![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.png){kind=logo}
![[SEARCH]](/static/img/icons/magnifier-left.png){kind=icon}
| « Poprzednie hasło: NALEŹĆ | Następne hasło: NALEŹNE » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
NALEŹĆ SIĘ (294) vb pf
sie (157), się (137).
W inf a oraz e jasne (w tym w a 3 r. błędne znakowanie). ◊ W formach praet pierwsze a jasne (w tym 5 r. błędne znakowanie). ◊ W formach fut a pochylone (w tym 1 r. błędne znakowanie).
| inf | naleźć się |
|---|
| praet | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 1 | m | m pers | -smy się naleźli, -chmy się naleźli | |
| 3 | m | nalåzł się | m pers | naleźli się |
| f | nalazła się | m an | ||
| n | nalazło się, naszło się | subst | nalazły się | |
| plusq | ||
|---|---|---|
| sg | ||
| 3 | m | był się nalåzł |
| conditionalis | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 2 | m | -byś się nalåzł | m pers | |
| 3 | m | -by się nalåzł, nalåzłby się | m pers | |
| f | -by się nalazła, nalazłaby się | m an | ||
| n | -by się nalazło, nalazłoby się | subst | -by się nalazły | |
| con praet | ||
|---|---|---|
| sg | ||
| 3 | n | -by się było nalazło |
inf naleźć się (52). ◊ fut 2 sg nåjdziesz się (1). ◊ 3 sg nåjdzie się (93). ◊ 3 pl nåjdą się (8). ◊ praet 3 sg m nalåzł się (27). f nalazła się (10). n nalazło się (25), naszło się (1). ◊ 1 pl m pers -smy się naleźli (2), -chmy się naleźli (1); -smy CzechEp; -smy : chmy HistRzym (1:1). ◊ 3 pl m pers naleźli się (5). subst nalazły się (8). ◊ plusq 3 sg m był się nalåzł (1). ◊ con 2 sg m -byś się nalåzł (1). ◊ 3 sg m -by się nalåzł, nalåzłby się (15). f -by się nalazła, nalazłaby się (3). n -by się nalazło, nalazłoby się (34). ◊ 3 pl subst -by się nalazły (5). ◊ con praet 3 sg n -by się było nalazło (1). ◊ part praet act nalåzłszy się (1).
Sł stp, Cn, Linde brak.
- 1. Zdarzyć się, trafić się, wystąpić, być (o pojawieniu się, występowaniu osób, zjawisk, rzeczy)
(143)
- a. O tekstach (12)
- 2. Odnaleźć się lub być znalezionym (40)
- 3. Okazać się, wydać się, być stwierdzonym, poświadczonym (o określaniu osób lub zjawisk)
(88)
- a. O wyniku mierzenia lub liczenia (16)
- 4. Być wymyślonym (23)
naleźć się do czego (2): Naydzieć ſie y Gedeon do káżdego ziemſkiego wybáwienia náſzego RejZwierc 206, 206.
naleźć się komu (11): Leop Zach 10/10; [ja przyłożę trzeci sposób trefnowania] w kthorym bywáią [...] żart ábo poſługá iáka/ w ktorey rychlej ſie kuńſzt á ſmiech/ niż wielka ſzkodá towárzyſzewi naydzie. GórnDworz O4v; BudBib Zach 10/10; Nálazł ſie przewodnik Anyoł Páńſki Thobiaſzowi gdy ſzedł w czudze ziemie w potrzebach ſwoich. RejPos 167, 167 [5 r.], 284v, 286.
naleźć się między kim (9): A nálázło ſię miedzy Kápłany tych ktorzy byli nápoymowáli żon obcych. BibRadz 3.Esdr 9/18, Deut 13/1; GórnDworz X4v; CzechRozm 102v; SkarJedn 296 [2 r.]; SkarŻyw 98; CzechEp 358; SzarzRytJSzarz nlb 2v.
naleźć się gdzie (32): ZapWar 1548 nr 2668; Gdy zaś miedzy dwoigiem i/ takiem/ náidźieśię ktory wokáliſz wſzyſtki trzy maią być poſpołu wymáwiany/ iako wſłowách iaśniéi/ lepiéi MurzOrt B2; Lecż ſie był nálazł Iudaſz/ w máłey Páńſkiey rádzye/ Coż owſzem ieſzcże rychley/ ná wielkiey gromádzye. RejZwierz 109v; A my przyćiągnąwſzy gdźie kolwiek ſię naydźie/ vderzymy nań/ ták gęſto/ iáko roſá ná źiemię páda. BibRadz 2.Reg 17/12; GórnDworz Gg8v, Hh5v, Ii5; RejZwierc 158v; BudBib 4.Reg 12/18; MycPrz II B; CzechRozm 201v; ModrzBaz 76v; vkogoſiękwás [!] nálazł/ ginęłá duſzá iego z Ludu ſwego. SkarJedn 248, 344; Oczko 16v; W iego domu ná czás wſzelki Naydźie ſye doſtátek wielki KochPs 172, 139; SkarŻyw 601; CzechEp 361; KlonŻal E3v; ReszHoz 133; pytam/ náláſł[l]iby ſię teraz ktory ná świećie národ/ któryby ſię Polakom poddáć chćiał. GórnRozm B3v, B3v; Phil O; GrabowSet D2; Nie możeć ſię náleść nic w ſercu ludzkim/ cżymby ſię tákie dobrodźieyſtwá ſłuſznie nágrodźiły. LatHar 269; Przetoż położy ſię tu záraz krotkie dotknienie wad niektorych/ ktore ſię przy ſługách Bożych náyduią/ y náleść mogą. LatHar 133, 570; WujNT przedm 4; SarnStat 513; KlonWor 51; RybWit [A]2.
naleźć się w czym [w tym: w księgach (3), w piśmie (2), w kazaniu, w Nowym Testamencie, w osmym rozdzieleniu, w ukazaczu] (8): WróbŻołt A4v; Extat literis, Naydzie ſie to w piśmie. Mącz 418c, 418c; byłá o tym náuká wyſzſzey/ co ſye w vkazáczu naydźie. SienLek 144v; CzechEpPOrz **3; LatHar [+12]; Naydźie ſię tákich odmian więcey we wſzytkim Nowym teſtámenćie WujNT przedm 15, Apoc 20/15; WysKaz X3.
Z dokładniejszą lokalizacją (1): Trzećie nieſłuſzne y nieſpráwiedliwe przyſtoſowánie támże ſię potym záraz fol.5. naydźie á końcży ſię fol.6. CzechEp 165.
naleźć się u kogo (2): LibMal 1548/148; A v kogoby ſie táki zbiég nálazł/ áby ten powinien był in foro Caſtrenſi reſpondowáć SarnStat 1178.
naleźć się w czym (1): Czwartha ſzye nalaſzla wyey ſkrzyncze, a, pyatha v Barbary kthora ſzyedzi LibMal 1548/148.
naleźć się przy kim, przy czym (2): a yako pokarzeczie thi zle livdzy. y rzeczi ktore ſye przinych naydą [...] odeſlieczie LibLeg 10/94; SkarŻyw 397.
W połączeniach z wyrazami: „szukać” (2), „szukanie”: Támże wnet on zacny Hetman vcżynił pilne ſzukánie/ áż ſie nálazł łákomiec á przeſtępcá on. RejPos 218; Y minął/ á oto go nie/ y ſzukałem go á nie nálazł ſię. BudBib Ps 36/37[36]; LatHar 607.
W przeciwstawieniu: »zginąć ... naleźć się« (1): Abowiem ten moy ſyn vmárł był/ lecz ożył: zginął był/ a nálazł ſię [perierat et inventus est]. WujNT Luc 15/24.
naleźć się u kogo (1): Rozumiey iáko y Ewánielia S. Márká y S. Lukaſzá (ktore máią wiele rzeczy tych ktore ſię v Máttheuſzá y Ianá S. náleść niemogą SkarŻyw 364.
W charakterystycznych połączeniach: najdzie się ledwo mało, rzadko, siła (2), trudno, wiele, więcej (2); nie (ani) może się naleźć (6), żadną miarą nie najdzie się.
naleźć się jaki, jakie (5): Necae certum inveniri poterat, Niemogło ſie nic pewnego naleść/ doświádczyć. Mącz 482d; GórnDworz I2v; ná świećie ſpráwy ludźi świętych niemogą być ták doſkonáłe/ iáko będą w niebie: iednák przedśię wiele ſie ich naydźie ſpráwiedliwych/ doſkonáłych y zupełnych przed Pánem Bogiem WujJud 113; SkarŻyw 593; WysKaz 44.
naleźć się jakim (5): KuczbKat 100; SkarŻyw 595; iż prżodkowie waſzy nie rozumieli/ żeby kto ták ſię złym miał náleść któryby vmyślnie krżywoprżyśiądz/ á Bogá ták ſrodze tym obráźyć chćiał. GórnRozm G2v; LatHar 250; SkarKaz 315a.
naleźć się być jakie (2): wyiąwſzy gdyby kto był triennalis poſſeſſor, álbo de iure práwo iego nálázło ſie bydź nieważné. SarnStat 689 [idem] 760.
naleźć się być kim, jakim (2): Pamphila mea inventa est civis, Nálázła ſie być rodźiczką miáſtá. Mącz 482d; Skoro ſię ocknie/ zdrową ſię być naydzie/ ták iſz znáku ran y wrzodów onych nie było. SkarŻyw 70.
naleźć się jak (18): LibLeg 7/68, 10/67; GliczKsiąż C8v; UstPraw H4v; A gdy ſie ták nalázło iż gwałtu nie było/ dáli zá to gárdłá pod miecż Burmiſthrz y dwá Ráyce BielKron 418v, 114v, 129v, 309, 352v, 356v; Hoc non secus reperies, Nie naydźieſz tego ynáczey/ Nie naydźie ſie tá rzecz ynáczey. Mącz 279b, 19b, 81c; pan Boiánowſki więczey przećiwko im z waśni mowił/ niż áby ſie ták wſzytko náleść miáło GórnDworz Dd5; WujJud 5, 180; NiemObr 24; SarnStat 1234.
naleźć się u kogo (1): wielka ſię rozność y wielka nienawiść przećiw nam Kátolikom v Greków naydzie. SkarJedn 350.
naleźć się z czego (2): BielSpr 30v; A ieſliby ſie z tego ſcrutinium nálázło/ iż on ránny nie przy roboćie ránion ieſt/ tedy oné rány tráćić ma. SarnStat 1171.
naleźć się przez co (2): A gdźieby ſie nálázło przez Dekret náſz/ iż citatus niewinnie á potwarznie pozwan był: tedy on Aktor będźie mu powinien wnet od ſądu nie odchodząc ſto grzywien winy położyć SarnStat 712 [idem] 148.
naleźć się czym [= w wyniku czego] (1): piervei pan allexy ma zaplacicz dlugy ktore then kmiecz vinien panu Cziechonowskiemu a ieslyby sią nalasslo miarą yzby ten czloviek siedzial nathem grunczie ZapWar 1548 nr 2668.
naleźć się na kim (1): A ine ſpráwy Ioakimowe y obrzydłośći ktorych ſię dopuſzcżał y co ſię nálázło ná nim (tedy) to nápiſano w kſięgach krolow Izráelſkich y Iudſkich BudBib 2.Par 36/8.
naleźć się przy kim (1): A ták przy któréy ſtronie potwarzby ſie nálázłá, ten fam reconuentionaliter pozywa. SarnStat [1281].
naleźć się w kim, w czym (11): A nigdy ſie nie naydzye w tym nic niepewnego/ Cokolwiek thu ſpráwuie dziwna możność iego. RejWiz 128; Zył lat ſześćdzieśiąt/ cżłek wielki/ á wktorym ſię wſzytki tytuły świętych Bożych nálázły. SkarŻyw [474]; GórnDworz D8v; GrzepGeom Qv; BudBib 3.Reg 14/13; CzechRozm 142v; bo nie máſz tego grzechu/ któryby ſię wemnie nie nálaſł. SkarŻyw 166; CzechEp 155; WerGośc 255; GórnRozm C4v; LatHar 443.
naleźć się gdzie (4): LeszczRzecz A4v; Nie trzebá isć zá Tátry/ ruguymy ſię ſámi/ Naydźie ſię to nieſzczęśćie y tu miedzy námi. Prot B2; PaprPan N2; KochPs 142.
Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (3); iż (9), że (2), aby, iżeby, jako] (14):MetrKor 34/134v; KromRozm III L5, L7v; A gdzieby się nalazło, że dobrze apelował, winę mu wrocić. Diar 93; BielKron 129v, 235, 356v, 418v; Mącz 81c; ReszPrz 88; BielSpr 30v; SarnStat 148, 712, 1171.
W charakterystycznych połączeniach: najdzie się co lepszego, co pobożniejszego, doskonałość, droga (4), forum, koniec (3), krotochwila, łatwi oblig, odpowiedź, obrona, porządek, przyczyna (2), ratio, sposob (3), ubezpieczenie.
Formacje wspołrdzenne cf LEŹĆ.
DD, LW