[zaloguj się]
[pdf]

1. NAKAŻENIE (19) sb n

Oba a jasne; teksty nie oznaczają é.

Fleksja
sg
N nakażeni(e)
G nakażeniå
D nakażeniu
A nakażeni(e)
L nakażeniu

sg N nakażeni(e) (1). ◊ G nakażeniå (9). ◊ D nakażeniu (3). ◊ A nakażeni(e) (3). ◊ L nakażeniu (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w.

1. Zepsucie, zniszczenie; gnicie, rozkład (18): ſol nie dopuſzcza żadnego nákáżenia BibRadz I 241a marg; á nie dopuśćiſz miłośiernemu thwemu oględáć nákáżenia GrzegŚm 25, 24; Záś iák wodá ſtoiąca/ nákáżenie miewa/ Ták on miłey nie widząc/ łedwie [!] nie omdlewa. PaxLiz C2.
Przen: Zepsucie moralne (2): Sproſna roſkoſz/ zámyka w ſobie [...] vmyſły w pokuſach ku złemu ſkłonne/ ktore [...] ſie podáią ku náruſzeniu/ y w onym nákáżeniu leżą bez pokuty. RejPosWstaw [1103].

nakażenie przez co (1): Argentangina ‒ Nakazenie przez podarki. Calep 93a.

a. O organizmie (żywym) i funkcjonowaniu władz fizycznych; vitium Cn (12):

nakażenie czego (7): krwawa vrina znamionuie nakażenie wątroby. FalZioł V 6, V 59, 64. Cf »nakażenie krwie«, »nakażenie powietrza morowego«, »rozegnanie nakażenia«.

W charakterystycznych połączeniach: nakażenie głowy, wątroby, zdrowia.

Zwroty: »bronić od (wszelkiego) nakażenia« (3): ten proch broni ſercza y krwie od nakażenia. FalZioł V 70, V 62v [2 r.].

»od nakażenia zachowawać« (1): Mięſo Ielenie od nakażenia zdrowia cżłowiecżego zachowawa FalZioł V 64.

Wyrażenia: »nakażenie krwie« (2): Sal natella/ ieſt dobra á vżytecżna, tak w nakażeniu/ iako y w ſamym obphitowaniu krwie FalZioł V 59, V 2v.

»nakażenie powietrza morowego« = zaraza (1): Ty grzanki [...] thak iedz [...] broni mocznie ſercza od nakażenia powietrza morowego FalZioł V 62v.

»rozegnanie nakażenia« (1): DLa ocżyrzſtwienia ſercza y rozegnania nakażenia iego, warz polną drijakiew FalZioł V 69.

»skłonny ku nakażeniu« [szyk 1:1] (2): Owocze przyrodzenia wodnego nie ſą zdrowe. Bo krew wodną mnożą/ ku nakażeniu barzo richło ſkłonną. FalZioł V 64, V 72.

»złe nakażenie« (1): ktori [pokarm] ieſt łaczny ku ſtrawieniu, á hoynieyſzą krew y mocz dawaiączy przeciw złemu nakażeniu. FalZioł V 64.

2. Skaza, wada, brak (1): Młodźieniaſzki ná ktorychby żadnego nákáżenia nie było [non esset in eis omnis macula]/ piękne na weyzreniu/ y dowćipne ku wſzelákiej mądrośći y náuce/ á roſtropne y baczne BibRadz Dan 1/4.

Synonimy: napsowanie, zniszczenie.

Cf NAKAZIĆ, NIENAKAŻENIE

KCh