Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [ŁOŻNISTWO]

Następne hasło: ŁOŻOWY »

ŁOŻNY (26) ai

o pochylone (Mącz 1 r.; tak też Cn).

Fleksja

sg
f	N	łóżnå
	G	łóżn(e)j
	D	łóżn(e)j
	A	łóżną
	L	łóżn(e)j

pl
N	subst	łóżn(e)
A	subst	łóżn(e)
I	f	łóżn(e)mi
L		łóżnych

sg f N łóżnå (1). ◊ G łóżn(e)j (2). ◊ D łóżn(e)j (1). ◊ A łóżną (7). ◊ L łóżn(e)j (7). ◊ pl N subst łóżn(e) (2). ◊ A subst łóżn(e) (1). ◊ I f łóżn(e)mi (1). ◊ L łóżnych (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

Przymiotnik od „łoże” (26)

Przymiotnik od „łoże” (26):

a. Należący do łoża (2): Fulcrum — Słupi łoznę, podpory. Calep 439b.

Wyrażenie: »deka łożna« = pas podtrzymujący materac w łóżku (1): Fascia lecti, Deká łóżna. Mącz 119a.

b. Używany w łożu (2): Zeznala theſch y zdrugiego spidwaſka kthori othworem ſtall dwye poſchwye wyąla y dwyą przeſzczyeradlye lozne LibMal 1544/91 v; [Do gierady należą przykrycia łożne albo kołdry, prześcieradła, bodlochy. SzczerbSpecSax 135 (Linde)].

Wyrażenie: »chusta łożna« = rodzaj okrycia używanego w łóżku (1): Z obu stron dobrze są roździelieni, [...] Chustami także łoznemi, Chodzonemi, Plotnem Obrusami, y inſzemi ZapKościer 1580/7.

c. Wyrażenie: »łożna pustota« [o rozkoszach cielesnych] (1): ábo/ iżby ſie był ſthrzymał od winá/ kthorego ſtárzy bárziey prágną/ niż łożney puſtoty GórnDworz Aa7v.

d. Wyrażenie: »łożna niemoc, choroba« = choroba zmuszająca do leżenia w łóżku; epidemia Cn [szyk 17:4] (20:1): Ktory cżłowiek cżęſto pożiwa Aloe/ To ieſt cżarney Haleny/ taki zachowa zdrowie ſwoie za długie cżaſy/ á niemoże w łożną y w żadną cięſzką niemoc wpaſć FalZioł III 2d; VRina cżarna wgorącżcze vſtawicżney to ieſt w łożney niemoczy/ ktorą też zową ogniową. Znamionuie ſmiertelnego być FalZioł V [2]; CIrcul zieloney barwy w gorącey łożney niemoczy widziany. Znamionuie wielkie ſpalenie y wynizcżenie mozgu. FalZioł V 8; A wſzakoſz Auenzoar znamienity á ſtari lekarż piſze: iż ſynowi ſwemu we trzech leciech będączemu: puſzcżał krew w Lożney niemoczy FalZioł V 57, * 2d, I 32a, 112a, V 3, 4v [2 r.], [4v] (18); Pan go będzie ćieſzył w niemocy łożney [Dominus fulciat super lectum doloris eius]/ á odmieni poſćiel iego w niemocy iego. BibRadz Ps 40/4; Bo tháki vbolawſzy iáko ná łożną niemoc/ iuż mu ſie tylko tho wełbye wierći iákoby ſie pomśćił/ á vcżynił doſyć vporowi ſwemu. RejZwierc 157; ieſt oſobny ſzpital/ do ktorego tych dawáią/ ktorym ſię ná łożną chorobę zánoſi. ReszHoz 120.

Cf ŁOŻOWY