![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
| « Poprzednie hasło: RAKOWKI | Następne hasło: RAKUSKI » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
RAKOWY (7) ai
a oraz o jasne.
Fleksja
| sg | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | N | rakowy | n | N | rakow(e) |
| G | rakow(e)go | G | |||
| A | rakowy | A | |||
| L | L | rakowym | |||
| pl | ||
|---|---|---|
| G | rakowych | |
sg m N rakowy (1). ◊ [G rakow(e)go.] ◊ A rakowy (1). ◊ n A rakow(e) (1). ◊ [L rakowym.] ◊ pl G rakowych (4).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.
Znaczenia
- Przymiotnik od „rak”
(7)
- 1. Od znacz. ‘skorupiak’
(7)
- a. Będący częścią raka (3)
- b. Zrobiony z raka (1)
- c. Wytworzony przez raka (2)
- d. [Płacony od złowionych raków
- 2. [Od znacz. ‘nazwa konstelacji’
- 1. Od znacz. ‘skorupiak’
(7)
Przymiotnik od „rak” (7):
1. Od znacz. ‘skorupiak’; cancrinus Cn (7): Ostrearius – Rakowi. Calep 742b.
a. Będący częścią raka (3): Gdy ſie kto zakole tarnem/ vwarz mięſo Rakowe z miodem/ y ſkorę ktoraby prziſchła ku ciału: odwilża ią. FalZioł IV 31a; Wezmi prochu z młynicze dwa funty, mąki bobowey, [...] łuſzcżyn rakowych/ [...] ty wſzytki rzecży zetrzy dobrze á zmieſzay z klarum FalZioł V 106v, V 101v.
b. Zrobiony z raka; ex cancro factum a. confectum Cn (1): poki rány niegoiſz/ proch rákowy/ [...] chorému go w pićiu daway/ ták długo/ áż pocznieſz ránę goić SienLek 152.
c. Wytworzony przez raka (2):
Zestawienie: »rakowe kamyki, oczy« = gastrolity, kuliste skupienia wapienne występujące w ścianie żołądka żującego dziesięcionogów (Decapoda), służące do utwardzania nowego pancerza po linieniu; w XVI wieku używano ich do sporządzania leków jako tzw. lapides cancrorum; carcinias, gemma, cancro marino colore similis Cn [szyk 1:1] (1:1): FalZioł V 111; Weźmi wody w iáki dzbánek ćiáſnogęby/ náſyṕ w nię prochu z rákowych kámyków/ álbo możeli być z ráków ſuchych SienLek 151v.
d. [Płacony od złowionych raków:
Wyrażenie: »czynsz rakowy«: Tamże ludzie, którzy stawiają wirsze na rzece Bugu, dają czynszu doroczniego gr 36; rakowego gr 12 LustrRus II 152.]
2. [Od znacz. ‘nazwa konstelacji’:
Wyrażenie: »znamię rakowe«: A narychley páproć y inſza chrápęć może być wykorzenioná w Cżerwcu/ álbo we pśie dni/ gdy bywa nawiętſza gorącość/ á ſłońce w známieniu Rákowym. Cresc 1571 106.]
MN