[zaloguj się]
[pdf]

1. ŁATA (17) sb f

Oba a jasne.

Fleksja
sg pl
N łata łaty
G łaty łåt
A łatę
I łatą łatami
L łatach

sg N łata (5). ◊ G łaty (2). ◊ A łatę (2). ◊ I łatą (1). ◊ pl N łaty (2). ◊ G łåt (2). ◊ I łatami (2). ◊ L łatach (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Kawałek tkaniny wszyty w miejsee podarte; commissura Mącz, Cn, Vulg; assumentum, pannus Mącz; tessera palliorum Cn (17): Immissura, Látá/ wſtáwienie/ klin w ſukniey. Mącz 226b; Pannosus, Pełny łat/ albo płátów vłácony. Mącz 276a; pannis annisque obsitus, Látámi y łátámi obeſzły obsádzony/ to yeſt bárzo ſtáry y oſzárpány. Mącz 387b, 257b, 433b; Ná pierśiách nie zápiętych/ żupan kliiowáty: Ná łokćiách ná kolánách rożney máśći łáty. KlonWor 41.

W porównaniu (1): A nie popráwy trzebáby práwu wáſzemu/ iáko lat złey ſukni/ ale ná nowe práwo iáko ná nową ſuknią lepieyby ſię zdobyć. GórnRozm K3.

Zwrot: »przyszywać (a. wszywać) łatę; przyszyta łata« (2; 1): A teżći żaden nie wſzywa łáty ſukná nowego do ſtárego odzienia [nemo autem immittit commissuram panni rudis in vestimentum vetus]/ ábowiem odeymuie zupełność (á iednoſtáyność) od ſſáthy: y ſtawa ſie ieſzcże gorſze rozdárćie, Leop Matth 9/16; Koc ten/ ácz nie pomáłu wezbráły go látá/ Ták/ iż rzadko gdźieby w nim nie przyſzyta łátá/ Ale pewnie koſztowny PudłFr 78; WujNT Mar 2/21.
Wyrażenie: »stare łaty« = podarte, zniszczone ubranie (1): Zákrywa ſię koſtyrá/ złodźiey w ſproſnych ſzmátách/ Zákrywa ſię niecnotá młody w ſtárych łátách. Obwiia ręce/ nogi/ choćia go nie bolą: Mogąc rzemięſło robić/ mogąc oráć rolą. KlonWor 50.
W przen (1):
Zwrot: »przyszyć się jako łata smrodliwa« (1): A to ták/ żeby iednemu choćiaż cźłowiekowi/ w tym złącżeniu/ to co Bożego ieſt dla ſpolnego vdźielenia właſnośći/ to przyſtało y ſłużyło/ á drugiemu záś choćiaż Bogu to co człowiecżemu dla tegoż ſpołku właſnośći przyſzyć ſię iáko łátá ſmrodliwa/ miáłá. CzechEp 246.
Przen: O tekście: obcy dodatek psujący całość (5):

W porównaniu (1): tedy ſie koniecżnie o tym zwątpić muśi/ áby to Mátheuſz w Nowym Teſtámenćie piſáć miał. Ale to potym/ do iego piſánia/ iáko iednę łátę nieprzyſtoyną/ przyſtáwiono. CzechRozm 125v.

Zwrot: »łatą dziurę załatać« (1): [o zabiegach ks. Powodowskiego, przytaczającego teksty ojców Kościoła] ále przedśię tą łátą dźiury tey nie záłata. Gdyż oni mili pátruſowie: nie tylko ták między ſobą ſą niezgodni: ále ſię áni z tą teráznieyſzą Rzymſką Kátoliką zgodzą bárzo w wielu rzecżách CzechEp 36.
Wyrażenie: »łata przyszyta (a. przyszywana); łatę przyszyć« [szyk 2 : 1] (2; 1): A w Láćińſkim Canonie iáwnie ſie okázuie/ y dochodźimy tego/ iáko znienacżká drzyſzywáne łáty álbo ſztuki do tego Cánonu. WujJudConf 235; Nákłonił (ſyn Boży) niebá y zſtąpił: To tu gruba y ſproſna łátá do ſłow Dawidowych śmiele przyſzyta. CzechEp 216, 339.

LW