[zaloguj się]
[pdf]

ŁOTRZYK (33) sb m

o jasne.

Fleksja
sg pl
N łotrzyk łotrzykowie
G łotrzyka łotrzyk(o)w
D łotrzykowi
A łotrzyka łotrzyki
I łotrzyki

sg N łotrzyk (13). ◊ G łotrzyka (2). ◊ D łotrzykowi (2). ◊ A łotrzyka (5). ◊ pl N łotrzykowie (3). ◊ G łotrzyk(o)w (2). ◊ A łotrzyki (5). ◊ I łotrzyki (1).

Sł stp brak, Cn s.v. łotr, Linde XVI(XVII) – XVIII w.

Dem. od „łotr” (przeważnie ironicznie i lekceważąco); latrunculus Mącz, Calep, Cn; nebulo, scelerosus Calep, Cn; furcifer Calep; aggressor, direptor, dormitator, effractor, grassator, iniurius, insidiator, latro, perditus, sceleratus Cn (33): Iużem ſie teraz dowiedział iżes ty [Aleksandrze] z niektorimi lotrzyki rzekę Eufraten łupem odzierzał, á ziemie naſze kradnieſz á gubiſz z koroną krolewſką [...] będąc lotr krolem ſie cżyniſz. BielŻyw 150, 32, 150; Onos ći on krolewić/ czo go matka pieſći Nalepiey by aby tu/ zginął wnet beż wieſći Bocz oni thak mnimaią/ bychmy im nie dzieći Iedno ten łotrzyk v nich/ ſam na wſzytkiey pieczy RejJóz A7, H6v; Cżart vmawiá Kryſtuſa aby ſię niedał zwodziċ Aleċ tey rzeczj doſtaye A wſſytko ſtoij za Iaye I dzywno mj barzo Panię Iż ten Lotrzik Fuka namie RejKup dd6v; Słyſzeliſmy iże thy będąc podnieſiony w pychę/ y przez prożną chwałę powyſzſzony/ zebrałes łotrzyki z gránic żachodnich/ á żądaſz z wielkoſcią Perſow walczyć HistAl C3v; te łotrzyki [latrunculos] ktorzy ſie byli werwáli do miáſtá náſzego [Dawid] dał w ręce náſſe Leop 1.Reg 30/23; káżdemu przyſtoi/ co pocżćiwość nieſie/ Koſtkámi ſie paráią łotrzykowie w leſie. RejZwierz 27v; Stefan [...] poſłał Turkowi wielkie dáry/ ſkárżąc ſie ná łotrzyki Tureckie/ ktorzy mu ſzkodę wielką pocżynili BielKron 394v, 87, 124, 246v, 251 [2 r.]; Mącz 185c; á coż iż ſie kilká łotrzykow wyrwáło s kątá/ y chczą odmieniáć ony Koncilia á ony ſtánowienia ludzi onych zacnych/ wielmożnych/ á náucżonych. RejPos 283v; BielSat D3v; SkarŻyw 479; BielRozm 29; Furcifer – Lotrzik ktori dląniecznoti iakiey muſiął na ſzi [lege: na szyi] noſicz widły miáſto ſzubienice Calep 443a, 585b, 692a, 952a; Gdzie teraz ten łotrzyk ſię báwi? (–) Wymowił ſobie v mnie izdebkę nátyle, Y tu przedsie po więtſzey częśći ſię wáłęſa. CiekPotr 14, 76.

W porównaniach (2): a iam go mnimał być iákiego łotrzyká/ kthoryby iako drapieſcá mgłe ziemie złupił/ on záprawdę boiuie iáko mąż/ á iáko krol ſie vpokarza HistAl D8v, C4v.

Wyrażenie: »łotrzyki drapieżne« (1): Rádził ſie Dawid Páná Bogá przez Abiátárá kápłaná/ y gonił łotrzyki drapieżne máiąc s ſobą ſześć ſet mężow gotowych BielKron 68.
Szeregi: »mały człowiek a łotrzyk« (1): Gdy chceſz popelnić ſnámi boiowánie nic nie othrzymaſz ieſli mię zwyciężyſz/ ábowiem máłego cżłowieká á łotrzyká odzierzyſz [parvum hominem et latrunculum obtinebis] HistAl C5v.

[»łotrzyk albo kozak«: Tegoż czáſſu nijáki Muko Pruſſak z Warmiey máiąc s ſobą 19. łotrzykow/ álbo Kozakow/ wpadł do Litwy (marg) Kozaki latrunculos zowie (–) StryjKron 321 (Linde).]

»łotrzyk, nędzny niewolnik« (1): Taka lekkoſcz od lothrzyka Od nędznego niewolnika Czo gi pan nie dawno kupił Małoć mię mey cczy nie żłupił RejJóz F8.

»łotrzyk a tułacz« (1): wſchithczi wodzowye Smoſkwi bily, za kthoremy powyadaya yſz bi Lotrzikowye a Tulyacze ſzkxyaſthwa wyelkyego Lithewſkego yſczy myely. LibLeg 11/136.

W przen (1): Poſel gdý iuż kupcza porazyl mowy ku ſumnięniu. [...] A tego zyſka Lotrzyka Miey wgrozie nie ſlychetnyka [!] Bo ten to wſytko pobroyl Wydzys iako go przyſtroyl. RejKup f6.

Synonimy: niecnota, tułacz, zbojca, zbojczyk.

KCh