[zaloguj się]
[pdf]

REJ (41) sb m

e jasne.

Fleksja
sg pl
N rej Rejowie
G Reja, reju rej(o)w
D Rejowi
A rej, Reja
I rej(e)m Rejmi

sg N rej (15). ◊ G Reja (7), reju (1). ◊ D Rejowi (1). ◊ A rej (12), Reja (1). ◊ [I rej(e)m.] ◊ pl N Rejowie (2). ◊ G rej(o)w (1). ◊ I Rejmi (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Szereg, łańcuch, rząd, sznur (o tańcu); korowód taneczny; ductus a. regimen chori Cn (14): Saltatus, Táńcowánie/ Rey/ Reyu wodzenie. Mącz 365a.

W porównaniu (1): Skądeś záś przed wſzyſtkiémi iák w tańcu rey wiodąc/ Pod Wielkiéś Luki przyſzedł namniéy ſye nie boiąc. KochJez B.

Zwrot: »rej wodzić (a. wieść), wodzący (a. wiodący); reju wodzenie« = prowadzić korowód taneczny; ducere chorum, ductare restim Mącz, Cn (5:2;1): Restim ductare est puerorum puellarumque consertis manibus chorum ducere, Rey wodźić rotę prowádźić. Mącz 354a; Praesul, Prełat/ to yeſt/ naywyſzſzy á nayſtárſzy miedzy kápłány/ Martis/ Który w táńcu rey wodzil/ też Biskup. Mącz 365c, 52b, 319b, 365a, c; KochJez B; Coryphaeus – Wodz, rey wiodący. Calep 265a.
[W przen:
Zwrot: »zmylić rej w tańcu« = nawiązanie do „taniec” ‘sposób walki Tatarów’: Wtym Żmodź z tyłu, Ruś z czoła, Litwa z prawej strony Ogarnęli ze wszech stron tatarskie zagony. Zmylili już rej w tańcu, różno w pola bieżą StryjPocząt 182.]
Przen (5):
Zwroty: »rej wodzić (a. wieść), dzierżeć« = przodować, mieć wysoką pozycję; primas agere Cn [szyk zmienny] (3:1): GliczKsiąż K6; Rozumem y Polſzcżyzną wiele ich przechodziſz/ A práwie w niey/ iák mowią/ ty tylko rey wodziſz. RejZwierc 266, A4v; Wodźi rey ſczérość nie obłudność rządźi/ Szkodźi ſwawola nie kárność dźiś błądźi. PudłFr 46.

»swoj rej wieść« = robić co się chce (1): Wtąſz też chłopyętá záwſſe idą á ſwoy rey wyodą/ myedzy nimi nyemáſz żadnego ktoryby miłowáć myał dobroć/ ſtatek/ á pokoy GliczKsiąż H7.

2. [Przywódca, przodownik: ZA Dawnych przodkow náſzych tego Reiem zwáno/ Kogo do iákiey zacney ſpráwy pierwſzym znano PaprGniazdo 703 (Linde).]
3. Grupa ludzi stanowiąca najbliższe otoczenie władcy lub kogoś możnego; tu o kobietach (1):
Wyrażenie: »panieński rej« (1): Gynecaeum, Fráucimer/ Pánieński rey álbo dwor. Mącz 150d.
Szereg: »rej albo dwor« (1): Mącz 150d cf Wyrażenie.
4. n-pers Nazwisko (26): Diar 61 [2 r.] 62; Tego zacnego Pocztu ieſt ſtárſzym Hetmánem Sławny REY/ godźien isćie być y rádnym Pánem. Prot E; A ći tho Reyowie byli s ſtárádawná herbu Okſzey RejZwierc 273v, 273v [2 r.]; StryjWjaz B3v; KlonŻal Cv; WerGośc 241; SarnStat 454; Wiem że tego nie piſał Rey ni Kochánowſky/ Lecz żołnierſki páchołek ia Adam Cżáhrowſky. CzahTr C4v.
Zestawienia (14): Diar 43; RejZwierz A4v, 64v, aa4v; Wielkość Tátárow do Podola przyſzli/ gdzye wiele ſzkody pocżynili ták w ludzyech iáko w dobytku/ Rowu dobyli/ tám Zbigniewá Reiá poimáli y z żoną. BielKron 391; Ná obraz Mikołáiá Reiá z Nagłowic. RejAp Cc5; Támże w tym Zorawnie ten Stániſław Rey vmárł/ y thámże leży. RejZwierc 274, A4v, 266, 273v [3 r.], 274 żp; PaprPan S.

KO