[zaloguj się]
[pdf]

LUTERSKI (133) ai

e jasne.

Fleksja
sg
mNluterski fNluterskå nNluterski(e)
Gluterskiégo Gluterski(e)j Gluterski(e)go
A Aluterską Aluterski(e)
I Iluterską I
L Lluterski(e)j L
pl
N m pers luterscy
subst luterskie
G luterskich
D luterskim
A m pers luterski(e)
subst luterski(e)
V m pers luterscy

sg m N luterski (11). ◊ G luterskiégo (4); -égo (1), -(e)go (3). ◊ f N luterskå (24). ◊ G luterski(e)j (30). ◊ A luterską (10). ◊ I luterską (2). ◊ L luterski(e)j (8). ◊ n N luterski(e) (8). ◊ G luterski(e)go (3). ◊ n A luterski(e) (2). ◊ pl N m pers luterscy (3). subst luterskie (7). ◊ G luterskich (6). ◊ D luterskim (2). ◊ A m pers luterski(e) (3), subst luterski(e) (9). ◊ V m pers luterscy (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVIII w.

Przymiotnik od „Luter"; właściwy luteranom; stworzony, uczyniony, popełniony, głoszony przez luteranów, do nich należący; wyznający luteranizm; składający się z luteranów (133): KromRozm III C3; ná ktorym [sejmie] było vſtáwiono/ áby nic Luterſkiego w koſcielech nienáucżono nád ſtáry zwycżay Koscioła BielKron 200, 107 marg, 201, 205, 218v, 221 (11); Końcáby niebyło bym iedno ſámego Lutrá bluźnierſtwá/ á wielką nie świątobliwość chćiał okázowáć. Teć ſą owoce tey chwálebney Luterſkiey świątośći. WujJud 134; Coż tedy wy nędznicy á niewolnicy Luterſcy tego przyćie/ co Kośćioł Chrześćiáńſki Powſzechny záwſze wyznawał? WujJud 244v, 6v, 89v, 245v, Mm2, Nn4 (16); A gdy Luterſka niewierność przyſzłá/ zgodę y iedność kośćiołá ná wiele cżęśći w Niemcech rozerwáłá SkarŻyw 520; A coż prze Bog proſzę/ pod tym Ceſárzem Lutherſkiego báłámuctwá/ nie trzeſzcżáło? ReszPrz 73, 34, 42, 43; vkrolewny naZamku aczpotaiemnie alebyło kazanie Luterskie. ActReg 83, 169; [kościoły są jaskinie zbójców] iakoż dáleko więcey teraz/ kiedy domy Boże/ [...] obracáią ſię w iáſkinie Luterſkie/ y ná przeklęte wieczerze haeretyckie WujNT 167; SkarKaz 418b.

W połączeniu z nazwą stanowiska w hierarchii kościelnej [w tym: doktor (2), kaplan (2), kaznodzieja (4), książę (5), minister (3)] (16): KromRozm III Q2; Arcybiſkup przywiodł do kośćiołá Luterſkie káznodzieie BielKron 223; Ceſarz ná tym Seymie przez Granwellaná y Nátáwia/ vpominał kſiążęthá Luterſkie BielKron 223v, 215v, 219v, 220v, 221, 238 (11); WujJud 89; Ochinus/ ktory piſał Dyálog do Poligamia [...] chwaleł y zálecał/ iednego Luterſkiego Miniſtrá poſtępek ReszPrz 42, 42 marg, 68.

W połączeniu z nazwą wyznawców określonego kierunku religijnego [nazwa + luterski (2), luterski + nazwa (1)](3) : imióná ſtárych Kácórzów z Turek/ itéż z Tátar [...] w Polſzce odnowili/ y vſtáwicznie odnawiáią/ ći Sákrámentarze Luterſcy/ Caluiniſtę, Stancariſtę, y ini OrzQuin Kv; ſzturmuią ná nię ode wſchodu ſłóńcá/ Turcy Arryáńſcy: z południá/ Stánkárowie Neſtoryáńſcy: od zaehodu/ Cálwinowie Luterſey OrzQuin M3v, M4v.

W połączeniach szeregowych (3): Przetoſz ieſli ieſt wiele wiar Chrześćiáńſkich/ y wiele ſobie kośćiołow roznych [...] inny ieſt/ [...] Zwingliáńſki/ inny Luterſki/ inny Nowokrzcżeńſki/ inny Ruſki ábo Grecki/ inny Rzymſki álbo Láćinſki SkarJedn 39; WujNT 509; iednák te chude klępy/ one choć tłuſtſze krowy/ to ieſt ſekty Huſowſką/ Luterſką/ Kálwińſkąy [!] inſze z nich ſpłodzone/ poiádły y potrawiły. PowodPr 34.

W przeciwstawieniach: »luterski ... chrześcijański, katolicki (2)« (3): Dwáy záwſze z nim [ministrem] po Rzymie do kośćiołow chodźili/ vcżąc y pokázuiąc mu/ iż tu nie Lutherſka mortua, ále chrześćijáńſka viua fides praedicatur, quae per charitatem operatur. ReszList 174; Abráhám nie Luterſką/ ále Kátholicką wiárą był vſpráwiedliwiony. WujNT Xxxxx, Cceecc3v.

W charakterystycznych połączeniach: artykuł luterski(-a, -e), bajka, bałamuctwo, bluźnierstwo, cudo, czytanie, dufność (2), jaskinia, kazanie (4), mniemanie (3), nędznik, niewierność, niewolnik, ofiara, pokuta, spowiedź (7), stałość (2), strona, świątość, teologija (4), wykład (2), wyrozumienie (2); z strony luterskiej (5).

Zwrot: peryfr. »pływać we krwi luterskiej« = pozabijać luteranow (1): [Aleksander kardynał] mowił: iż będziem pływáć wekrwi Luterſkiey. BielKron 227.
Wyrażenia: »luterski błąd« [szyk 4 : 2] (6): poſeł krolá Fráncuſkiego/ żáłował ſie przed wſzytkimi ná ty/ ktorzy błędy Luterſkie rozśiewáią lud záwodząc BielKron 218; WujJud A 6v, 113v [2 r.]; ReszPrz 107; WujNT 21.

»luterski Chrystus« (1): Luter y iego Miniſtrowie/ tegoli nam Chryſtuſa przynoſzą y opowiadaią/ ktory báłwochwálſtwo z Niemiec wykorzenił? ktorego Pápieſz y Rzymſki kośćioł od ośmi ſet lat opowiedział [...] á ten Luterſki Chryſtus to wſzytko pſuie/ co iedno pierwſzy z Rzymu opowiedziány poſtánowił. SkarŻyw 520.

»luterska ewanjelija« (1): Melánchtoná Flácius [...] zá nowego pápiſtę ma/ y zá zbyegá od Luterſkyey ewángeliey. KromRozm I G2v.

»kacerski luterski« (1): Kſiążę Mázowieckie Iánuſz w Przywileiu [...] wam roſkázuie/ ábyśćie tych kácerſkich Lutherſkich błędow do ſiebie nie przypuſźcżáli ReszPrz 107.

»luterskie księgi« [szyk 3 : 1] (4): [królewna angielska] Vſtáwiłá takie práwá kośćielne/ [...] kſiąg żadnych Luterſkich áby niebyło BielKron 238v, 196 [2 r.]; pewna rzecż/ że wſzyſtkie Luterſkie kśięgi nie inſzego nie ſą/ iedno prozną pracą y ſzcżerą zdrádą/ á zwodzeniem nędznego y poſpolitego ludu. WujJud 75.

»nauka luterska« [szyk 13 : 11] (24): SeklWyzn a3; Stąd możeſz [...] poznáć/ iż tá Luterſka náuká nye yeſt z Bogá albo z ducha S. KromRozm I K2, kt, A3, E4 marg, G, P3 (9); KromRozm II a3; KromRozm III F2v; BielKron 201, 202, 204, 212v, 217 220, 238v; Tákowych ſporow y przećiwnych myſli/ y piſánia w káżdym Artykule náuki Lutherſkiey ieſt bárzo pełno ReszPrz 60, 44; WujNT 509 [2 r.], 540.

»sekta luterska« [szyk 5 : 1] (6): BielKron 208v; SkarŻyw 374; Táć byłá nagorſza ſektá Zydowſka: ktorey podobna ieſt Luterſka w tym/ iż ſię także nie modli áni ofiar cżyni zá vmárłe. WujNT 493; PowodPr 34 [2 r.]; Epikurſka to y Sáduceyſka niezbożność/ do ktorey nas ſekty Luterſkie wiodą: ábyſmy o świętych y o vmárłych niewiedźieli SkarKaz 634b.

»luterska wiara« [szyk 11 : 10] (21): KromRozm I kt, A3; KromRozm II a3; Dokthorowie z Auſzpurku byli pozwáni przed Biſkupá Attrebáteńſkiego o Luterſką wiarę BielKron 235v, 199v, 205v, 206v, 212, 224 (9); WujJud Nn5v; StryjKron 767; ReszPrz 54; bo dobre vcżynki z wiárą Lutherſką walcżą/ iáko ogień z wodą nie mogą być weſpołek ReszList 183, 184; WujNT 358, 550, Xxxxx, Cccccc3v.

»luterski zakon« (1): Luterſki zakon iáko ſię pocżął. SkarKazSej 699b marg.

Szereg: »luterski i hugonotski« (1): Ktora to Confeſsia [...] pod pięknym Wyznánia Wiáry Powſzechnego Kośćiołá tytułem/ wielkie á záráźliwe iády/ y ſproſtne Luterſkie y Hugonotſkie Szwáycárſkie błędy w ſobie záwiera. WujJud A6v.

»kacerski albo luterski« (1): te ſáme pocżątki/ te źrzodłá/ te fundámentá/ te korzenie tey to Lutherſkiey álbo kácerſkiey wiáry/ mogą ich fałſz/ zdrádę/ iad/ bluźſtwá/ báłwochwálſtwá/ iáſnie pokázáć ReszPrz 54.

»luterski albo (takież) kalwinski (kalwinow)« (3): BielKron 220; ktoremu [księdzu Sokołowskiemu] ſię do ręku doſtáłá odpowiedź Zácháryaſzá Pátryárchi Konſtántynopolſkiego/ ktorą dał Miniſtrom Lutherſkim álbo Kálwińſkim ReszPrz 68; ná złey wierze Lutherſkiey álbo Kálwińſkiey/ nie pokoy ále roſterk/ nie iedność ále rozerwánie/ nie miłości ále gniewy [rostą] ReszList 184.

»(tak, więcej) papieski (jako, niż) i luterski« [szyk 8 : 3] (11): Ceſarz w Auſzpurku/ vſtáwił pobor ná wſzythki w Niemieckich kráinách/ ták ná ſzláchtę iako ná mieſzcżány ná luterſkie/ iáko ná Papieſkie BielKron 230, 202, 205v, 217; Mniemánie Papieſkie y Luterſkie o ćiele Chriſtuſowym z chlebá vcżynionym [...] nie zgadza ſie z właſnośćią inſzych Sákrámentow/ áni z wiárą Chriſtiáńſką/ áni z vſtáwą Chriſtuſową CzechRozm **2, 263 marg, 264v marg, 265 marg, **v, **2v, **6.

W przen (3): Przetoſz Hiſzpáńſka/ y Włoſká ziemiá/ od tego Luterſkiego kąkolu/ do tąd cżyſta ieſt SkarŻyw 374.
Wyrażenia: »luterskie bydlęta« (1): dla cżego ieſt wiecżerzą Páńſka poſtánowioná/ tego te Lutherſkie bydlętá/ áni ſkoſztowáły ReszPrz 65.

»luterski cech« (1): Obácz że ſye z Luterſkiégo cechu/ który powiádaſz: iż w vżywániu tylo ćiáło Chryſtuſá páná ieſt/ okróm vżywánia nic nie ieſt BiałKat 318v.

Przen (1):
Wyrażenie: »luterski duch« (1): bez tákiego docżeſnego lagru/ niedługoby ten Luterſki Duch/ iuż też podſtały/ z nich wywietrzał. PowodPr 39.

Cf LUTERAŃSKI

KCh