Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: 1. RATA

Następne hasło: RATAJ »

2. RATA (11) int

Oba a jasne.

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Znaczenia

1. Okrzyk wydawany w niebezpiecznej sytuacji przez kogoś oczekującego pomocy lub obrony: ratunku! (9)
2. W funkcji rzeczownika lub czasownika niewłaściwego (2)

1. Okrzyk wydawany w niebezpiecznej sytuacji przez kogoś oczekującego pomocy lub obrony: ratunku! (9): BierEz H; RejKup c8; [Mówi tonący:] Ia ginąc/ ná was Rátá/ wołam/ których wſzytkich pomoc wielka/ z oſobná kożdégo OrzQuin A3v; KmitaSpit C; [Albertus A4v].

W połączeniu szeregowym (1): [żona Putyfara oskarża kłamliwie Józefa o napaść:] Ach nieſtotys prze Bog rata Na tak okrutnego kata [...] Bych ſie była nie wydarła Mogł by mię był zbawić garła RejJóz F8.

Połączenia: »o rata« (1): [Woła tonący Piotr do Jezusa chodzącego po jeziorze:] O rátá moy/ miły Pánie/ boć iuż bárzo zle o mnie. RejPos 245.

»prze Bog rata« [szyk 2:1] (3): Poki tonie to wrzeſzcżąc/ woła prze Bog rátá/ Iáko oſchnie wnet ſkacżąc/ vźrzyſz páná brátá. RejZwierz A5v; Pro Boha/ coż wżdy dźiáłamy By ná gwałćie ták wołamy. Ieden przebog/ drugi rátá Woła iákby ginął z świátá. Ieden powiáda/ iż mdleię Drugi/ iż wpoły martwieię. MWilkHist C4v, C4v; [WujPosŚw 1584/136 (Linde)].

2. W funkcji rzeczownika lub czasownika niewłaściwego (2):

Wyrażenie a. fraza: »rata swego (swoich)« = poprawa sytuacji [szyk zmienny] (2): [Mówi Juda, brat Józefa:] Acz nas było nieſzcżęſcie marnie vwiniło Tocz iego przyrodzenie [...] Ale też miłe ſzcżęſcie/ teraż ſwoich rata Gdych my z ſobą przynieſli tu młodſzego brata RejJóz N8v; DWá dzbany málowáli/ ony ſpołem płyną/ Cżekáiąc rychłoli ſie poſpołu rozminą. Aż po chwili miedzyány/ rzekł do gliniánego/ Wierę płyńwá poſpołu/ będzye rátá ſwego. Powiedzyał mu gliniány/ zle mi ſpołu s tobą/ Bo iáko wiátr powienie/ wnet ſie nam tłuc z ſobą. RejZwierz 117v.

ECB