Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [REFERUJĄCY SIĘ]

Następne hasło: [REFORMATOR] »

REFORMACYJA (8) sb f

-ci- (5), -cy- (3), [-ti-].

e, o oraz pierwsze a jasne, końcowe a pochylone.

Fleksja

	sg	pl
N	reformacyjå
G	reformacyjéj	reformacyj
D	reformacyj(e)j
A	reformacyją
I	reformacyją

sg N reformacyjå (1). ◊ G reformacyjéj (3); -éj (2), -(e)j (1). ◊ [D reformacyj(e)j.] ◊ A reformacyją (3). ◊ [I reformacyją.] ◊ pl G reformacyj (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XIX w.

Znaczenia

1. Zmiana, odnowa (4)
- a. [Przywrócenie do stanu wcześniejszego]
  - α. [O zabudowie miejskiej: odbudowa]
  - β. [O kościele: przywrócenie właściwego funkcjonowania]
- b. Zmiana na lepsze, naprawa, reforma (4)
  - α. [Propozycje zmian w funkcjonowaniu Kościoła (także reinterpretacji prawd wiary), przedstawiane w XVI w., które doprowadziły do wykształcenia się wyznań protestanckich]
2. praw. Zabezpieczenie własności żony (także posagu) na majątku męża, oprawa; także część dóbr męża zabezpieczenie to stanowiących (3)
3. Pouczenie, informacja (1)

1. Zmiana, odnowa; reformatio JanStat; innovatio, instauratio, novatio, redintegratio, renovatio, renovamen formae, restauratio Cn [reformatio – poprawianie Mącz 134b; odnowienie, odnawianie – reformatio Cn] (4):

a. [Przywrócenie do stanu wcześniejszego:

α. O zabudowie miejskiej: odbudowa: Moskwa [domy] wniwecz obróciła, wszystkie sklepy popsowawszy, izby one kosztowne połamawszy; kletek drewnianych dymnych w nich naczynili. Trzeba wielkiej reformacyjej. PiotrDzien 348.

β. O kościele: przywrócenie właściwego funkcjonowania [czego]: Konkluzyja wtóra. Pustoszenie kościołów, abo gdzie by się potrzebna służba boża nie działa, wielkie zgorszenie przynosi; conclusum albo zamkniono, to jest dla pomnożenia słowa Bożego aby się w takich kościołach reformacyja, to jest odnowienie, działa [...]. A do takowego postanowienia kościołów mają się tak patronowie senijorowie świeccy, jako i duchowni pracą swą i napominaniem przykładać, wiodąc, aby ta reformacyja Pańskiego Kościoła była AktaSynod IV 76.]

b. Zmiana na lepsze, naprawa, reforma (4): [przećiwko ktorym [artykułom] ſtrudná oni mieli co mowić. Opowiedźieli im tedy/ że bez reformácyey żadną miárą bydź nie może BielKron 1597 639.]

[reformacyja kogo, czego: GilPos 162; Ná Reformátią Cleri dawno ſię Papieſz zánoſił/ á zewſzyſtkiego nic. Respons H3; Ewángelicy ſpuſtoſzyli około 2000. Kośćiołow/ y odięli dobrá Kośćielne/ á ſobie przywłaſzcżyli [...] (–) Ale ieſliż puſtoſzeniem rozumieſz X. Vpominácżu Reformátią tych Kośćiołow/ z ktorych Ewángelicy wyrzućili Báłwochwalſtwo [...]: tedy źleś ſię y vocábuł y rżecży náucżył. Respons I4.]

W połączeniu szeregowym (1): Ták ſię teraz świát złym ſtał/ tak zuchwáłym y niewſtydliwym/ iż iuż nie może ćierpieć żadney nápráwy/ żadnego karánia/ żadney reformácyey. ReszPrz 72.

Zwrot: »reformacyją (u)czynić« (2): NiemObr 71; SarnStat 199; [W cżym [odwołaniu do Słowa Bożego] y ſam Pan dał nam przykład [...]. Y Páweł ſwięty v Korintow reformácyą Wiecżerzey Páńſkiey cżynięcy GilPos 162].

Szeregi: [»odmiana albo reformacyja«: iże to ku chwale Bożey przynależy wywroćić nieprzyiaćiele te/ ktorzy ſię odmiánie álbo iáko oni zową reformácyey záſtáwiáli. BolHist H6.]

»poprawa albo reformacyja« (1): Y widzą to wſzyſcy iáwnie że ten miły Wikáriy źiemſki [tj. papież] więcey pánowánia ſwoiego niezbożnego przeſtrzega/ á niżli ſkutecżney iákiey miedzy ſtanem duchownym y w Kośćiele popráwy álbo reformácyey. WujJudConf 126v.

α. [Propozycje zmian w funkcjonowaniu Kościoła (także reinterpretacji prawd wiary), przedstawiane w XVI w., które doprowadziły do wykształcenia się wyznań protestanckich; restitutio lapsae discipline in Ecclesia Cn:

reformacyja czego: GilPos 53; á dałby to miły Bog/ żeby Krolowie náſzy chćieli być/ Azámi/ Iozáfátámi [...] Coby Zakon Boży z prochu otárſzy [...]/ Reformátią Nabożeńſtwá w Kroleſtwie ſwym vcżynili. Respons N3.

Szereg: »reformacyja a naprawa«: [katolicy zrozumieją, że luterańska Ewangelia jest prawdziwa] A ktemu/ że nie z żadnich inſzich Doctorow telko z Doctora Marćina Luthera/ i s Confeſsij Auſpurſki tu w Polſzcże/ iako w inſzich kraiach/ reformatia á naprawa ſie działa GliczApel F2.

Iron: á ták aż [lege: takaż] to reformácya/ wyrzućić Sákrámenty/ ołtarz/ kápłany/ ártykuły wiáry poodmieniáć/ y nákoniec boſtwo Chryſtuſowe y Troyce ś. zbluźnić? SkarKaz 72b.]

2. praw. Zabezpieczenie własności żony (także posagu) na majątku męża, oprawa; także część dóbr męża zabezpieczenie to stanowiących [reformatio Łac śr] (3): Może tedy oyćiec choć zápiſał piérwſzéy żenie obyczáiem Reformáciiéy połowicę imienia ná tymże imieniu drugiému zápiſáć dług SarnStat 1268; Y ieſliby przez dolu^m, moram, culpam, álbo fortuitum caſum vtrácona byłá Reformácia, mąż winien nágrodźić z ſwégo. SarnStat 1270, 1260.

3. Pouczenie, informacja [kogo] (1): My Alexánder Król/ dla reformáciiéy [ad informationem JanStat 248] poddánych náſzych Duchownych y Swietckich/ práwá Duchownégo nieumieiących/ deciſią de corpore Iuris, y o kśięgach Doktorów kośćielnych [...] między przywileie Koronné w iedno zebráné/ kazáliſmy wpiſáć tym porządkiem. SarnStat 226.

Cf REFORMOWANIE