Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: LIPKO

Następne hasło: LIPNĄĆ »

LIPKOŚĆ (26) sb f

o jasne (tak w -ość).

Fleksja

	sg	pl
N	lipkość	lipkości
G	lipkości
A	lipkość	lipkości
I	lipkością	lipkości(a)mi

sg N lipkość (4). ◊ G lipkości (5). ◊ A lipkość (6). ◊ I lipkością (5). ◊ pl N lipkości (1). ◊ A lipkości (4). ◊ I lipkości(a)mi (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w.

Znaczenia

1. Lepkość, kleistość, właściwość przylegania (9)
2. Lepka wydzielina (17)
- a. Jątrzenie się, ropienie przy oczach (8)
- b. Z organów wewnętrznych człowieka (7)
- c. Z liści roślin (2)

1. Lepkość, kleistość, właściwość przylegania; lentitia, lentor Cn (9): Mięſo niedzwiedzie dla wielkiey lipkoſci nie ſtrawne barzo ieſt FalZioł IV 13c, III 27d; Cżemu wſzelkie ciaſto nie zdrowe ieſt. (‒) Bowiem ono ma lipkoſć zbitnią która ciągnie ſie w żyły á tak ie zatika y nie dopuſzcża tam wchodzić duchom ożywiaiącim GlabGad G6; przeto ſie [mąka pszenna] barzo rozpuſzcża trzimaiąc ſie ſwą lipkoſcią. GlabGad G7, G6, G6v, Iv, Kv.

lipkość czego (1): gdyż wſzytka lipkoſć pokarmu iuż ſie w niej [ślinie] ſtrawi ogniem przyrodzonym. GlabGad C6.

2. Lepka wydzielina (17):

a. Jątrzenie się, ropienie przy oczach (8): Może theż ſobie ocży macżać thą wodką kto by miał bolenie z lipkoſcią y ſzcżyrwonoſcią w ocżoch. FalZioł I [116²]b, ‡3c, I 122a, II 11a [2 r.], V 78v.

W połączeniu szeregowym (1): Tá wodká wzrok czyśći/ [...] záźięblinę wyćiąga/ lipkość wyſuſza/ ſkázy zeymuie/ wilgość wyćiąga SienLek 67.

W charakterystycznych połączeniach: lipkość spądzać, ściągać (wyciągać) (2), ścierać, wysuszać.

W przen (1): gdy kto okiem zdrowym/ á lipkośći żadney w ſobie/ ábo iákiego zámydlenia nie máiącym/ w piſmo święte weyźrzy: tedy to bes omyłki pozna CzechRozm 197v.

b. Z organów wewnętrznych człowieka (7): [wężowy trunk] lipkoſci y zakały ſniego [z miechierza] wypądza FalZioł I 154d; á to gdy ſie vlicżka zatka kamieniem kthory bywa w miechierzu/ albo lipkhoſciami grubemi/ na ty rzecży barzo ſluży [mikołajkowa wódka]. FalZioł II 8d; SienLek 142v, Vuu4.

W charakterystycznym połączeniu: lipkość wypądzać.

Szeregi: »lipkość a klijowatość« (1): ále melánkolia ieſth iákaś lipkość á klijowáthość po ciele á po członkoch cżłowiecżych rozlana RejZwierc 3v.

»wilgość albo lipkość« (2): á iż w tych członkach záchowywáią śie álbo wilgośći zbytnie/ álbo lipkośći s kąd ſye płynienie żywotá wſzczyna SienLek 100v, 101.

c. Z liści roślin (2): TO ziele liſti ma podobne liſtowi oliwnemu albo wirzbowemu/ ale dłuſzſzy y tłuſtſzy znieiaką lipkoſcią FalZioł I 71a.

Wyrażenie: »lipkość klejowata« (1): á na tim liſciu ieſt lipkoſć klejowata obphicie FalZioł III 2a.

Synonim: klijowatość.

KN, ZZa