Pańska łaska na pſtrem koniku RejJóz H marg.

Więtſzey ieſt władzey łáſká niż moc záwżdy RejZwierc 226.

»być na łasce [czyjej], pod łaską [czyją]« = zależeć od kogo; in gratia consistere JanStat [szyk zmienny] (12 : 1): a tha ziemya. y tho czo yeſth wniey. pod moym rozvmem y pod moyą laſką yeſth. y zamye Boga proſſą. MetrKor 46/47; LibLeg 11/95v; Ale po ſzeſći Niedźielách/ przedłużyć nie może [zapłacenia winy]/ wyiąwſzy by to było ná łáſce Sędźiego. GroicPorz k2v, o3; ZapKościer 1583/54v; żywot/ zdrowie y ſtan tákowégo ſzláchćicá obwinionégo/ y tym obyczá em pokonánego/ będźie ná łáſce náſzéy Królewſkiéy. SarnStat 408; GDy kto przed Rycérſkim człowiekiem miecz álbo kórd wyymie/ nikogo nie rániwſzy/ niech będźie ná łáſce iego SarnStat 619, 22, 156, 408, 787, 833 [2 r.].

»dać łaskę [w tym: przed kim (2), przed oczyma kogo, w oczach kogo, u kogo]; dodawać łaski« = dare gratiamVulg, PolAnt; dare misericordiam Vulg; gratias concedere, favores ministrare JanStat [szyk zmienny] (6; 2): Proſſę miły Pánie/ [...] ſpráwuy ſlugę twego dziſia/ y day mu łáſkę v tego męża [et da misericordiam ei ante virum hunc], Leop 2.Esdr 1/11; tedy ludzye Izráelſcy [...] nápożycżáli v Egipcian nacżynia złotego/ [...] bo im był Pan Bog dał łáſkę przed ocżymá Egipcian iż im pożycżáli á wierzyli [Vulg Ex 12/36] BielKron 30; BudBib Ez 11/3, 1.Esdr 7/27 [28]; WujNT Act 7/10; SarnStat 987, 999, 1113.

»dać (a. zdawać) się, spuścić (a. spuszczać) się na łaskę; (od)da(wa)ć się w łaskę; po(d)dać (a. oddawać) się łasce; pod łaskę się dać« = conferre se in fidem et clientelam alicuius Mącz [szyk zmienny] (6 : 2; 3; 3; 1): MetrKor 47v; Tedy Darius ſam w ſobie pomyſlił rzekąc, niewiem czo lepſzego mam vcżynić, nielża iedno ſie Alexandrowey łaſce poddać. BielŻyw 153; RejKup Ee; BielKron 143, 147, 313v, 385, 406v; Mącz 126a; PaprPan Ee4v; ActReg 108; KlonKrGum Av; Przetom roznych zabáwek nie rad omieſzkawał. Z ktorymi ſię oddáię w łáſkę twoię tobie/ Proſzę vważ nie Wierſze lecż ſłużby me ſobie. CzahTr A4v, A4, G3v.

»da(wa)ć [co], podać, darować, udzielić, użyczyć, udanie z łaski« = de gratia perpetuo conferre, ex gratia concedere et largiri JanStat [szyk zmienny] (15 : 1 : 1 : 2 : 2 : 1): ha ktorego hymyenya korvnnego Iego krolewska myloscz raczil był dlia vychovanya stanv panyenskiego yey vziczicz z lasky swey krolewskiey ZapWar 1536 nr 2492; LibLeg 10/65, 67 [2 r.], 145v, 147v; Diar 26; GliczKsiąż N4; nie dał im nic z łáſki iedno co ſłużbę zápłáćił. BielKron 439v, 351, 390v, 429, 462; RejPos 13; ZapKościer 1583/54v; StryjKron 447, 497, 612 [2 r.]; SarnStat 987 [2 r.], 1089.

»za łaską dawan« (1): To tákowe liſty tylko ſláchćie zá náſzą łáſką máią być dawány UstPraw H2.

»łaską [kogo] darować, udarowany« (1 : 1): PaprPan B4; Tylko vbogim ſługą ſwym nie pogardzayćie/ [...] A w vboſztwie pocżćiwym dźiſieyſzym rátuyćie/ Mnie zewſząd vpádłego łáſką tą dáruyćie. CzahTr G3v.

»darować [kogo (czym)] z łaski« (2): On [mistrz] ſie ná to pirwey obrał/ Drogę Impreſorom podał/ Piſmá Polſkie imprimowáć/ Rácżcie go z łáſki dárowáć. BielKom A3v; BielSpr 46.

»nie dbać o łaskę, na łaskę« = negligere gratiam Mącz; neque favorem curare JanStat [szyk zmienny] (2 : 2): Mącz 148d; ArtKanc O15; áni będę dbał ná łáſkę ábo niełáſkę czyię/ áni ná datek ábo przegrożki y karánie iákie SarnStat 554, 561.

»z łaski dopuścić« (1): a mi zlasky naſchey potemvsz podlug przodkow yego, yako pyerwey belo wtichze granyczach to woyewodztwo yemvſmi miecz dopvſozyly LibLeg 10/65.

»łaski dostać; łaskę otrzymać; otrzymanie łaski« [szyk zmienny (2; 3; 1): ForCnR C3v, E2v; BielKron 53, 410v; MycPrz I B3; Bo coż może być nieſłuſznieyſzego/ iáko dobrym vmyſłem rádzącemu ſie złą rádę dáć: Czo cżęſtokroć zwykł pochlebcá cżynić/ gdy rádzącego ſie łáſkę rácżey otrzymáć niż prawdę mowić chce. Phil H3.

»dostąpić łaski« [szyk zmienny] (3): ForCnR A4v, C2; A z tegoć wywiodł mężá miłoſiernego/ ktory doſtąpił łáſki v wſzytkich ludźi [virum misericordiae invenientem gratiam in oculis omnis carnis]. BibRadz Eccli 44/25.

»folgować [czyjej] łasce« = liczyć się z czyimi względami; putare gratiae Modrz (3): Diar 75; [Luter] dowodźił Piſmem iż thy rzecży ktore powiádał Ekkius/ nieſą [!] gruntowne to ieſt niewedług Piſmá Swiętego/ iedno ſpochlebſtwá Papieżowi nápiſáne/ folguiąc łáſce Papieſkiey więcey niż piſmu ſwiętemu. BielKron 195; ModrzBaz 97v.

»przez łaski karan« (1): ieſli kto przed námi [przed Królem] miecz álbo kórd wyymie y kogo ráni/ przez łáſki niech będźie karan [sine gratia puniatur JanStat 30] SarnStat 22.

»z łaską karać« (1): Ieſtli bys z mey proſtoty/ czo nie kmyſli bacżył Proſzę abys do cżaſu/ z łaską karać raczył. RejJóz C.

»mieć łaskę« [w tym: czyją (8), u kogo (13), od kogo (4)] = być w łasce; habere gratiam Vulg, JanStat; gratiam obtinere Modrz; esse in bonis apud aliquem Mącz [szyk zmienny] (34): tedy młodźienietz [...] maiątz łaſkę pańſką/ jmie byćz bezpiecżen ForCnR C4; LibLeg 10/63, 69, 11/88, 88v; Bo żaczni czo rozum maią Pilnie ſie o to ſtaraią Aby mieli łaskę moię RejJóz E3v; ZapWar 1548 nr 2656; GliczKsiąż I2v; Leop Esth 2/17, Act 2/47; BielKron 65v, 194, 245v; Confectari alicuius benevolentiam largitione, Dáry á vpominkámi zábiegáć áby miał łáskę Mącz 385b, 129a, 137a, 149a, 152a, 218b, 405c, 428d; GórnDworz L; Pierśćień miał thę moc/ że ktożkolwiek go ná pálcu nośił/ miał łáſkę od wſzyſthkich/ thak że cożkolwiek żądał od nich wſzyſtko odzierżał. HistRzym 61, 61 v; MycPrz I B3; ModrzBaz 12v, 84v; SkarŻyw 114, 206, 435; GrabowSet X2; WujNT Luc 6/32, Act 2/47; SarnStat 957.

»mieć [kogo] na łasce, w łasce; mieć łaskę [ku komu]« = być łaskawym; habere in gratia et favore JanStat [szyk zmienny] (2 : 2; 2): Milij towarzyſze/ widzę ijże ku mnie mácie oſobną łaſkę s cego iá wám dźiękuię ForCnR B3; LibLeg 10/66; poſpolicie więc boiowi ludzie y wieldzy Hetmáni ná lepſzey piecży y ná więtſzey łáſce tákie więźnie záwżdy miewáli/ ktory ſobie idąc w okowach przy koniu z weſołą myſlą ſpiewa RejZwierc 85v, 55; ActReg 29; SarnStat 1103.

»mieć z łaski« [szyk zmienny] (8): LibLeg 11/[32²]; Refero tibi acceptum, Tobiem zá to winien dziękowác y odsługowáć/ albo Z łáski twey to mam. Mącz 124b; Bo iesli w moich Rymiech będźie co chwalnego/ Z Niebá naprzod/ á po tym mam to z łáſki iego [o Kochanowskim]. Prot E; ModrzBaz 32; KochOdpr C4; ActReg 108; GórnTroas 63; SkarKaz 454b.

»o łasce, w łasce mieć nadzieję« [szyk zmienny] (1 : 1): Diar 76; Ale o łáſce teráznieyſzych [de benignitate praesentium]/ ktorzi ieſzcże známi żywą/ ábyſmy lepſzą nádźieię mieli ModrzBaz 140.

»za łaską [ = za przeproszeniem] mowić« = salvis auribus Mącz (7): Salva venia, Zá łaską mówiąć álbo s odpuſzczenim mówiąć. Mącz 366b; Bona tua venia dixerim, Zá łáską twą mówiać [!]. Mącz 480a, 366b, 429c, 480a; Otoż Papież przyznawa zwierzchnoáć świecką Ceſárzowi? zá łáſką I.M. mowiąc/ niewiem k rzecżyli to/ y bácźnieli powiedźiáno? y owſzem mali ſię prawdá rzec/ bárzo przećiw rzecży y bacżeniu. CzechEp [383], 166.

»naby(wa)ć, nabycie łaski; nabyta łaska« = aucupari gratiam, parare beneficium Mącz [szyk zmienny] (5 : 2; 2): RejPs 68v; Niemáią thu co cżynić Zydowie/ by ſnadź z náſzey ſzkody álbo nieſzcżęſcia náſzego ſobie łáſki v krolá ſwego nie nábywáli BielKron 68; Mącz 19c, 116c; GórnDworz I4v, K4v, Cc6, Ee3; KochPropKKoch 4.

»łaską nagrodzić (a. nagradzać)« = favore prosequi JanPrzyw [szyk zmienny] (5): LibLeg 7/37, 11/172v; To cokolwiek był obiecał/ wniwecż obroćił/ y odłącżył ſię od Ionátáná nie nágrodźiwſzy mu tego łáſką co wźiął od niego/ ále go nád to bárzo trapił. BibRadz 1.Mach 11/53; SarnStat 63, 882.

»naruszyć, naruszenie łaski« = exulcerare gratiam Mącz; indignationem experiri Modrz (2 : 2): Mącz 366b, 501b; Zali go będę iáko mogłá przywieść ktemu/ Zeby mię wżdy przypuśćił do dzyału rownego/ Acż wiem żem náruſzyłá bárzo łáſki iego. HistLan Dv; ModrzBaz 20.

»łaski naśladować« (1): Gratiam Caesaris sequi, Láski Ceſárskiey náśládowáć/ to yeſt. ſtać o yego łáskę. Mącz 384c.

»od łaski oddalić« (1): iż go [syna ojciec] nyema opusćić áni od ſiebye y łáſki ſwey oddálić. GliczKsiąż Q2.

»łaski nie odmieniać« (1): A za to pylnie proszy Krol ye^go m. pan moy abi V.C.m. raczil tey lasky nieodmieniacz przeczywko czorcze y wnwkowy [!] ye^go. LibLeg 11/[32²].

»łaskę odnieść (a. odnosić)« [szyk zmienny] (3): BudNT przedm d2; PudłFr 40; Ale meo iudicio zato laski nieodniesiem zesmy tak ingrati przećiwko krwi Pana swego ActReg 23.

»odpaść od łaski« (1): álbo nań klucżkę iáką naydą/ áby ſie ſnim pogniewáć: zá ktorym pogniewániem/ iuż pozna że odpadł od łáſki GórnDworz Dd3v.

»za łaską odpuszczać« (1): ále oné [winy] przez Vrzędniki náſzé ná nas każemy wyćięgáć/ álbo oné tym/ którzy ie nam przepádli/ zá łáſką náſzą będźiemy odpuſczáć SarnStat 887.

»łaskę [u kogo] (o)dzierżeć« (5): LibMal 1543/74; Diar 76; záwſſe vcżeni ludzye w wyelkyey wadze byli/ myeſcá przednyeyſſe/ łáſkę/ miłosć/ y záchowánye v ludzi dzyerżeli GliczKsiąż N6; Gniewomir kijem zábit od rycerſtwá/ bo rozumieli iż ieſzcże łaſkę v krola mógł odzierżeć. BielKron 351v, 416v.

»nie oglądać się na łaskę« (1): Polak Polakom piſał/ co być Polſzce zdrowégo widźiał: nie oglądáiąc ſye ná łáſkę álbo ná niełáſkę/ człowieká ná świećie żadnego OrzQuin A2v.

»łaskę okaz(ow)áć (a. pokaz(ow)ać, a, ukaz(ow)ać); okazanie (a. pokaz) łaski; łaska okazana« = beneficium collocare, praestare alieui benevolentiam Mącz; ostendere gratiam Vulg [szyk zmienny] (68;3; 2): BierEz F4; [Matka Boża prosi Jezusa] O moy mily ſynu vkaży mi ale dzis łaſkę twoię/ racż wziątz kſobie duſſę moię. OpecŻyw 159, 4v; LibLeg 7/11, 34v, 10/125v, 11/137; BielŻyw nlb 3; Nie zginął ći on Iozeph mychmy go przedali Zayrzącz mu oney łaski czos mu okażował RejJóz P4, D3, E7v, O, Q2v; DiarDop 118; BielKom G5v; GliczKsiąż M6v; LubPs Z5; Abowiem wiele ich ieſt/ co zá okazánim łáſki/ y zá łáſkáwym vpominánim/ pomiernym karánim/ rychley ſye lepſzą niż zá karánim niemiłoſyernym GroicPorz c4; Leop 2.Reg 15/20, 1.Mach 13/37; LeszczRzecz A5v; RejZwierz 31v; BibRadz Gen 24/49; BielKron 53, 106v, 108, 435 [2 r.]; Mącz 116c, 269c, 308c, 350d, 405b (9); GórnDworz C4v, K8 [2 r.], Xv, Dd3 [3 r.]; RejZwierc 56; BudBib Eccli 29/18[20]; MycPrz I Bv; A po otrzymániu zwyćięſtwá ſkarawſzy tych ktorzi byli przycżyńcámi przećiw tobie woyny/ drugim wſzeláką łáſkę y ludzkość okazuy [in reliquos humanitas omnis exercenda est]. ModrzBaz 127, 113v, 124; SkarŻyw 333, 593; PaprUp C4; ZawJeft 20; ałaskę Kr. Im aby mu pokazał y wnię go przyiął. ActReg 118, 39, 78, 116, 170; Phil C2; SarnStat 606, 201, 326, 349, 437, 963 (9); GosłCast 8; SapEpit [B2]; ZbylPrzyg ktv.

»osięgnąć łaskę« [szyk zmienny] (3): Aequirere gratiam et benevolentiam, Oſięgnąć łáskę záchować ſie komu. Mącz 336c, 480a, 482d.

»z łaski otrzymać« (2): Tegoż czáſſu Fiedor Tanguſzko Xiążę Włodimirſkie v Krolá Jágełá y v Witołdá z łáſki otrzymał Xięſtwo Siewierſkie StryjKron 502; PaxLiz E2.

»łaską ozdobić« = favore prosequi, extollere praerogativa favoris JanStat (3): KołakSzczęśl A2v; NIechcąc zátłumić świętey vſtáwy/ ále chcąc ią więtſzą łáſką náſzą ozdobić/ ſkázuiemy: áby teſtámenty były czynioné/wedle ſtárégo zwyczáiu SarnStat 709, 956.

»łaską pamiętać [komu co]« (1): Mieyże dzięk z tey pracze miły Florijanie, Laſką ſwą pamietać ci to będą Polanie, Zeć twa praſa ięzyk naſz ſlicznie wytłocżyła FalZiołSpicz V 119v.

»pływać w łasce [czyjej]« (1): Amán Hetman krolá Aſweruſá/ ktory iáko paw pływał w roſkoſzach ſwiátá tego/ á w łáſce krolá onego. RejPos 127.

»łasce (się) poruczać« (5): zatym sye lascze V.C.M. porvczam ſwemv myloſcziwemv panv LibLeg 9/54v; GlabGad A4; WróbŻołt A5; GrzepGeom B3v; Dał mi znac X. Piotrowski, o staraniu wm o mnie zaco ią wm dziękuię zasługować iakom powinien będę, a iuz to tam dalei łasce wm porucząm ActReg 63.

»[komu] powiedzieć (a. opowiadać) łaskę (i pozdrowienie)« [w tym w formule dyplomatycznej: powiedzieć (naszą) łaskę (9)] [szyk zmienny] (11): Kreſus ten liſt Sámom poſłał/ Swą im łáſkę powiedzieć dał. BierEz F; Prziyachawſchi do pana Voyewodi Valaſkyego poſſel naſch. przothkyem powye pozdrowyenye y laſke naſſche samſzyadowy Blyſkyemv naſche^mv LibLeg 11/151v, 7/37 [2 r.J, 10/69v, 11/24v, 135, 151v, 183; A iuż ták z tym poſelſtwem w imię Boże iedźćie/ Sioſtrom ſwym łáſkę náſzę y miłość powiedzćie. BielSjem 15; SarnStat 903.

»łaskę (po-, u)zna(wa)ć« = invenire gratiam Mącz [szyk zmienny] (40): A on znaiątz pańſką łaſkę/ pocżnie na nijm częſteé wyproſy cżynićz ForCnR Cv; FalZioł +2v; POznałem cżaſu przygody ſwoiey wielką á mnie nigdy nie zaſłużoną krom żadnych przicżyn y zaſług moich, z moimi przijacioły iawną laſkę ktorą V M. racżył ku mnie okazać Oſwieczony Vielmożny panie BielŻyw nlb 3; RejJóz D3v, G5, K6, Lv, N5, N5v; Ieno czy dzis Laſke znaią Czo nalepey pochlebiaią. RejKup Dv; RejZwierz 5v, 19v, 32; OrzRozm N3; Mącz 148d; GórnDworz H7, K8, K8v, Gg8, Ii2; RejZwierc 227; BielSpr 47v; Chćiałbym ták być ſczęſliwy/ y życzyłbym ſobie/ Abych iuż tę ná wieki łáſkę znał po tobie KochPieś 5; się starac o ten Vrząd ia niebędę bom vocatus na to Vltro od KIm Pana niego, poktorym wielką łaskę ztwarzy znąm y zrozmow ActReg 171, 13, 88, 115; KochCzJan A3; KochFrag 50; OrzJan 61; KołakSzczęśl A2v; JanNKar B; SarnStat 879, 1039, 1059, 1188; SiebRozmyśl A; GosłCast 8; SkorWinsz ktv; SapEpit D2.

»(po)zysk(iw)ać łaskę« [szyk zmienny] (8): FalZioł V 52; Kthory karze człowieká/ więcey ſobie v niego ná pothym łáſki zyſſcże [gratiam inveniet apud eum magis]/ niżli on co łágodnym ięzykiem iego zwodzi. Leop Prov 28/23; [każdy obawia się wolnie mówić] y owſzem chczącz pozyſkáć łáſkę/ woli poſpolicie to mowić co miło/ chocia zle GórnDworz Ee4, V7v, Ee2v, Kkv; KochFr 18; SarnStat 1279.

»łaski pragnąć« (1): Y tobie zá Kolędę Odmieńcá dáruię. Będźieli łáſki prágnął y iákiey obrony/ Obrońiſz go/ y káżdy cnotą osláchćiony. Prot Av.

»prosić, żądać, żebrać łaski; prosić o łaskę; łaskę uprosić« = petere gratiam, veniam deprecari a. petere Mącz; postulare gratiam Vulg; gratiam precari Miech; implorare clementiam JanStat [szyk zmienny] (21 : 7 : 1; 14; 2): MiechGlab 55; RejZwierz 14v; Priamus ſrogoſcią puśćił ſie ná Antenorá y Eneáſá/ ktorzy rádzili łáſki prośić v Grekow BielKron 59v, 19, 109, 115, 130, 146v (21); Mącz 295b, 305d [2 r.], 320b, 363c, 444a, 480a; GórnDworz O4, Hh6v; HistRzym 70; HistLan Dv; WujJud 17; BudNT Act 25/3; SkarŻyw 166, 347, 601; StryjKron 447, 502; Starosta Sądecki zebrze łaski o iego Starostwo Staraią się dway, bodaiby go niemiał Pan Zarnowski ActReg 156, 168; WujNT Act 25/3; SarnStat 701.

»łaskę [czyją] sobie przejednać« = invenire gratiam, gratiae reconciliari JanStat (3): á ieſliby ći tułáiący ſie łáſkę náſzę ſobie przeiednáli/ chcemy przedśię áby miedzy ſwémi równémi zá bezecné byli miáni. SarnStat 519, 252, 701.

»na łaskę [kogo] przeprawiać« = sklaniać do łaskawości (1): Dano im [dostojnikom oskarżonym o zdradę] potym ná łáſkę krolá przepráwiáć á ſpráwowáć ſie z oſkárżenia ſwego BielKron 402.

»przyjąć (a. wziąć) w łaskę, na łaskę, do łaski, ku łasce; przyjęty (a. wzięt), przyjęcie w łaskę« = recipere in gratiam Modrz; favoribus complectere JanStat [szyk zmienny] (29 : 1 : 3 : 1; 5 : 2): SeklWyzn 4v; RejJóz P4v, Q2; HistAlHUng A4; MurzHist C4; [Król Matyjasz Węgrów] z woyſka precż wygnał/ áż trzećiego dniá záſię ie ná łáſkę przyimował/ áby ſie drudzy karáli. BielKron 394; [król] ku łáſce pány záſię wzyąć obiecał. BielKron 402v, 229v, 233v, 252, 351, 365v, 448v; In fidem alicuius recipi vel redire, Przepráwić ſobie v kogo gniew á w łaskę być wzięt. Mącz 126a; HistRzym 120; RejZwierc 101v; Poſyłam tedi w. m. Kśiążki té proſząc ábyś w. m. óné y ze mną weſpółek w łaſkę ſwą przyiąć raczył. Strum B5; BiałKaz M2; StryjWjaz A3v; ModrzBaz 126v; Z ktorey dzielnośći gdy go Hetmánowie y Rotmiſtrzowie zálecáli/ był przyięt od Krolá w pirwſzą łáſkę. StryjKron 737, 567; PaprUp F2; KochProp 6; Ma Krol IM pretext przeszłey zasługy Pana Gniezninskiego doprzyięcia go właskę ActReg 118, 106 [2 r.], 108, 115, 118, 119; WysKaz 21; WujNT 626; SarnStat 1112; CzahTr A2, A2v, A3v, F2v, F4v (7).

»z łaską przyjąć (a. przyjmować), brać, wziąć, przyjęty« [w tym: w formule dedykacyjnej (14)] [szyk zmienny] (17 : 1 : 1 : 1): OpecŻyw 73v; RejRozpr K2; OrzQuin Pv; á wſzelkie dáry nieſpráwiedliwych/ nigdy z łáſką przyięte nie będą [non in beneplacitum donaria iniquorum], BudBib Eccli 34/20[21]; Strum B6; Oczko B; Pilnie tedy proſzę/ tę rowną pracą moię [...] z łáſką rácż W. M. przyiąć/ á pámiętnikiem być náſzey ſtárodawney przyiáźni/ ktorey ſię ia pilnie zálecam. WerKaz 277; KochPam 84; KochWrJan 18; KochCzJan A3; GrabowSet A3 [2 r.]; KochFragJan 4; RybGęśli A3; JanNKar Av, A4v; SarnStat 330; SiebRozmyśl A2; CiekPotr )?( 2v; Niechżeć będźie Pánie náſz wdźięcżna tá przedmowá Bierz z łáſką gdźie Muſae wprzod ſwych witáyne ſłowá. RybWit A3.

[co] na łaskę przypuścić« (1): O ſtátek [!] ná twą łáſkę przypuſczam. Niemiéć złotá/ Ieſcze nieſzkodá: ále ſzkodá/ co ſromotá. KochDz 108.

»do łaski przypuścić« (1): Potym diszkurował otych ktorzy przy Maximilianie, [,..] także gdy będą dołaski przypusczeni zeby zpokoiem siedzieli ActReg 4.

»przysięgać przez łaskę ojcowską« = iurare per paternam pietatem HistAl (1): Mikołaiu [...] przyſięgam thobie przez łáskę oycowską y przez żywot mátki mey w ktorimem był od bogá pocżęthy/ iże mnię vyrzyſz w oyczyznie thwey boiuiącego HistAl B2.

»przyść (a. przychodzić, a. wniść) w łaskę, ku łasce, do łaski; dojść łaski« [szyk zmienny] (8 : 7 : 5;1): LibLeg 11/72v; RejJóz A3; BibRadz I 453d marg; Márgrábic chcąc záſię do Ceſárzá w łáſkę przyść/ dobrze ſobie pocżynał BielKron 237, 411; Gratiam veterem reconciliare, Oſiegnąć [!]/ álbo prziść ku pierwſzey łáſce. Mącz 62d; ludzie/ nieprawdą/ pochlebſtwem/ y dziwnemi/ á nieprzyſtoinemi drogámi ſtáráią ſie o to/ áby do nich [panów] w łáſkę przyſzli GórnDworz Ee7, K6, Lv, Ee8, Gg7v, Gg8, Kk4, Kk5; RejPos 127v; BudBib Dan 1/9; Prziymi wdzyęcżnie coć piſzę boć nie ze złey woley/ Ale ábym do łáſki twey przyſzedł powoli. PaprPan B2; SkarŻyw 368; ActReg 80, 86; SarnStat 701.

»ku łasce (przy )wrocić; łaskę przywrocić« = in gratiam restituere Mącz (2 : 1): Mącz 414a [2 r.]; Gwido wźiąwſzy od krolá złoto/ dał wſzytko złoto Tyruſowi towárzyſzowi ſwe^mv/ á záś go ku pierwey doſtoynośći y łáſce krolewſkiey przywroćił. HistRzym 82.

»z łaską słuchać, wysłuchany« (2 : 1): DiarDop 99; Vboſtwá więcey ſzáuuy [!] niż wielkiego Páná/ Niech będźie iego krzywdá z łáſką wyſłuchaná. Prot D3v; ActReg 168.

»łaski spodziewać się« (1): DArmo ſię zá tą pracą łáſki mam ſpodźiewáć/ Bo ſię ludźie o prawdę muſzą záwżdy gniewáć. Prot D4v.

»stać o [czyją] łaskę« = gratiam sequi Mącz (2): Populo, Stoyę o łáskę poſpolitego człowieká. Mącz 312c, 384c.

»starać się o łaskę« = gratiam inire Mącz; gratiam quaerere JanStat [szyk zmienny] (4): RejJóz E7v; Qui in iſto homine colendo tam indormivi diu, Którym tak długo ſpał/ á nie ſtárałem ſie o łáskę tego człowieká. Mącz 95a, 117a; SarnStat 156.

»(s-, u)tracić łaskę« [szyk zmienny] (8): On vyancz [...] laſky V. C. M. nyeradby sobye straczil alyeby yą rad zachowal LibLeg 7/34v; RejJóz E8v; KrowObr C; Nimirum hic homines frigent Terent. Stráćili tu łáskę, álbo Przyaźń tu ich o ziemię. Mącz 137a; GórnDworz Ee3; HistRzym 71v; StryjKron 762; SiebRozmyśl H3.

»[nad kim] łaskę stroić« (1): Pięknieſz było gdy oni poważni krolowie/ [...] Nád poddánemi łáſki ſzyrokie ſtroili RejZwierc 249.

»łaski szukać« [w tym: u kogo (10), od kogo (1)] = aucupari gratiam Mącz, Cn; gratiam quaerere JanStat, Cn [szyk zmienny] (31): Ktoby cło wybierał/ á ná nieby iákim tráfunkiem liſty ſtráćił/ táki ma v nas y potomkow náſzych łáſki ſzukáć. UstPraw Ev, E3v, I3v; RejZwierz 11; Dáry dawa krolowi Egipthſkiemu ſzukáiąc od niego łáſki. BibRadz I 458d marg; Goski A3v; Krol Ian gdy ſie thego dowiedział ſzukał łáſki v Solimaná przez dáry BielKron 310v, 69 marg, 108, 174v, 202v, 235 (10); Mącz 19c, 326d, 385b; RejAp 144v; SkarŻyw 348; ActReg 110, 119, 155, 156 [2 r.]; SarnStat 156, 242, 397 [2 r.]; KlonKr F2v.

»pod łaskę, ku łasce uciekać się« (2 : 1): KuczbKat 275; [gdy się zbiegowie moskiewscy] pod łáſkę iego [króla Zygmunta Augusta] vćiekli nietylo że ie włáſkę przyiął ále y máiętnośćiámi wielkimi w Páńſtwie ſwym ie obdárzył BiałKaz M2; SiebRozmyśl A2.

»łaskę (u)czynić, udziałać, sprawić; łaska (u)czyniona; łaski [z kim] uczynienie« = gratiam facere Mącz, Modrz, JanStat, Cn; gratiam ponere Mącz; benefieium ponere, benevolentiam praestare Cn [szyk zmienny] (25 : 2 : 1; 2; 1): LibLeg 11/62; BierRaj 17; BierEz D2v, M4v; Vcżyń mi ale moy mily ſynu tę laſkę abych poſpolu [s tobą v]marla OpecŻyw 147v, 81, 179; RejZwierz 2v; BibRadz Gen 20/13, 24/14, 1.Esdr 7/28, Zach 7/9; BielKron 46v, 355v; Mącz 148d [2 r.], 251b; HistRzym 80; ModrzBaz 86; SkarŻyw 134, 306; Nie puśćiłeś wódz gniewowi/ Láſkęś nieprzyiaćielowi Vczynił: maſz y dźielnośćią/ Maſz iuż náden y ludzkośćią. KochPieś 46; Złąḿ płáczem iego wolą ſrogą: Owa łáſkę vczyni nád córą vbogą. ZawJeft 41; GrabowSet A2; KochFrag 46; SarnStat 79, 187, 357, 1120; Vmárłe dochodzi łáſká czyniona ich śierotom SkarKaz 387a marg, 387a.

»z łaski uczynić, uczyniony« [szyk zmienny] (1 : 1): Krol Iágyelo Polſki/ [...] vcżynił to z łáſki ſwey á dobrego bacżenya/ że też Kolegium Krákowſkye doſić zacne y známyenite záłożył GliczKsiąż Lv; SarnStat 1089.

»łaski uży(wa)ć« = korzystać z łaski; gratiis uti JanStat [szyk zmienny] (4): LibLeg 7/34v; Iakos ty mnię pod pokrywką a niewiernie służył Zapomniawſzy moiey łaski ktoreyż hoynie vżył RejJóz H4; GórnDworz Ee3; SarnStat 990.

»łaski używać« = być łaskawym (1): dla cżegoż tedy [zwyciężca]/ ludzkośći y wſzelákiey łáſki nád zwyćiężonemi vżywáć [clementia utatur] niema? ModrzBaz 127.

»wspomoc co, czym będzie łaska; pomoc łaską« (1 : 1 : 1): thak was proſym [...] abiſczie nas wſpomogly czim bedzie laſka vm. m. krolv LibLeg 10/124v, 11/62; Cżás po temu maſz/ y mieyſce/ drzwi záwárte ſtoią/ Zywy cżłowiek nás nie widzi: pomoż łáſką ſwoią. KochZuz A3.

»wkraść się w łaskę« [szyk zmienny] (3): powinien będzie [dworzanin] w tym cżynić wſzelákie ſtáránie/ że ſie wkrádnie w łáſkę páńſką GórnDworz Ee7; Phil G4 [2 r.].

»w łaskę się wszrobować« (1): A iák chytrze ná oycá ze wſząd záchodziłá. Aby ſie w łáſkę iego záś mogłá wſzrobowáć HistLan D2v.

»z łaski wypaść« (1): Bych ktorego s tych pánow ktore wiem łáſkę znał/ á chciał mu wolnie/ tho czo mi ſie widzi powiedzieć/ wiem pewnie/ iżbych prędko s they łáſki wypadł GórnDworz Gg8.

»z łaski wypuszczać« [szyk zmienny] (5): ForCnR B4v, C; zawsche radzy roſkazanie nasche pelnią przecz zebich niemial bicz na nye laſkaw abo ych z laſky swej wipvſczacz LibLeg 11/88v, 11/87v, 183v.

»(za)chować, zachowan w łasce; zacho(wy)wać (sobie) łaskę« = in bona gratia conservare JanStat [szyk zmienny] (4: 1; 6): LibLeg 7/34, 34v [2 r.], 10/69; tymiſz rzecżámi cżłowiek záchowáć ſobie łáſkę może/ ktoremi kniey przyſzedł GórnDworz Cc6, Cc6, Dd; ázaſz to [mieszkańcy Sparty ] nie ſą mocne mury miáſtá tego? kiedy ie ią będę chował w łáſcze á w miłośći/ w práwiech á w wolnośći ich. RejZwierc 45v, 45v; SarnStat 208; SkarKaz )(4v.

»zabiegać, zabieganie łaski« = captare gratiam a. benevolentiam a. favorem a. voluntates Cn (1 : 1): PowodPr 78; Przeto Poſłowie ktorzy byli poſłáni z powiátow/ y inſzy/ nie ſmieli ſię woley Krolewſkiey przećiwić/ iedni boiąc ſię ſtráćić/ á drudzy zábiegáiąc łáſki. StryjKron 762.

»w łaskę, do łaski, łasce, pod łaskę zalecać (się); łasce, w łaskę polecać (się); zalecanie się w łaskę« [w tym: się (16), służby swe naniższe (a. uniżone, a. wierne itp.) (17), siebie i służby swe (3), siebie i modlitwy (a. bogomolstwo) swe (3), siebie (1) [kogo] (1); w formułach dedykacyjnych (35), dyplomatycznych (3)] [szyk zmienny] (13 : 12 : 12 : 1; 3 : 1; 1): MiechGlab *3; przitim sye y ſlvzbi nasche wierne y powynowate zaleczami wlaſke v. m.k.m. naschego namylosczywſchego pana LibLeg 11/78v, 11/10v, 165v; Iuż niechay tu Simeon do cżaſu żoſtanie A my ſie zaleczamy twoiey łaſcze panie RejJóz N2; Diar 75; LubPs A2v; OrzList g2; BielKron 195v, 334; Mącz 192d; Przy cżym vniżone á wiecżne me ſłużby w miłośćiwą łáſkę W.K.M. zálecam. [...] Nainiſzſzy ſługá Łukaſz Gornicki. GórnDworz A3; KochList nlb 1; BudBibKaw A4; Stym ſię pilnie y bogomolſtwo moie grzeſzne w łáſkę W. Kx. M. zálecam. SkarJedn A7; KochOdpr A2, A2v; SkarŻyw A2v; ReszList 192; KochWrJan 17, 18; KochFragJan 3, 4; KołakCath A2v; Zátym Miłośći. łáſce W.X.M. śiebie ſámego y modlitwy me błáhe/ vniżenie zálecam. WysKaz X3v; JanNKar A2, B2; do vſzu Wáſzey X.M. áppelluię: á przytym me, et obſequia mea, ſed et ſeruitia do łáſki Wáſzéy X.M. mégo M. Páná zálécam. SarnStat 168, *4v, *7, 306, 314, 421 (11); SiebRozmyśl A2; SkarKaz )(4v; GosłCast 3; KlonFlis Bv; SzarzRytJSzarz nlb 2.

»łaskę zasłużyć (a. zasługować), łaski dosługować się« = demereri Calep [szyk zmienny] (7 : 2): RejJóz L4v; RejKup p7; y owszem szanowałem łaski wm wiernie azyczliwie dosługowałem się łaski wm. ActReg 173, 47, 110; Calep 303a; A oni zá powodem nas téż ſtárſzych ſtáráć ſie poſpołu známi będą/ iákobyſmy łáſkę W.M. ſobie záſługowáli KochFrag 50; SiebRozmyśl A; CiekPotr 88.

»na łasce [czyjej] zawisnąć« = in gratia consistere JanStat (3): A żywot poymánégo bánnitá ná łáſce Królewſkiéy záwiſnie. SarnStat 549, 94, 499.

»(z)jednać łaskę« [w tym: komu (6), u kogo (1), komu u kogo (9); sobie (8)]« = ponere ingratia a. in gratiam Mącz; gratiam ferre Modrz; inire a. parare gratiam, conciliare benevolentiam a. gratiam a. voluntatem Cn [szyk zmienny] (16): RejJóz P2; BibRadz Gen 39/21; BielKron 109; Largitione redemit, militum voluntates, Przes hoyne dáry ziednał ſobie łáskę v żołnierſtwá. Mącz 184c, 309c, 395d [2 r.]; GórnDworz L2, Cc4; RejPos 89; BudBib 3.Esdr 8/78; PaprPan Q2v; tákowe przedmowy [...] bywaią cżynione ábo dla ziednánia łáſki v ſędźiego [emerendi favoris iudicis]/ á iego myśli od prawdy odwiedźienia/ álbo dla zátłumienia rzecży ſtrony przećiwney ModrzBaz 94, 124; NiemObr 4; PaxLiz C3v.

»(z)naleźć łaskę« [w tym: u kogo (5), przed kim (3), przed oczyma czyimi (1), przed oblicznością czyją (4), w oczu czyich (5), w twarzy czyjej (1)] = gratiam invenire Mącz, Vulg, PolAnt (29): y nálazl Iozef łáſkę przed pánem ſwym y ſlużył mu HistJóz A3, E3v; TarDuch D7; RejJóz N2; á ták theraz ieſlim nalazł łaſkę przed ocżymá twemi [si inveni gratiam in oculis tuis]/ niech idę rychło á oglądam bráćią moię Leop 1.Reg 20/29; day nam náleść łáſkę przed oblicżnośćią tych [ivenire gratiam ante faciem eorum] ktorzy nas záwiedli Leop Bar 2/14, 1.Reg 20/3, 25/8, 2.Reg 16/4, Iudith 12/17, Esth 2/9, Eccli 42/1; BielKron 49v, 53, 96v, 114v, 115 [2 r.], 210v; Mącz 482d; Iáko potym ználázłá [Hester] łáſkę w twarzy krolá onego ſrogiego/ y iáko záſię odmienił on dekret ſwoy RejZwierc 201; Y Wywiodł mężá miłoſierne^go/ ktory nálasł łáſkę v wſzytkich ludzi /vmiłowánego od Bogá y od ludzi Moiżeſzá BudBib Eccli 45/1 [44/27], Gen 47/25, 29, Ruth 2/3, 10, 13, 3.Reg 11/19; ActReg 119.

»zwątpić w łasce« (1): Potym Glinſki [...] zwątpiwſzy w łáſce/ wnet do wielkiey woyny myſl nákłonił/ á Krolowi mocą odeprzeć umyſlił StryjKron 707.

»życzyć [komu] łaski« (3): LibLeg 11/135v; KochPhaen 1; Panu Gniezninskiemu ia zyczę laski Krola Ie^go M bo mi się zdał zawzdybydz miedzy bracią quietioris ingeny ActReg 115.

»dobrotliwa łaska« (1): Ze to ſzcżęſliwe páńſtwo/ kędy páná máią/ Ze po nim dobrotliwą łáſkę záwżdy znáią. RejZwierz 32.

»łaska docześna« (1): Pámiętałeś ieſztze/ iż ieſt rzetz dáleko podleyſza/ vtráćić tę łáſkę dotześną v ludzi tego ſwiátá nazacnieyſzych/ namoznieyſzych/ y na mędrſzych/ á niſſli vtráćić łáſkę y on ſkarb wietzny/ v Bogá KrowObr C.

»godny łaski« [szyk 5 : 4] (9): ForCnR B4; RejJóz P; GliczKsiąż N6; będąli [książki] tey łáſki godne/ áby ie pocżćiwi ludzie w ręce bráli GórnDworz V5, D2v, D4v, Bb5v, Ii7; A też ledwe ſye kiedy dźiéćię vrodźiło/ Coby łáſki rodźiców ſwych ták godné było. KochTr 11.

»łaska hojna« [szyk 1 : 1] (2): Krol ſie im ofiárował zá ich łáſkę hoyną/ Obiecuiąc to oddáć miłoſcią przyſtoyną. StryjWjaz A4; PaprUp C4.

»łaska ludzka« (5): Láſká ludzka ná ſwiecie/ w gniew ſię więc obráca BielKom C2v; RejPos 38v; NAdobnie ći Goreccy w łáſce ludzkiey gorą PaprPan Bb3; PowodPr 78. Cf »za łaską ludzką«.

»łaska macierzyńska, matczyna« [szyk 1 : 1] (1 : 1): ZawJeft 40; Iż téż dźiatki miłuieſz/ y pámiętaſz ná nie/ To łáſki máćierzyńſkiéy oſobliwé známię. GosłCast 34.

»miłościwa łaska« [szyk 37 : 2] (39): Nie jest nam żadną nowiną ta miłościwa łaska Waszej Krolewskiej Miłości naszego Miłościwego Pana Diar 20, 74, 75, 76; LubPs A2v; GórnDworz A4; BudBibKaw A4; KochWrJan 17, 18; ActReg 88 [2 r.], 115, 119, 159; KochFragJan 3, 4; KołakCath A2v; KołakSzczęśl A2v; RybGęśli A3; WysKaz X3v; JanNKar A2; Król Káźimiérz Trzeći, ták mówi y ſtánowi: Ieſliże pożytków/ wolnośći ſtanóm Rzeczypoſpolitey rozſzérzamy/ dáleko więcéy ſignum gratiae, to iest, z łoná miłośćiwéy łáſki winien vdźieláć kośćiołowi Bożému SarnStat 4, 168, 421; SiebRozmyśl A, A2 [2 r.]; PowodPr 3; CzahTr A2, A3v [2 r.], A4; GosłCast 3; RybWit [A2]; SzarzRytJSzarz nlb 2v. Cf »z miłościwą łaską«.

»obfita łaska« = uber gratia JanStat (5): A iżby ćiż obywátele obfitſzą łáſkę náſzę poználi/ poſtánawiamy SarnStat 1039, 66, 886, 1059, 1188.

»łaska ochotna« (1): RAd to wam z chęćią ſpráwię: boć káżdemu ſłużę/ Poki w łáſce ochotney/ v ktorego płużę. PaxLiz D.

»od łaski odrzucon« (1): Niewątpiąc ze zproźbą swą od łaski WKM. odrzucon nie będę ActReg 116.

»łaska ojcowska« [szyk 4 : 1] (5): HistAl B2; oſtátek ná Bogá przypuſzcżę/ Y ná łáſkę oycowſką/ y was wſzytkich zdánie. KochOdpr B3v; SkarŻyw 368; ZawJeft 41. Cf »z łaski ojcowskiej«.

»osobliwa, osobna łaska« = insolita clementia Mącz; gratia ineredibilis Modrz; specialis favor JanPrzyw [szyk 11 : 1] (10 : 2): ForCnR B3; Mącz 212b, 399b; ModrzBaz 139v; NiemObr 4; chcąc im to oſobliwą łáſką nágrodźić miáſtá/ zamki/ dźierżáwy/ miáſteczká/ wśi/ y poddáné we wśiách [...] pánów y ſzláchty wſzytkich czynimy wolné SarnStat 63, 349, 882. Cf »z osobliwej łaski«.

»łaska pańska, pana (a. panow)« = gratia potentum Modrz [szyk 31 : 7] (28 : 10): March¹ Wiet Av; ForCnR A4v, Cv, C3v, C4; LibLeg 10/154; A idz iuż a bądz pilen vrzędu ſwoiego Bocz ſie iuz pańska łaska na wſzem odnowiła RejJóz K2, G5, G8v, P4v; BielKom G5v; GliczKsiąż I4; Skárbimirz Woiewodá Krákowſki Hetman krolewſki/ bacżąc páńſką łáſkę z ſwoich dobrych poſług/ ſhárdział krolowi BielKron 352v, 4v; GórnDworz K4v, K8, K8v, L [2 r.], M6 (12); HistRzym 71v [2 r.]; ModrzBaz 12v; PaprVp F3v; Nadziewalismy się iako słonce nawszytkie swieci ze tak y łaska Panska bydź miała, gdyz in aequabilitate ta Rpta iest zasadzona ActReg 158, 106, 108, 115; Phil G4; KołakSzczęśl A2v; JanNKar A3; SarnStat 965. Cf »z łaski pańskiej«, »za łaską pana«.

»łaską pocieszony« (2): ABy obfitſzą łáſką byli od nas obywátele króleſtwá poćieſzeni [ut gratia uberiori consolentur a nobis JanStat 122]/ [...] obiecuiemy SarnStat 66 [idem] 886.

»łaska przedajna« (1): Charitonius ‒ Ten ktori kaskę [lege: łaskę] mąprzedainą. Calep 187b.

»do łaski przyczyna« (1): Nie po tych ſłowách/ wyday co nairychléy ſyná/ Potym do iákiéy láſki może bydź przyczyná. GórnTroas 49.

»stały w łasce« (1): rácz W.M. bydź conſtans y ſtały w łáſce ſwoiéy przećiwko mnie ſłudze ſwému. SarnStat 879.

»łaska świecka« (1): Głod, prágnienie, y trapienie/ mieli wielkie ſromocenie/ o łaſkę świecką nie dbáiąc/ á zá nic ią máiąc/ w ſámym śię Bogu kocháiąc. ArtKanc O15.

»uprzejma łaska« (1): Solidum pararem hoc mihi beneficium, Abych tym vprzeymą łáskę ſobie nábyłá. Mącz 116c.

»łaska wdzięczna« (1): Y kazał [król] mu liſty piſáć/ Y znamienićie dárowáć. Ezop zá tę łaſkę wdzięcżną/ Vcżynił mu pámięć wiecżną BierEz F2v.

»wielka łaska« = magna gratia Mącz [szyk 30: 5] (35): March¹ Wiet Av; BierEz D2v; FalZioł +2v; MiechGlab *2; LibLeg 10/66, 69, 95, 11/31v, 88; Iozeph Krolowi z they wielkiey łaski dziękuie RejJóz Lv, A3; GliczKsiąż N6; Leop 3.Mach 6/37; Wielki Kniáże Moſkiewſki Zygmunt/ Lenart/ tobie cżołem biją zá twoię wielką łáſkę BielKron 435, 211v, 379v, 435; Mącz 116c, 148d, 412d; GórnDworz K8, Lv; RejPos 101, 127v; RejZwierc 85v, 154v; SkarŻyw 114; KochPropKKoch 3; ActReg 171; KochFrag 49; SiebRozmyśl A; SapEpit [B2]. Cf »z łaski wielkiej«, »z wielką łaską«.

»wysoka łaska« (2): Naprzod powiedzial voyewoda Voloskj ze dziekvyem ye^go K.m. ſtey wiſſokiey laſky a ziczlywosczy LibLeg 11/10v. Cf »z wysokiej łaski«.

»łaska znaczna« (2): GórnDworz Dd3; Láſká Páńſka iednák/ która niewinné záwſze dźwiga: Láſká Iáſnie Oświéconego Kśiążęćiá/ Ie^go M.X. Kárdinałá Rádźiwiłá/ Biſkupá Kráko. etć. łáſká mówię mimo wſzyſtkie zaſługi znáczna JanNKar A3.

»znak, upominek łaski« [szyk 7 : 1] (6 : 2): Benevolentiae tuae erga me pignus atque iudicium, Swiádectwo/ znák/ Y vpominek twoyey łáski przećiwko mnie. Mącz 299b; OrzQuin G4v; GórnDworz M6, Kk3; okaż dźiś wſzeláki znák twoiéy Láſki. Mnie odpuść winę lichéy córze ſwoiéy. ZawJeft 41; KochFrag 49; JanNKar B.

»łaska i (a) chęć« [szyk 11 : 2] (13): Mącz 304a, 395d; Cny Myſzkowſki [...] komu ieſt táyna Twa łáſká przećiwko mnie/ y chęć niezwyczáyna? KochPs 2; PudłFr 40; KochProp 5; ActReg 13, 65, 116, 121; KołakSzczęśl A2v; dálſzey Mśćiwey łáſce y chęći W.M. y z cnym potomſtwem/ [...] dogadzáć y przychyláćiem ſię záwſze gotow. RybGęśli A3v; SapEpit [B2]. Cf »z łaski, z chuci«.

»łaska i dar« (1): W rychłym cżáſie poſełći ſie ſtáwi/ Páńſką łáſkę y dar ſwoy obiáwi BielKom G5v.

»łaska a (i) dobroć« [szyk 3 : 3] (6): Tak Kroly ye^go Mcz rozvmye yſch tho nyſkand ynand nyepochodzy yedno sdobroczy y zlaſky they Samſzyeczkyey. LibLeg 11/152; OrzRozm L3v; ActReg 108. Cf »z dobroci i łaski«.

»łaska i (a, albo) dobrodziejstwo« = gratia et beneficium Mącz (8): FalZioł +2v; A thak widziała mi ſye być przyſtoina rzecż powinnoſći moiey/ abich łaſki y dobrodzieiſtwa ich miłoſći [Tęczyńskich] przećiw mnię nieiaką pamiątkę po ſobie zoſthawiła. HistAlHUng A2v; Mącz 116c [2 r.], 269c; Calep 187a; GrabowSet A2v; JanNKar B2.

»łaska i dobrotliwość« (1): Wſzytkim y kożdému z oſobná Stároſtóm Króleſtwá náſzégo [...] łáſkę y dobrotliwość náſzę Królewſką [gratiam et benevolentiam regalem JanStat 721] opowiádamy. SarnStat 903.

»łaska a dobrowoleństwo« (1): ábychmy okázowáli s powinnośći ſwey łáſkę á dobrowoleńſtwo przećiw bliźnim náſzym LubPs Z5.

»łaska i intencyja« (1): o którégo [krola Stefana] łáſce y intentiiéy miedzy inſzémi y W.M. móy M. Pánie Podſkárbi wiedźiałeś dobrze W.M. JanNKar Bv.

»ludzkość i łaska« = humanitas et clementia Modrz [szyk 2 : 1] (3): ModrzBaz 127 [2 r.]; A on iáko pokorny/ ludzkośći ſię oney y łáſki Ceſarſkiey przećiwko ſobie bárzo wſtydząc/ mowił: Nic o mnie Ceſarzu nád ludzie ine niechćiey rozumieć SkarŻyw 593.

»łaska a lutość« (1): bo oná łaſká á lutoſć páná yego miłoſćy twego/ wdobrey mi pámyęćy yeſt March¹ Viet Av.

»łaska a (i) miłosierdzie« = misericordia et miseratio PolAnt [szyk 8 : 2] (10): BierRaj 17; HistAlHUng A3v; SeklWyzn b3; BibRadz Zach 7/9; GórnDworz Hh6v; Affectus movere, Poruſzić komu ſercá ku łáſce á miłoſierdziu. Mącz [114]c, 326d; WujJud 17; WujJudConf 16v; Y dał Bog Dánielowi że (doſzedł) łáſki y miłośierdzia przed podkomorzem. BudBib Dan 1/9.

»łaska i miłościwość« (2): Insolita clementia et benignitas, Niepoſpolita oſobliwa łáská/ y miłośćiwość. Mącz 399b, 231a.

»łaska, (a, i) miłość« = gratia et misericordia Vulg; gratia et charitas Modrz [szyk 10 : 5] (15): MetrKor 31/621; y pokwápił ſie Iozef zdomu/ bowýem ſie iuż były poruſzyły miłoſcýą a łaſką wnętrznoſtzi iego nad bratem ſwoim HistJóz Dv; Leop Esth 2/17; LeszczRzecz A5v; BibRadz Gen 24/49; BielKron 108; RejZwierc 45v; ModrzBaz 139v; WerGośc 257; BielSjem 15 [2 r.]; OrzJan 61; Chcąc tedy [...] Mniſzki w miłośći y w łáſce powinowátych záchowáć [in bona gratia conservare JanStat 212]/ y ich potrzebóm łáſkáwie porádźić: vſtáwiamy y rozrządzamy SarnStat 208. Cf »z łaską i miłością«, »w łasce i miłości«.

»łaska i obrona« [szyk 5 : 1] (6): Prot Av; SienLekAndr a3v; KochWrJan 18; SarnStat *4v; Przezeń [o Zygmuncie Auguście] Inflantſki Miſtrz ſzumny ſkrocony, Z pokorą ſzukał łáſki, y obrony W Polſcze KlonKr F2v; KlonKrGum Av.

»łaska i opatrzenie« (1): poddánym króleſtwá náſzégo łáſkę náſzę y opátrzenié Królewſkié [clementiae nostrae et regalis provisionis JanStat 242] [...] w záchowániu Wolnośći rozſzérzamy SarnStat 896.

»łaska i poratowanie« (1): Tedy my łáſkę náſzę y porátowánié ku pomnożeniu miáſtá tego/ y popráwę murów/ y inſzych potrzeb znácznych poſpolitych/ odpuſczamy obywátelom wſzyſtkim miáſtá tego/ Szos SarnStat 964.

»łaska i (a) (dobra) przyjaźń (a. przyjacielstwo)« [szyk 10 : 51] (15): awſakze Ceſarz ye^go miloſcz dla Cro ye^go M. nyeodmavya thego yszhy syą okolo lasky a przyaſſny naydovacz dal LibLeg 7/34, 6/77v, 158v, 7/11, 34 [2 r.], 34v (11); BielKron 65v; RejZwierc 94; SkarŻyw 347. Cf »z łaską a przyjaźnią«.

»łaska, (a, abo, i) sprawiedliwość« (6): Iż ſpráwiedliwość á łáſká to ſą zamki Kſiążęce twárde/ A pomſtá záwżdy przypádłá ná ony złe tyránny hárde. RejZwierc 44, 45v; SkarŻyw 260 marg; WujNT 537. Cf »wedle łaski abo sprawiedliwości«, »z łaski a z sprawiedliwości«.

»szczodrobliwość i łaska« [szyk 2 : 1] (3): y v potomſſtwá iego [Manucyjusza]/ téż niemniéy godnégo/ téy łáſki y ſczodrobliwosći/ znáki wielkié dotąd ſie okázuią. JanNKar B. Cf »z szczodrobliwości i łaski«.

»łaska i upodobanie« (1): aby czy ktorzy zywy ſzą do laſki y vpodobanya, albo iakego kolwyek inſzego postanowyenya naſzego, Krolewſke^go ZapKościer 1582/32v.

»łaska i wspomożenie (a. zapomożenie)« (2): TarDuch D7; ſwiadek ma bic prawdziwi nienamowioni ani taki cobi laſki tzijei y zapomozenia potrzebowal PaprUp Iv.

»łaska abo zapłata« (1): A ieſli miłuiećie te ktorzy was miłuią/ coż zá dźiękę (marg) łáskę, ábo zapłátę. (‒) maćie? [quae vobis est gratia?] WujNT Luc 6/32.

»łaska a zmiłowanie« (1): Tendere manus, Sciągnąć ręce/ łáski á zmiłowánia żędáć. Mącz 444a.

»łaska, (a, abo, i) życzliwość« = gratia et favor JanStat [szyk 7 : 2] (9): LibLeg 11/10v; A zdarzy Bog y ſzcżęſcie iż ći rychło odda Tę łaskę y życzliwoſc ktorą po tobie zna RejJóz K6; RejZwierz 132; Non obscura benevolentia, Nie táyemna, żiczliwość albo łáská. Mącz 257a, 407c; RejZwierc 231v; Calep 411a; SarnStat 1097. Cf »za życzliwością i łaską«.

»do łaski« (1): Ceſarz odpowiedział [...] nie wiecżne więźienie będzie miał/ iedno do łáſki náſzey/ tákeſmy my rozumieli. BielKron 230.

»wedle łaski« (4): Ktoryby ſzyku omięſzkał/ tháki wedle łáſki náſzey álbo hetmáná náſzego ma być karan. UstPraw E3v.

»z łaski« = benignitate Modrz; ex benignitate, ex indulgentia, de clementia, in favorem JanStat (88): BartBydg 31b; ZapWar 1536 nr 2492; LibLeg 11/187; Iednak było litować przedſię ſzcżęſcia ſwego Ktoreć było z mey łaski tak barzo vroſlo RejJóz G8v, Q2; Leop 3.Mach 7/5; BibRadz *2; KwiatOpis Cv; RejZwierc 97, Bbb3; CzechRozm 218v; V nas wiele ich ieſt/ ktorzi z łáſki Krolewſkiey [regis benignitate] wielkich vrzędow doſtąpili ModrzBaz 74v; a moy oczyecz slaſki swy spuſczel tę czeſcz Imyenya wyſzi opisanyego Iako slachetnyęmu panu woczechowy wąſorſkemu Grúchalę ZapKościer 1579/53; Przyſtąp Olbrychćie młody/ [...] Który trzymaſz w ſwéj wladzj piękną Pruſką źiemię/ Z łáſki cnych królów Polſkich KochProp 6; ActReg 109, 121; dla tego zwrodzonéy nam cnoty y łáſki Królewſkiéy/ dla wſzytkich poddánych náſzych ſpráwiedliwośći y pokoiu/ obiecuiemy to SarnStat 839, 208, 463, 590, 934, 936 (10); Ale iuſz ſię ná pokoy vdam, ábym tobie Służył: nábyłem z łáſki twey wiele dobrego. CiekPotr 63; PaxLiz A4v.

~ z łaski przeciwko komu (4): [My Mistrz Ludwik] Skázowánia/ obrony/ y dekrety z łáſki przećiwko Zakonowi náſzému [et decreta in favorem nostrum et ordinis JanStat 867] ná źiemie przerzeczoné przez Papieże Céſárze/ Króle/ Pány/ Kśiążętá/ Márgrábie/ [uczynione, nikczemne czynimy] SarnStat 1089, 326, 894, 1088.

W formule grzecznościowej: »z łaski swej« = pro tua clementia Vulg (6): Diar 81; ActReg 159; Wolą czynię ſwych ſtárſzych: á ty moie rzeczy Bárzo śćiſłé/ miéy/ proſzę/ z łáſki ſwéy ná pieczy. WyprPl Cv; WujNT Act 24/4; Ich mosći też Xiążąt Pruſkiego y Kurlánſkiego prośić/ áby też ráytárſkiemi pocżty z łáſki ſwey ná pomoc przybyli GrabPospR M4v, M4v.

W przeciwstawieniach: »z łaski ... za pieniądze, jako wilcy« (2): Bo ná tháką oſobę zewſząd pátrzą wſzyſcy/ Iedni z łáſki á drudzy práwie iáko wilcy. RejWiz 71; [stanowie ludzcy] cżáſem y inym ludziom/ iednym z łáſki/ drugim też y zá pieniądze/ tych godnośći ſwych vdzieláią. RejPos 13.

»prze(z) łaskę« (3): nie nálazłem v śiebie nikogóy godnieyſzégo nad w.m. mégo Miłośćiwégo páná [...] prze tę łáſkę kthórąm záwſze Miłośćiwą w.m. przećiwko ſobie znał Strum B6.

~ W połączeniu szeregowym (1): PRoſzę ćię/ o Páni święta Marya/ [...] przez niewymowną łáſkę/ litość/ miłośierdźie/ miłość y pokorę twoię/ [...] ábyś ze wſzyſtkimi Swiętymi [...] przyſzłá y pokwápiłá ſię ná porátowánie moie LatHar 488.

praw. »pod łaską« [o władcy] (11):

»z łaską« = łaskawie (30): poſla swego do Vaſzey C.M. poſlal na roſzmovyenye y poſthanovyenye rzeczy swoych. slaską Vaſzey C.M. LibLeg 7/34v; Abowiem jeśliże na początku tego sejmu, a nie za daniem od nas k temu przyczyny taką niełaskę nową na sobie odnieść byśmy mieli, trudno byśmy mieli mieć jaką nadzieję, abyśmy tu sprawy swe koronne z łaską JKM odprawić mieli. DiarDop 119; VotSzl A3.

»za łaską« (16): czo sye doticze mlinow na ziemy ye^go K. m. themv sye znam zem tego vziwal za łaską ye^go K. m. LibLeg 11/11, 11/44v; [Jazon] prośił krolá áby zá łáſką iego mógł widzyeć złote runo. BielKron 54v; Abs te hoc bona venia expeto, Niechay to v ciebie zá łáską twą vproſzę. Mącz 295d; OrzQuin P2v; Niech to práwi będzie zá łáſką w. m. ábych temu mogł niewierzyć GórnDworz Rv; CzechRozm 138; ZapKościer 1582/30v.

~ W przeciwstawiemu: »za łaską ... za niełaską« (1): Abowiem nic byśmy w tym nie wątpili, że za łaską staranie by pilne WKM czynić raczył, aby w rządzie, w dobrej sprawie i w sprawiedliwości wszytko w Rzeczypospolitej się sprawowało, za niełaską wszytko by to negligentius et remissius szło. Diar 65.

»za łaską« = za przeproszeniem; cum venia, salvo honore Mącz (12): Quod sine molestia tua fiat, Co zá łáską twoyą álbo krom yákiey nielubośćy. Mącz 395a, 157c, 480a; Ktemu proſzę áby zá łáſką/ cżyiąſzkolwiek/ I.M.X.K. ná mię ſię bez zdrowe^go rozſądku áni ſráſował áni gniewał CzechEp 260; Gdy będźieſz w cechu/ Zá łáſką/ co ſłowo/ Mow cżapkę ziąwſzy. KlonFlis F.Cf »za łaską mowić«.

praw. »na łasce« = in gratia JanStat (19): gwałtowniká gárdło ná náſzey [króla] łáſce/ á ná woli przyiaćioł tey biáley głowy UstPraw B2, C4v, E4; A IESLIBY [pomocnicy] nieośiádli byli, tedy ich ma poymáć y do wieże wrzućić [...J których karánié ná łáſce y Królewſkim zdániu. SarnStat 545.

»przy łasce« (1): [ksiądz Maciejowski] the rzecży do kthorych teraz przyſzło iáko pan wielkiego rozumu/ dáleko przed cżáſem widząc/ zábiegał im tyle/ ile wolność Polſka znieść/ á władza iego przy łáſce páńſkiey doſiącz mogłá. GórnDworz Dd8.

»w łasce (3): Gdyby kto kordá dobył przed náſzym Rycerzem/ táki w łáſce Rycerzowey: á ktory ránił/ tákiemu ręká ma być przebodźioná. UstPraw D4; PaxLiz E2v.

»z łaski [czyjej] mieć« (1): Ztychże [Homousyjan] łaſki ono mamy do Timotheuſzá/ Bog ziawił ſię wćiele. Bo ma być/ Wielká taiemnicá zbożnośći/ ktora ſię ziáwiłá w ćiele BudNT przedm b8v.

»łaski używać« (2): s kthorego [Chama] ſie potym ći ſláchetni pánowie Turczy á Táthárowie rozrodzili/ á iáko ich miłośći łáſki vżywamy y po dziś/ to iuż wſzyſcy wiemy. RejZwierc 62v [idem] WerGośc 257.

»łaskę zjednać« (1): Ale byś wiedźiał/ iáką łáſkę Orzechowſkiému/ oná Rozmowá náſzá Zurowſka w Wárſzáwie ná tym Seymie v ludźi ziednáłá/ nie rádźiłbyś mu żadnych Dyálogów do śmierći piſác. OrzQuin B3v.

»za łaską« (1): Bo wiárá/ y práwo (zá łáſką tych dźiśieyſzych nowych Theologów) zda ſye iż oboie ku iednému kréſu ćiągną/ to ieſt/ ku vtwiérdzeniu/ y beſpieczeńſtwu rzeczypoſpolitych KochWr 22.

»z łaski da(wa)ć, podać (a. rozdać), (na-, po)dany« = gratuitus Calep [szyk zmienny] (88 : 5 : 12): [ludziom prostym] mily Iezus z ſwé laſki dáwá rozu^m glęboki wielkie rzecży vznatz ij téż zrozumietz. OpecŻywPrzedm C4; PatKaz II 66; LibLeg 11/11; SeklWyzn f4v; yż nam pan Bog dał złaſki żywoth wiecżny/ y to czo mamy/ dla tego też my powinny dawać bliznemu naſſemu potrzebuiącemu przebog SeklKat M; RejKup dd6v; LubPs B3, D, E2v, F4v, O6 (9); [ten porządek ja] ile Pan Bog raczył dáć z łáſki ſwey/ ile mi też czáſu od moich prac sſtawáło/ wypiſałem krotko GroicPorz A3v; KrowObr 12v, 163v, 228v; Gdyż nam piſmo nie broni z dobrą myſlą tego/ Vżywáć dobrodzyeyſtwá z łáſki nádánego. RejWiz 190v, 46v, 49v, 50v [2 r.], 116v, 151v, 184v; Leop A3v; RejZwierz 124v; OrzQuin L2; RejAp 28v [2 r.], 158, 161v, 174; HistRzym 28v, 123v; RejPos A3v, 42v, 48, 75, 81v (28); RejPosWiecz² 90v, 92v; KuczbKat 404; Fortunny to komu ſzcżęſcie z niebieſkiego grodu Z łáſki dano RejZwierc 86v, 105v, 169, 236v, 237; WujJud 52v, 108v, 111v; RejPosRozpr c4v; CzechRozm 185v, 218v; ModrzBaz 70; KochPs 6; SkarŻyw 172; CzechEp 127; KochFr 84; ArtKanc D8v, T10v; ActReg 29; Calep 464a; GórnTroas 23; GrabowSet Pv; OrzJan 92; LatHar 207, 209, 220, 343, 448, 459, 470; WujNT Rom 12/3; SarnStat 1002; SiebRozmyśl B2v, E4; SkarKaz 578a; VotSzl A2; SkorWinsz A2.

»przez łaskę dać« (1): przes twoiα dobrotα day nam ſbawyenye przeſtwα laſkα day tu dobre pomyeſſkanye a potim ſtobα wyeczne krolyowanye. BierRaj 20.

»łaską darować, darowany, darowanie; łaskę darować; darowana łaską« [szyk zmienny] (5 : 2 : 1; 3; 2): OpecŻyw 48; PatKaz II 20v; LubPs S6v; KrowObr 214v; myſmy też w nim [w Chrystusie] y obráni/ y vmiłowáni/ y łáſką przed cżáſy wiekuiſtymi dárowáni [Vulg Eph 1/4] CzechRozm 28v, 31v [2 r.], 61, 259; Páná z chęćią wyznawayćie/ [...] Abowiem nas vmiłował/ Hoynie łáſką ſwą dárował KochPs 177; CzechEp 188, 257; ArtKanc K14.

»z łaski (do-, ws)pomoc (a. wspomagać, a. podpomagać)« [szyk zmienny] (14): RejJóz B2; MurzNTSekl A2; LubPs T2v, Y4; SeklPieś 32; A thák wiedz że ten Bog náſz ieſt ták iſtność dziwna/ [...] Ktorey żadny rozeznáć ni zrozumieć może/ Aliż kogo z łáſki ſwey onże ſam wſpomoże. RejWiz 113v, 50v; RejAp 138; RejPos 307; RejPosWstaw [110²]v; HistHel D; Do ćiebie ſye vćiekam/ á ty złáſki ſwoiéy Chćiéy ſmętnéy duſzy dopomoc moiéy. KochPs 175; ArtKanc L12v; OrzJan 106.

»z łaki dopuścić« (2): Bo ſam Bog wtych drzwieṙzach ſiedzy A komu złaſky dopuſczy Is bez kluċża zamek puſczy Ieno mu mocnie wieṙz ſługo RejKup o7v; SkarŻyw 294.

»łaski dosta(wa)ć (a. dostąpić, a. nabyć itp.); dostanie (a. dostąpienie, a. otrzymanie itp.) łaski; łaskę otrzymać (a. odnieść, a. osiągnąć itp.)« [szyk zmienny] (35; 10; 27): O czlouyecze, y chczeſz laſky boſkyey doſtąpycz uczyekay ſyą do panny czyſtey pokornym ſerczem Odzyerſzyſz wſzytko PatKaz II 49v; PatKaz III 152; TarDuch E4; Z tąd obacż pożytek ſwiątoſci iże przez nie cżłowiek doſtawa łaski Bożey. WróbŻołt H4; racz łaskawie [...] nas tak ſprawowac iako by my naſladuiąc ſprawiedliwoſci łaskę twą ſwiętą ſobie otrzymali. RejPs 16v, 100v, 105, 107v; HistAl E6v; MurzHist I3v; KromRozm III B2; KrowObr 44, 61, 106, 176, 242v; RejWiz 45, 100v, 184v; BibRadz Prov 8/35, Eccli 32/16, II 128b marg; prze ktore wyſokie cnoty/ wielkiey ſławy/ y miłośći doſtánie v ludzi/ á v Bogá znácżney łáſki GórnDworz Gg4; HistRzym 72; RejPos 90v, 162, 266, 347; BiałKat 243v; KuczbKat 110, 135, 150, 155, 180 [2 r.] (9); RejZwierc 46v, 94; WujJud 166v, 190, 250; WujJudConf 81v; KarnNap C4v, E3v; ModrzBaz 11v; KochPs 96; SkarŻyw 262; Ceremonije w tym tylko ſámym kośćiele Bożym ſą/ nam ku pozyſkániu łáſki Bożey vżytecżne. ReszPrz 24, 52; ReszList 154; ArtKanc F17v, 118, M19v; Pámięć dam świátu temu/ Ze ſerce me vfáiąc/ Láſkę odnioſło/ k tobie przyſtawáiąc. GrabowSet Lv; LatHar 244, 246, 396, 519; KołakSzczęśl A3v; WujNT 13, 194, 520; SiebRozmyśl Bv [2 r.], M2; KlonKr C; SkarKaz 3a, 385b; Leć przećię w miłoſierdźiu twym nádźieię mamy/ Ze łáſkę twą nád ſobą wrychle otrzymamy. CzahTr G3v; ZbylPrzyg B2.

»(d)ufać (a. mieć ufność) w łasce, łasce, w łaskę; dufanie w łasce; dufność łaski« [szyk zmienny] (10 : 4; 1; 1; 1): OpecŻyw 45v; RejKup n5, p8, r2, dd2v; MurzHist G3v; KromRozm II ev; WujJudConf 104v; BudBib 4.Esdr 11/46; KochOdpr C; Vfam twéy łáſce/ że mię ná wieki Nieſpuśćiſz/ panie/ z ſwoiéy opieki KochPs 33, 30, 48, 109; SkarŻyw 235; ArtKanc H15v; Ieſzcżem v pierśi wiſiał mátkiey moiey/ Kiedym moy Boże vfał w łaſce twoiey. CzahTr B3.

»karać bez łaski« (1): Z nienawiśći gdy zgrzeſzę/ karz bez łáſki zá to/ Lecż miłośćią zbłądzęli/ proſzę pomni ná to/ Ze zá to twego gniewu niechćiałbym odnośić GrabowSet Dv.

»z łaską karać« (3): RejWiz 130v; Dobre iáko z łáſką Pan karze. RejZwierc 175v marg, Aaa3v.

»łaskę mie(wa)ć« = habere gratiam Vulg [szyk zmienny] (55): OpecŻyw 45v; PatKaz III 94v, 147v; LibLeg 8/133v; Iako ziemia ſucha, to ieſt ktora łaski twey nie ma. WróbŻołt tt3, Xv, kk5v; LudWieś A3; SeklKat B3; RejKup ee4v; MurzHist D3v; DiarDop 110; LubPs aa5 marg, ii; KrowObr 44, 55v; RejWiz 50; Páweł ſwięty miał oſobną łáſkę Pogánom Ewángelią kázáć ku oſwieceniu ich. Leop Eph 3 arg, 3.Esdr 6/5; OrzQuin M4v; HistRzym 65; RejPos 54 marg, 120, 120v, 133v; KuczbKat 180, 225; WujJud 104v, 113; BudBib 4.Esdr 4/42 [44]; CzechRozm 31v, 172v, 239; Bo wielka to rzecż ieſt/ mieć łáſkę Bożą/ y Pánu Bogu przyiaćielem być. KarnNap D; Ieſli Dawid ſługá twóy łáſkę miał v ćiebie/ Niechćiéyże y potomſtwá odmiátáć od śiebie. KochPs 195, 150; cżyń teſz ty iáko Abel/ ſprzećiwiay ſię ták grzechowi á cżyń dobrze: tęż odemnie łáſkę mieć będzieſz. SkarŻyw 263, 31 [2 r.], 208; BielSjem 41; ZawJeft 35; GrabowSet K3; KołakSzczęśl Bv; WujNT 108, 200, 429, 541, 624 marg, Hebr 12/28; SkarKaz 311a, 312a, 578a, 670a; A iż grzechow wſzyſcy trudno vść możem: od tego łáſkę mamy IEZVSA Chryſtuſá w ſákrámenćie ſpowiedźi/ ná ktorey kreẃ iego oczyśćia nas SkarKazSej 661a.

»mieć [kogo] w łasce« (2): BibRadzBaz ktv; NA tych Bog pokazał tey zacney Koronie/ Ze ią chciał mieć w łáſce ſwey y w ſwoiey obronie. PaprPan Dd3.

»mieć [co] z łaski, przez łaskę« [szyk zmienny] (28 : 1): PatKaz III 92; KromRozm II n2; LubPs X4; KrowObr 55v, 59, 210v; Choć drudzy z Bożey łáſki ſłuſzną żywność máią/ A wżdy ſie dla pożytkow w niewolą przedáią. RejWiz 104; GrzegRóżn D3v; RejPos 165, 219v, 239v; BiałKat 198v; RejZwierc 66; WujJud 110, 110v; WujJudConf 102; RejPosWstaw [21³]v; CzechRozm 61, 251; ArtKanc M11; GrabowSet F4v; LatHar 441; mamy bowiém z łáſki Bożey Polaków dobrych dosyć y wymowców wielkich JanNKar D2v; Wſzákże w téy mierze/ gdybyſmy z łáſki Bożéy mieli ſyny y dźiewki [filium vel filias (divina nobis providente elementia) habuerimus JanPrzyw 4] SarnStat 882; PowodPr 60; VotSzl C4v; CiekPotr 24; Druga wolność ieſt dobra: obcym pánom y pogáńſkim krolom nie ſłużyć/ [...] Tę wolność maćie z łáſki Bożey SkarKazSej 692b, 693a.

»mieć (a. pokładać) nadzieję w łasce, o łasce; nadziewać się łaski; nadzieja łaski« = sperare misericordiam PolAnt [szyk zmienny] (8 : 1; 3; 3): LibLeg 10/114v, 11/44v, 142; RejKup r6; Wſcyągnęłá ſie duſſá ma w ſłowye Páná mego /[...] Pokłádáłá nádzyeyę w łáſce Páná tego. LubPs ddv; nienádziewayćie ſie żadney łáſki/ bośćie ſniey wypádli. KrowObr 56v; BibRadz Eccli 2/8; RejPos 262; WujJud B; CzechRozm 22; KarnNap E2v; Ia w nádźieię łáſki twéy będę ſpał beſpiecznie/ Bo mię ty ſam/ pánie móy/ opátruieſz wiecznie. KochPs 6; SkarŻyw 440; OrzJan 106; mieyćie nádźieię o łáſce wam ofiárowáney [sperate in eam quae offertur vobis gratiam]/ przez obiáwienie Chriſtuſá Ieſuſá WujNT 1.Petr 1/13.

»łaską nagrodzić (a. nagradzać)« (4): RejPs 94, 205v; RejZwierz 52; A Pan ktory łáſką nágradza [retribuit gratias]/ będzie pámiętał ná potym/ iſz tákowy najdzie podpomożenie cżáſu vpadku ſwego. BudBib Eccli 3/32[34].

»łaską napełnić, napełniać się, napełnion; napełnić, napełniać się łaski« [szyk zmienny] (6 : 1 : 1; 3 : 2): Racżyż ſwą laſką napelnitz/ Sertza ktorés rácżyl ſtworzytz. OpecŻyw 177, 8v, 181; PatKaz II 49v; PatKaz III 110; WróbŻołt V8; KuczbKat 140; SkarŻyw 224; ArtKanc H5v, T10v; O iákoż to święte ſą gody/ ná ktorych Chryſtuſá pożywamy/ ná mękę iego wſpominamy/ łáſki ſię iego nápełniamy/ á zaſtáwę chwały przyſzłey otrzymawamy LatHar 103, 276, 381.

»łaskę naruszyć; łaski naruszenie« (2; 2): tedy ſie o tym pilnie ſtáray/ iákobyś ſobie ni w cżym nie naruſzył ſwiętey łáſki iego. RejPos 3v; CzechRozm 238; Niechayże mi tá ſłábość y oźiębłość moiá/ nie iedna łáſki twoiey náruſzenia LatHar 217, 235.

»łaską nawiedzić (a. nawiedzać), nawiedzeni« [szyk zmienny] (6 : 1): nyezányechał Bog z nyewymownego miłoſyerdźya ſwego rodzay ludzki vpádły łáſką ſwą ſwyętą náwyedzáć KromRozm III B3v; LubPs S2v; RejWiz 155; Pan Bog cżęſtokroć łáſką ſwoią w dárzech rozmáitych/ narod ich [Izraelitów] náwiedzáć rácżył BielKron 35v; RejPos 220v; SkarŻyw 212; ArtKanc Kv.

»łaskę [nad kim (9), z kim (1), komu (2)] objawić (a. zjawić)« (12): Stworziwſſy go dziwnie ſobie Podobnego kſwey oſobie Dziwnies Laſkę nadnim zyawił A ſkutkiem wſſego poprawił RejKup p5, ſ7v, y8v; LubPs H, Tv, Y6v, Zv; RejWiz 52v; Pirwſzą łáſkę racżył obiáwić Adámowi BielKron 4; GrzegRóżn O2; Pánie ty nas ſam rácż zbáwić/ łáſkę twą z námi obiáwić ArtKanc P19, P3.

»(o)czek(aw)ać łaski« [szyk zmienny] (7): [złościwi] będą wyniſſczeni/ á ći co oczekawáią łáſki páńſkiey iákoby práwem dziedzicznem opánuią ziemię. RejPs 55; HistRzym 106; RejPos 46v; RejZwierc [238]; KochPs 78; Iáko ſłużebnieá chęći pániey ſwoiey Cżeka: ták y náſze ocży/ łáſki twoiey GrabowSet S2; SkarKaz 514a.

»łaskę odjąć (a. odejmować)« [szyk zmienny] (7): MurzHist O4v; RejPos 49; Dał im Bog duchá zdrętwienia.) [...] nie wpuſzczáiąc złośći/ ále odeymuiąc łáſkę y pomoc ſwą. WujNT 563, 51, 526; WysKaz 15, 16.

»oddalać (a. oddalić) [od kogo] łaskę; oddalon (od) łaski; oddalenie łaski« [szyk zmienny] (3; 2; 2): RejPs 77, 207v; tákieſz ćiáło cżęſtokroć oddała łáſkę od cżłowieká przes śmiertelny grzech HistRzym 65v; prze złośći/ cżłowiek oddałony Od łáſki twoiey: w tym potępion bywa GrabowSet D; WujNT Dddddd; SkarKazSej 707a [2 r.].

»(od)da(wa)ć łaskę; łaska (jest) (na-, po-, przy)dana; dodanie, dawca łaski« = dare a. retribuere gratiam, data est gratia Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (77; 44; 1 : 2): [o Maryi] pomágáſs wſſytkim/ bo iedno przez cię bog daie laſkę ij miloſierdzié wſſytkim. OpecŻyw 183v, 2, 141v; PatKaz I 6, 6v, 11, 18v; PatKaz II 49v, 73 [2 r.], 77; PatKaz III 107, 126, 132v, 151v, 152; HistJóz A3v; WróbŻołt nn6v, ſſ7v; RejPs 226; SeklWyzn d3v; SeklKat S4v; KromRozm II p2v; Boże pomnoż ye [dobrego ojca i matki dziecię] ná ſwyecye/ á day im łáſkę a fortunę we wſſytkich rzecżách. GliczKsiąż C, P4; LubPs Tv; SeklPieś 20; KrowObr A4v, 25, 43v, 46, 47 (9); Przetoż powiáda/ Bog ſie pyſznym przećiwi/ á pokornym łáſkę dawa [dat gratiam] Leop Iac 4/6, Eccli 35/4, Eph 3/8, Iac 4/6, 1.Petr 5/5, AAA4v; BibRadz Tob 10/14, Eph 4/7; OrzQuin G3v; SarnUzn 7v; A przeto vpominam wſzytkich w obec miłoſnie/ áby każdy ſobie od Páná BOgá dáną łáſkę wdźięcznie przyymuiąc/ ſwemu wezwániu cżynił doſyć LeovPrzep E4v; O namileyſzy ſynu/ Boże dáy tobie łáſkę ſwą/ ábyś mu był miły, HistRzym 82v, 54, 100v [2 r.]; RejPos 47v, 94, 114, 321; BiałKat 383v; Bierzmowánie iáko inſze Swiątośći nową łáſkę dawa. KuczbKat 155 marg, 155, 180 [2 r.]; WujJud 26, 94v, 160, 160v [2 r.], 219; BudBib Tob 10/14; BudNT 1.Cor 1/4, Eph 3/2; CzechRozm 19, 93v, 211v; ModrzBaz 144v; Dośić mię miła mátko/ bogáto zoſtáwiſz: gdy mi dziedzictwo cnot S. y łáſkę á opiekę Chryſtuſowę teſtámentem oddaſz. SkarŻyw 143, 3, 26, 227, 262, 263; KochJez A2v; ArtKanc A11, E9v, F10v, I4v [2 r.], N18, T11v; Day mi ſzcżodrobliwie Ducha twego/ y łáſkę zbáwieniu memu potrzebną. LatHar 44, +11, 201, 648; Lecz káżdemu z nas daná ieſt łáſká wedle miáry dáru Chriſtuſowego. WujNT Eph 4/7, s. 194, 309, 417, 441, Act 11/17 (27); SiebRozmyśl E4v, K3v; SkarKaz 310b, 312a, 348b; Przeto im wſzytko dawał z niebá Bog łáſkáwy/ Láſkę ſwoię y zdrowie/ ſzczęśćie/ dawcá práwy. ZbylPrzyg B4v.