[zaloguj się]
[pdf]

LECZYĆ SIĘ (37) vb impf

sie (25), się (12).

-é- (9) Oczko (6), KochTr, GosłCast; też SienLek; -e- Mącz (3).

Fleksja
inf léczyć się
indicativus
praes
sg pl
3 léczy się léczą się
praet
sg pl
3 m léczył się m pers léczyli się
f m an léczyły się
n léczyło się subst
imperativus
sg pl
2 lécz się léczcie się
conditionalis
sg pl
3 m by się léczył m pers by się léczyli

inf léczyć się (14). ◊ praes 3 sg léczy się (5). ◊ 3 pl léczą się (6). ◊ praet 3 sg m léczył się (1). n léczyło się (1). ◊ 3 pl m pers léczyli się (3). m an [ptaki] léczyły się (1). ◊ imp 2 sg lécz się (3). ◊ 2 pl léczcie się (1). ◊ con 3 sg m by się léczył (1). ◊ 3 pl m pers by się léczyli (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w. (z Cn).

Stosować w chorobie leki lub zabiegi lecznicze celem przywrócenia zdrowia; curari Mącz, Vulg, Cn (37):
a. W funkcji zwrotnej (30): Nie wſzitkich [lekarstw] razem pożyway. [...] Lecż ſie á pana Boga wzyway nalepſzego lekarza ſobie ku pomoczy FalZioł V 95; RejZwierz 118v; Nosocomeium Dóm choruyących/ Szpitał tych którzy ſie lieczą. Mącz 251b, 212b; SienLek 18 [2 r.]; RejZwierc 60v [2 r.]; przeto ieſli w Ieśieni ſie przyydźie leczyć/ wody té iáko táko znidź ſye mogą Oczko 29, 26, 29, 30v; Sąć ſześć dni w ktorych ma być robiono: w te tedy przychodząc leczćie ſię: á nie w dźień ſobotni. WujNT Luc 13/14; Ięto zbieráć namioty/ y zgániać bárány/ Y lecżyć ſię kto żywy/ kto ma ćieſzkie rány. KmitaSpit C3; GosłCast 43.

leczyć się czym (6): Chłop co ſię mydłem lecżył. RejFig Cc5; BielKron 450; SienLek 18; A śitowiem ieźiornym [ptaki] w zaiem ſię lecżyły. KmitaSpit B3, C5. Cf Zwrot.

leczyć się od czego (2): A (ták) wroćił ſie Ioram krol lecżyć ſię w Izrehelu od ran BudBib 4.Reg 8/29, 4.Reg 9/15.

leczyć się na co (2): Przeto ſtrzedz tego co napilniéy trzebá/ áby ſen táki więcéy niezáwádźił/ niż óná choróbá/ ná kthórą ſye léczy Oczko 18v, 20v.

Przysłowie:Nie terazby ſie lecżyć/ gdy bárzo ſtękacie. Mądrzy każą zábiegáć/ zá cżáſu wſzyſtkiemu RejZwierz A5v; Bo w chorobie trudno ſię leczyć SkarKaz 7b.
Zwrot: »leczyć się lekarskiemi rzeczmi« (1): Medicaminibus curari, Lekarſtw pożywáć/ Leczić ſie lekárskiemi rzeczmi. Mącz 73b.
W przen [czym na co] (2): Cżym ſie ma ſtáry lecżyć ná złe ſpráwy ſwoie. [...] gdy iuż obacżyſz ony przeminęłe cżáſy zátrudnione ſwoie [...]/ á iużeś przyſzedł ku ſpokoynym cżáſom ſwoim/ á wſzedłeś prawie iáko do piękney łáźniey do ſpokoynych lath ſwoich/ wypoćże s ſiebie ony pirwſze á zámotáne ſpráwy ſwoie RejZwierc 161v, B2v.
Przen: Pocieszać się w smutku, strapieniu (1): Cieſzyłeś przed tym inſzé w tákiéyże przygodźie: [...] Teraz Miſtrzu ſam ſye lécz: czás Doktór káżdemu. KochTr 25.
b. W funkcji intensywnej (1): MIedzy inémi zawádámi/ ktoré obáczáć ma/ ten co koniá kupuie/ ieſt to táiemna j bárzo potrzebna wiedźieć: á to gdyby ſye kto s koniem nierad wielé léczył/ ma odeſpodź koniowi mácáć miedzy żuchwámi áż ku gárdłu/ á ieſli mu guzy álbo zołzy thám wymácaſz/ nierádzęć go kupić: boć ná zdrowiu będźie niepewny SienLek 186.
c. W funkcji biernej (6):

leczyć się czym (1): Tym ſie też lecżą b[olączki kto]re ſie cżynią za vſzy[ma] FalZioł IV 37b.

Przen (4):
a) Być wyzwalanym od pokus, niedoskonalości; być nawracanym na wiarę (3): Zebyſmy iáko práwi Sámárytanowie ránnego nie odbiegáli [o zjednoczeniu Rusi z Kościołem] ále go ná ſwoy dobytek w ſadziwſzy/ do iednośći domu iednego/ w ktorym ſię choroby tákie lecżą/ przynośili. SkarJedn 380; Pokuſy Stárſzemu oznaymione/ prętko ſię lecżą. SkarŻyw 14 marg.

leczyć się czym (1): bo być może/ iſz co ſię nieudolnośćią obycżáiow ich [ludzi wzgardzonych na świecie] ráni/ to ſię vboſtwem ich lecży. SkarŻyw 589.

b) Być pocieszanym w smutku, strapieniu [czym] (1): Gniewaſz ſię Paulo/ iſz corká twoiá/ moią ſię corką zſtáłá? [...] Rzecżeſz: świeża rána rychley ſię tákim dotykánim vraża niſzli lecży. SkarŻyw [197].
α. Być uzdrawianym w sposob cudowny (1): chorych gdy przechodzili przez ono mieyſce [gdzie znajduje się grób św. Barnaby] wiele ſię lecżyło SkarŻyw 537.

Formacje współrdzenne cf LECZYĆ.

Cf LECZENIE SIĘ

BZ