[zaloguj się]
[pdf]

MACHINA (14) sb f

Oba a jasne.

Fleksja
sg pl
N machina machiny
G machiny machin
A machinę machiny

sg N machina (2). ◊ G machiny (2). ◊ A machinę (4). ◊ pl N machiny (4). ◊ G machin (1). ◊ A machiny (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Narzędzie, urządzenie [machina – wszelakie naczynie ku rzemiosłóm służące Mącz 202d] (9):
a. Urządzenie wojskowe używane do burzenia murów obronnych, machina oblężnicza, taran; też ciężkie działo; aries, machina (acrobatica a. arietaria a. ascendens a. bellica muralis a. oppugnatoria a. scansoria), machinamentum quatiendis muris, pluteus, turris ambulatoria a. mobilis a. subrotata, vara, vinea Cn [machinis, dicitur a machina – dzieło BartBydg; machina ‒ niejakie naczynie, jako koło, którym wielkie kamienie albo co ciężkiego bywa podnoszono albo też strzelano Mącz 202d; ‒ wynajdzona sztuka niejaka do rystunka albo do strzelby po rystunek Calep; machina tractoria idem machina bellica – działo Mącz 202d] (6): wſzákże gdzie przyidzie ná dziſieyizą ſtrzelbę wielgą/ zgáſną wſzyſtki máchiny ſtáre przed nią. BielSpr 61; Gdyż Rzymianie będąc oſtrożni/ pilni/ ćwicżeni/ ná thy iego [Antyjocha] wymyſlne máchiny/ wiedźieli wſzyſtki fortele BielSpr 62; náſtáłá [...] inna Náuká w Rzemieſlech chytrſza/ ſzkodliwſza/ ogromnieyſza/ okrutnieyſza/ niż pierwſze máchiny/ to ieſt/ Spráwá Puſzkárſka BielSpr 62, 50, 62.
W przen (1):

W połączeniu szeregowym (1): á gdzie ćię przed tym wáły/ dźiáłá/ y máchiny nieprzyiaćielſkie pożyć nie mogły/ ſzcżudłkom iákoby lekkiego Pogáńſtwá teraz ieſteś poddána. PowodPr 5.

b. Rusztowanie, wzniesienie; tu katafalk (3): (marg) Co znácży KATAFALK (‒) A iuż teraz do tey nieżwycżáyney máchiny/ rozbieráiąc przednieyſze cżąſtki iey/ co która znácży/ przyſtąpmy. WysKaz 42, 44 [2 r.].
2. Konstrukcja, budowa (5):
W przen (1):
Wyrażenie: »machina praw« (1): Tákże kto w tę ćiáſną diwizią chćiałby wſzytkę máchinę praw włożyć, niemoże tego vczynić, żeby niemiał gwałtu rzeozy vczynić. SarnStat *6v.
a. O wszechświecie [machina mundi – okrąg świata BartBydg] (4): A to nád ſwiát ten/ tę ták wielką máchinę/ ktorą pan Bog ku pożytku/ á záchowániu w dobrey mierze wſzytkich rzecży ſthworzył/ y możeſz być czo cudnieiſzego? GórnDworz L15v; KochBr 151.
Wyrażenie: »niebieska, nieba machina« (1:1): GórnDworz Gg4v; Niebá máchiná ták zgodnie ſpráwiona/ Ze mądrość Páńſka/ że moc nieſkończona Wiecznie ią rządźi SzarzRyt A3.

ZZa