[zaloguj się]
[pdf]

LISZAJ (52) sb m

-åj, -aj-.

Fleksja
sg pl
N liszåj liszaje
G liszajów
D liszajóm
A liszåj liszaje
L liszaj(o)ch

sg N liszåj (6). ◊ A liszåj (4). ◊ pl N liszaje (4). ◊ G liszajów (5); -ów (1), -(o)w (4). ◊ D liszajóm (2); -óm (1), -(o)m (1). ◊ A liszaje (30). ◊ L liszaj(o)ch (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

lek. Wysypka, wykwit na skórze, łuszczenie się skóry będące rezultatem zmian chorobowych; impetigo, lichen, mentagra, petigo Mącz, Cn; herpeta, papula, ulcus serpens Mącz; depetigo, foedus cutis furfur, impetix, mentigo, ostigo Cn (52): Liſzay gnogiſthy lecży. FalZioł ‡‡3c; Theż auripigment zmieſzay z mydłem weneczkiem/ á pocieray Fleki na ciele albo liſzaie FalZioł III 40d, ‡‡3c, I 20b, 33c, II 6d, 11b (10); Mącz [388]b; Sáłatá tłuczona z ſolą á z háłunem goi liſzáie gdy ią przyłoży. SienLek 80; Liſzáiow zganiánié SienLek S3, 79v marg.

W połączeniach szeregowych (23): vcżyń maſć/ ktorą namaży ſwierzb albo kroſthy ſwierzbiącze y liſzaie FalZioł I 91b, I 14c, II 5c, 9d, 12d, 18d, III 41b, V 50v; BibRadz Lev 13/2, 14/56; Papula, Brodawká/ álbo liſzay/ puſtułá/ kroſtá/ węgry. Mącz 276c, 217a; Wſzyſtkich tych opiſánych lekarſtw ná piegi/ możeſz ich też vżywáć ná trąd/ liſzáie/ y węgry SienLek 79v, 78v, 79 żp, 79v [3 r.], 80 żp; [Cieplice] Pomogą [...] kroſtam/ liſzáióm/ wrzodóm zaſkórném/ deſcenſóm/ boleniu cżłonków/ nieſtráwnému żołądkowi/ y inſzym przypadkóm Oczko [40], 13v, 14v, [40].

W porównaniu (1): Bowiem ten wrzod łákomſtwo ćicho ſie zákrada/ A potym ſie zyątrzywſzy/ wſzytkim ciáłem włada Z młodu mu korrozywy po troſze przymieſzay/ Bo ſie to ćicho ſzyrzy nie boląc by liſzay. RejWiz 191.

W charakterystycznych połączeniach: liszaj gnoisty (2), (mknący się, rozszerzający się) po ciele (3); liszaj(e) goić (4), leczyć, pocierać, pomazować ((na)mazać) (5), spądzać (spędzić) (8), zganiać (2); liszajow zganianie.

Wyrażenia: »suchy liszaj« (1): Lichen, idem quod Mentagra vel impetigo, Suchy liſzay álbo ſwierzb łupiący ſie ná twarzy. Mącz 193a.

»liszaj świerzbiący« (1): iáko inácżey rány wielkie lecżą/ á inácżey liſzay świerzbiący LatHar 112.

Szeregi: »liszaje i ogniki« (1): [Ta wódka] Wſzelkhie liſzaie y ognikhi ſpądza y goij FalZioł II 10a.

»liszaje i parchy« (1): Oleiek z pſzenicze Liſzaie y parchy goij FalZioł III 25a.

»(grecki, suchy) świerzb (a. świerzbiączka), (albo, i) liszaj« [szyk 4:3] (7): Oſtri ſzcżaw ieſt dobry na ſwierzb y na liſzaie vcżiniwſzi s niego maſć FalZioł I 73a, I 133d, II 12d; Herpeta, morbus qui serpit, Wrzód który ſie rozſzerza po ciele yáko yeſt ſwierzbiączká y liſzáye po cielie. Mącz 155c; Impetigo, Suchy ſwierz álbo liſzay mknący ſie po ciele. Mącz 166c, 193a, 295a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.].

»liszaj, (i) trąd« [szyk 2:1] (3): FalZioł I 4b; á tym liſzáie y trąd pomázuy. SienLek 80, 79v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 8 r.].

W przen (1): Pátrzże w ſwe pirwſze cżáſy iáko we źwierciádło/ A pátrz gdzye było brudno/ á gdzie też nábládło. Ocierayże ty blizny y ſtáre liſzáie RejZwierc [207].

KN, ZZa