[zaloguj się]
[pdf]

RELIKWIJE (72) sb f pl

-qui- (61), -quij- (6), -qwi- (2), -kwi- (2), -kwij- (1).

Oba e prawdopodobnie jasne.

Fleksja
pl
N relikwije
G relikwij
A relikwije
I relikwijami
L relikwijach

N relikwije (25) [w tym zapis: -ae (11)]. ◊ G relikwij (8). ◊ A relikwije (28) [w tym zapis: -ae (8), -ȩ (1)]. ◊ I relikwijami (4). ◊ L relikwijach (7); -ach (4) SkarŻyw, WujNT (2), SkarKaz, -åch WujJud (3).

Sł stp: relikwie, Cn: relikwije, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Szczątki świętych lub przedmioty mające z nimi jakiś związek, otaczane czcią; hominum sanctorum cadavera, ossa, cineres, vestes etc.; reliquiae sacrae Cn [reliquiae – martwe kości Mącz 194d; – pozostawki Calep; kości zmarłych ludzi świętych; relikwije, kości świętych ludzi ku czci ich wystawione kościelnym zdaniem – reliquiae Cn] (72): aczaluy. Swiathoſczy/ y lignum vite Bo wtorey wodzie omite. Bywaia ty reliquie Kazdy wnet zdrow kto ią pie. RejKup M; y kłádąc Reliquie w ołtarz/ to ieſt/ Bogi álbo kośći niewiem iákie: Thák mowiąc Páná Bogá bluznićie. KrowObr 101; RejZwierz bb2v, 106; BielKron 186, 217; WujJud 26v, 60v [2 r.], Nn2 [2 r.]; Wſzákże my Etyopiánie w tákiey wadze mamy ſtolicę Rzymſką: iſz tych nogi cáłuiem/ ktorzy z Rzymu do nas przychodzą/ y ſzáty ich drápáiąc/ kęſy ony zá reliquie chowamy. SkarJedn 310; [Aldebertus] od młodośći będąc wielki obłudnik/ yſz zá nim/ iáko zá Prorokiem chodzili. A on Kośćioły im ſwym imieniem poświęcał: páznogćie ſwoie y włoſy/ zá reliquie dawał. SkarŻyw 518, 575; CzechEp 81, 362; ReszHoz 120; Tám wſzyſtkim włocżnią/ ktorą bok zbáwićielá náſzego/ gdy ná krzyżu wiſiał przekłoty był/ vkázowano/ [...] támże głowę ś. Iędrzeiá Apoſtołá wyſtáwiono/ y inſze reliquije ReszList 160, 161 [2 r.], 169; ktory [św. Grzegorz] też poſłał był do Konſtántyny Ceſárzowey trochę prochu z tego łáncuchá [św. Pawła] vpiłowánego/ zá wielkie reliquiae y zá dar oſobny. WujNT 508, 135 marg, 143 marg [2 r.], 365, 508 marg, Bbbbbb3; [Reliquiae, po Grecku Lipſana, po Polſku Oſtánki/ ábo ſzczątki świętych. RegułaKlon Pv marg].

relikwije czyje [= którego świętego] [w tym: G sb i pron (14), pron poss (1)] (15): Reliquiae ś. Gerwázego y Protázego Ambroży ś. przenioſł. WujJud Nn2, 26v, 60v; SkarŻyw 131; ReszPrz 111; ták też kiedy święci przez reliquiae ábo ſzáty ſwoie cudá czynią/ łáſká y moc ich pochodźi od Chriſtuſá WujNT 143, 187 [2 r.], 365 marg, 428 marg, Cccccc, Yyyyyv, Zzzzz 4; SkarKaz Oooo2c.

W połączeniach szeregowych (4): KuczbKat 275; Podcżás theż przez rzecży ſtworzone/ iáko przez ś. Ewángelią/ przez Krzyż/ przez Reliquie/ przez Imię Boże álbo Swiętych Chrześćiánie przyśięgáią/ że ſie w tych rzecżách moc y Mágeſtat Boży okázuie. WujJud 62; A gdy zimie [jezioro] lodem vmárzło/ zebráli ſię do niego ſąſiedźi/ z proceſſią Kápłanow/ Chorągwie/ z Krzyżámi/ y reliquiámi ſwiętymi/ chcąc tym gwałt Diabelſki odpędzić StryjKron 350; WujNT 323.

Wyrażenia: »relikwije ludzi umarłych« (1): iż Otto ceſarz: nietylko w imię Oycá y Syná y Duchá Swiętego/ przyſiąc muſial/ ále teſz w imię krzyżá drewnianego/ y w imię Reliquiy ludzi vmárłych/ tho ieſt kośći niewiem iákich. KrowObr 33v.

»relikwije męczennikow« [szyk 1:1] (2): Cyáłá ludźi świętych/ á oſobliwie męczenników reliquiȩ/ ták máią być w vczćiwośći miáné/ iáko członki Chryſtuſowé BiałKat 148v; WujNT 187.

»relikwije świętych (a. świętych ludzi), święte« [szyk 12:6] (15:3): KrowObr 32v, 33v; ktoż będźie śmiał tego przeć/ iż Pan Bog przez święte prochy/ przez kości/ y przeż inſze świętych ludźi Reliquie/ tyż cudá dźiwnym obycżáiem ſpráwuie? KuczbKat 275; Tám ludźie hurmem paćiorki y chuſty miotáli ná one święte Reliquie/ áby ſámym dotknieniem vzdrawiáiącemi ſie sſtáły WujJud 61, 24, 60v żp, 61, Nn2; StryjKron 350; ReszList 161; Dla czego też ćiáłá y kośći świętych pod ołtarzmi w kośćiele chowáią/ y żadnego ołtarzá przez reliquiy świętych/ áni buduią áni poświącáią. WujNT 853; Reliquiae Swiętych cudá czynią bez vbliżenia czći y chwáły Bożey. Dzie:19.12. WujNT Yyyyyv, 39, 60, 477 marg, 478, 777, Bbbbbb3v; [GrzegŻarnPos 3/534v (Linde)].

Szeregi: »ciała i relikwije« (1): Przykład ſtáránia y nabożeńſtwá Chrześćiáńſkiego/ około chowánia y czczenia ćiał y reliquiy świętych. WujNT 60.

»relikwije abo (i, to jest) kości (świętych, a. święte); kości z relikwijami« [szyk 3:3] (5;1): KrowObr 33v; BAcżyſz/ cny Cżytelniku/ co [...] Chryzoſtom S. o przycżynie Swiętych zá námi/ y o kośćiách ábo reliquiách ich [...] trzymá SkarŻyw 131; ReszPrz 111; do ktorego miáſtá [tj. Konstantynopola] [...] kośći iego [św. Łukasza] z reliquiámi Andrzeiá Apoſtołá/ z Acháiey były przenieśione WujNT 187, 60 marg; SkarKaz Oooo2c.

»relikwije i obrazy« [szyk 3:1] (4): Ná śiodmym Powſzechnym Niceńſkim Concilium potwierdzono [...] cżcenie Reliquiy y obrázow Swiętych WujJud 157v; WujNT 39 marg, 365 marg, Yyyyyv.

»święci i ich relikwije« (1): Zá Dámáſá Papieżá był S. Hieronim/ ktory Kácerſtwo Iowinianowe [...] przećiw wzywániu y cżći Swiętych/ y ich Reliquiy [...] zconfutował. WujJud 24.

Przen (3): A nazacnieyſze tho były v nich [dawnych świętych ludzi] reliquie/ cnoty świątobliwe/ wiárę y náukę zmárłych ludźi nietylko inſzym zálecáć/ ále też y ſwym przykłádem ku náśládowániu podáwáć. WujJud 61.
Wyrażenie: »relikwije domowe« = męskie narządy płciowe (1): Od tegoż cżáſu [gdy papież Jan VIII okazał się kobietą] przy wybierániu Papieżá máca Archidyakon przez ſtołek dzyuráwy/ mali Papież Reliquie domowe. BielKron 171v.
a) Zwłoki ludzi dobrych, ale nieuznanych za świętych (1):
Wyrażenie: »relikwije świętych« (1): Bo gdy cżłowiecżká pokutą ſpráwionego/ o rowną cżáſem rzecż ták ſromotnie cżáſem zádawią: nie wątpię/ iż ſie miedzy tákowymi trupámi [...] więcey reliqwij świętych záwadza/ niż miedzy tymi/ co im groby Mármorowe wyſtáwiáią. PowodPr 80.
2. [Pozostałość, reszta [reliquiae – ostatki Mącz 194d; ostatki rozmaite – reliquiae Cn] [czego]:
Szereg: »relikwije a pozostanki«: mowi Paweł ś. iż mieſska w nim grzech: to ieſt pożądliwość/ odrodá ábo reliquiae, á pozoſtánki grzechu. GrodzCzyś II 22.]

LWil