[zaloguj się]
[pdf]

NACHYLENIE (13) sb n

a jasne; teksty nie oznaczają é.

Fleksja
sg
N nachyleni(e)
I nachyleni(e)m
L nachyleniu

sg N nachyleni(e) (11). ◊ I nachyleni(e)m (1). ◊ L nachyleniu (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w. oraz XVIII w. w cytacie s.v. nachyłek.,

I. Rzeczownik od „nachylić” (10):
1. Zmiana położenia czego, w szczególności zgięcie ku dołowi, zwrócenie w kierunku czegoś (przeważnie znajdującego się niżej); inclinatio Mącz, Calep, Cn; declinatio Mącz, Cn; devexitas, proclinatio Calep, Cn; clinamen, depressitas, flexio, inflexus Calep; devergentia, flexus, nutus Cn (9): Enclisis, Latine Inclinatio seu Declinatio, Skłonienie/ Náchilenie. Mącz 103c; Flexio ‒ Nagiecie, nachilenie. Calep 423a, 207b, 309a, 315b, 520b, 533b, [851]b.
Przen (1):
Wyrażenie: »nachylenie [dzbana]« = upicie z dzbana (1): Gdzieś to dzban piwá dobrego Przegadałby mędrcá tego. Iſcie trzeciem náchyleniem. RejRozpr A3.
2. Poniżenie (1): Widziałeś Iehowo náchylenie moię [perversitatem meam]/ ſądz práwo moie. BudBib Thren 3/59 [60].
II. Rzeczownik od „nachylić się” (3):
1. Przen: Upadek (o państwie) [czego] (2): ſkądby teráznieyſzego Rzecżypoſpolitey poſtánowienia/ ábo zwątlenie/ ábo náchylenie [vel debilitatio inclinatiove]/ ábo ku gorſzemu odmiáná vrość mogłá. ModrzBaz 82.
Wyrażenie: »nachylenie ku zgubie« (1): Blondus [...] przed lat ſtem y dwudzieſtą o náchyleniu ku zgubie Rzymſkiego Ceſárſtwá/ Hiſtorią piſał StryjKron 95.
2. Obniżenie (1):
Wyrażenie: »nieba nachylenie«: ná ten cżás [burzy] bywa to niebá náchylenie. Bo ſię ták one zgęſtnione obłoki zgromadzáią/ że ſię zda dla ich niſkośći/ ktorą ná oko widamy/ iákoby ſię y ſámo niebo náchylić miáło. CzechEp 162.

Synonimy: I. nagięcie, skłonienie.

Cf NACHYLIĆ, NACHYLIĆ SIĘ

LW