[zaloguj się]
[pdf]

MAJĘTNOŚĆ (1193) sb f

a oraz o jasne (w tym w a 30 r., w o 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N majętność majętności
G majętności majętności
D majętności majętnościåm
A majętność majętności
I majętnością majętnościami
L majętności majętnościach
inne sg N a. A - majętność; sg a. pl G - majętności; sg L a. pl A - majętności; sg a. pl G a. pl A - majętności

sg N majętność (91). ◊ G majętności (153). ◊ D majętności (9). ◊ A majętność (266). ◊ N a. A majętność (1). ◊ I majętnością (55). ◊ L majętności (60). ◊ pl N majętności (47). ◊ G majętności (97). ◊ D majętnościåm (10); -åm (8), -(a)m (2). ◊ A majętności (158). ◊ I majętnościami (30); -ami (26), -(a)mi (4). ◊ L majętnościach (31); -ach (17), -åch (6), -(a)ch (8); -ach Mącz, CzechRozm (2), ModrzBaz, GostGosp, WujNT, SarnStat (6), PowodPr, PaxLiz (2); -åch KrowObr, Leop, RejZwierc, StryjKron, OrzJan; -ach : -åch BielKron (2 : 1). ◊ sg a. pl G majętności (182). ◊ sg L a. pl A majętności (2). ◊ sg a. pl G a. pl A majętności (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Bogactwo, majątek, mienie, stan posiadania; bona, facultas, fortuna, opes, pecunia, possessio, res, substantia Mącz, Cn; divitiae PolAnt, Modrz; habentia Calep, Cn; peculium Mącz; copiae, familia, suum Cn [w tym: czyja (480): pron poss (392), G sb i pron (69), ai poss (19)] (1024): Hoyny też był [Arystoteles] w maietnoſci, ale hoynieyſzy w rozumie BielŻyw 90; GlabGad M5v; MetrKor 59/75, 76v, 77; WróbŻołt E2v; LibLeg 6/115v, 11/90, 138, 140v, 141 [2 r.]; RejPs 163, Ff4; ComCrac 13, 17 [2 r.]; ConPiotr 31, 31v, 34v; SeklWyzn Gv; SeklKat B3v, Fv, I3v, L2, L2v (15); MurzHist C2v, Hv; MurzNT 93v, Mar 13/34, Luc 12/33, 15/12 [2 r.], 13, 21/4; Diar 34 [2 r.]; GliczKsiąż H4, I4, N3v; LubPs Z; GroicPorz h2, y4, z4, z4v, gg2v [2 r.], hhv; KrowObr 241; Leop Gen 15/14, 31/9, 18, Ex 9/4 [2 r.], Lev 25/10 (17); UstPraw Bv, F4v; BibRadz Gen 13 arg, 6, 14/21, 15/14, 36/7 (14); OrzRozm Ov, T2; BielKron 26, 97v, 100v, 103v, 105v (11); KochZg A4v; S przipadku zaś álbo ſcześćia á niekiedy z wybránia ná ludzie oyczyzná á máiętnośći przypadáyą. KwiatKsiąż A3v; Mącz 17c, d, 44a, 47a, 135a (36); GórnDworz Q7, X6v; RejPos 68, 72v, 235, 241v, 243v; Gdzie wiele w domu ſynow/ s trochą máiętnośći/ Pożywie s nimi ſąſiąd [!]/ nie iedney trudnośći. BielSat D; HistLan A3 [2 r.], Bv, B4v, C, D4v (9); KuczbKat 350 marg, 410 marg; RejZwierc 14, 27, 35v, 50, 70 (13); RejPosWstaw [412]v; Dobry (cżłowiek záchowuie) dziedzictwo ſynom ſynow (ſwych/) y zachowana bywa ſpráwiedliwemu máiętność [substantia] grzeſznego. BudBib Prov 13/22, 2.Par 32/29, Esth 3/13, Prov 6/31, 13/11, Soph 1/13, Tob 14/15, Sap 13/17; Sżaty y máiętnośći rozumu nie dáią WierKróc A4v; BiałKaz H3, K4, M2; Mnoſtwá lepak wierzących było ſerce (iedno) y duſzá iedná/ á żaden ná ſwoie máiętnośći [eorum quae possidebat] nie mowił/ áby iego były/ ále było im wſzytko ſpolno. BudNT Act 4/32, Matth 24/47, 1.Cor 13/4; CzechRozm 1v, 226, 227v, 231; Niewiáſty też/ zwłaſzcżá ktore w máiętność y w przyiaćioły ſą możne [opum et amicorum potentia sunt fultae]/ zwykły śię hárdźiey niż przyſtoi przećiwko mężom záchowáć. ModrzBaz 32v; Wiele ieſt śláchćicow/ [...] ktorzi y nakłády więtſze cżynić y sług więcey chowáć zwykli niżli ich máiętność znośi [quam pro facultatibus alere consueverunt]. ModrzBaz 83, 33v, 34v, 36v, [38] [2 r.], [38]v (57); KochPs 53, 158, 172; Bo ludzie zacność rodzáiu nie ze krwie/ ále z máiętnośći ſzácuią/ á vbogiemu/ by dobrze z Ceſarſkiego rodu ſzedł/ gdy nic nie ma/ cżći żadney nie dáią. SkarŻyw 241, 50, 55, 57, 62, 98 [2 r.] (31); KochTr 23; StryjKron 275, 658, 687; ZapKościer 1582/30, 1583/40, 1591/46 [3 r.]; CzechEp 25, 165; NiemObr 65; KochDz 107; KochWz 138; ReszPrz 113; WerGośc 221, 222, 225 [2 r.]; TRzebá y ku vrodźie wielkiéy máiętnośći/ Tych zwłaſczá teráznieyſzych czáſów do miłośći/ Których cnotá nie płáći PudłFr 74; ArtKanc O4v; BielRozm 23; GórnRozm B3v, B4v, Fv, F4v, G3, H2, H4v; KochWr 34; PaprUp I4 [2 r.], K2v; ActReg 160, 166; Calep 239a, 468a; GostGosp I, 146; GostGospSieb +2v; GrochKal 16; Phil Q4 [2 r.]; OrzJan 49, 97, 124, 126; LatHar 117, 127, 601, 679; KołakCath B, C3; WujNT Matth 25/14, s. 108, 125, 155, 164 (26); A gdźieby máiętnośći Kmieckiéy [bona kmethonis JanStat 50] zá zapłácenie winy niebyło: tedy tákowy kmieć ma bydź poyman/ y w więźieniu dźierżan SarnStat 385, 5, 9, 260 [2 r.], 293, 300 [2 r.] (53); Mym zdániem w niebeſpiecżeńſtwie w ktorym teraz ieſt Rzecżp. náſzá/ nie dźieśiątego groſzá/ nie połowice máiętnośći ſwey/ ale y wſzyſtkiego co kto ma/ náwet y gárdłá ſwego żáłowáćby nie miał. GrabPospR N2, L2, L3v, L4v, M2, N2 [2 r.], N4v; KlonKr D2v; PowodPr 10, 20, 23, 36, 42, 71, 75; SkarKaz 41a, 241b, 315b [2 r.], 454b, 456a; VotSzl C2v; CiekPotr 22, 33, 46, 52, 80 (9); CzahTr K, K2; PaxLiz A4v, B2, B4, E, Ev; SkarKazSej 660a, 667b [2 r.], 669b, 686a, 690a, 693a; KlonFlis E; KlonWor ded **3v [2 r.], 57, 62, 71, 75 [2 r.], 79; PudłDydo B.

W połączeniach szeregowych (139): LibLeg 10/93; ComCrac 17; Mamy to wiedziec iż gdi proſſim orzeczy czeſne/ iako ſą ſlawa/ rozum/ maiętnoſc y yne/ tedy mamy proſſic pod obyczaiem SeklKat S2v, Iv [2 r.], L3, M2, Tv; KromRozm I K4; MurzHist N3; DiarDop 108; GliczKsiąż Mv; GroicPorz aav [2 r.], aa2; KrowObr 23; RejWiz 78v; Leop Gen 36/6, 2.Par 1/11, 12, Eccle 4 arg; RejZwierz 73v; BibRadz Gen 36/6, 46/32, 47/1, Num 31/9, Ez 38/13, Tob 10/11; OrzRozm I; BielKron 108v, 124v, 218v; Mącz 135a [2 r.], 353a [2 r.], 375a, 419d; RejAp 89; Ludzie práwi niemáią iedno the trzy rzecży/ máiętność/ ciáło/ á duſzę/ otoż o máiętność prokuratorowie ſie ſwárzą: o ciáło Doktorowie: á o duſzę Theologowie. GórnDworz Q7, N6v, Bb4; RejPos 39, 246, 248v, [249], 252v; BiałKat 153v, 371; KuczbKat 335; Pijány tráći máyętność y ſławę/ Zdrowie poććiwość káżdą piękną ſpráwę. RejZwierc 218, 37, 41, 188, 258v, 259v; BielSpr 76, b4v; WujJud 143v; BudBib Gen 12/5, 2.Par 1/11, 12, 4.Esdr 16/48; BiałKaz I; BudNT przedm a4v; CzechRozm A8v, 225v, 227, 230, 241 (8); KarnNap D4; kto o nabożeńſtwo/ o dom/ o żywot y o máiętność ludźi ſwoich walcży/ ten Rzecżypoſpolitey zacną posługę cżyni. ModrzBaz 104v, 12v, 85v [2 r.], 106v, 108v; KochOdpr B; dáie P: Bog cżártu moc y ná ćiałá/ y ná zdrowie/ y ná máiętność ludzką SkarŻyw 36, A3v, 21, 27, 56, 178 (9); StryjKron 160, 220, 497, 702; CzechEp 5, 350; KochDz 105; ArtKanc K7; GórnRozm A4, B2, B4, I3, L3v; ActReg 58, 135, 160; Pan káżdy ſługámi/ ſławy/záchowánia y máiętnośći doſtawa: ſługámi też to tráći GostGosp 4, 155; OrzJan 5 [2 r.], 7, 45, 112; LatHar 348, 581; Przez te członki napotrzebnieyſze człowiekowi/ rozumieią ſię nam nabliżſze y namilſze rzeczy: iáko żoná/ dzieći/ krewni/ przyiaćiele/ máiętnośći. WujNT 76, 260 marg, 416; WysKaz 45; SarnStat 64 [2 r.], 483, 493, 1080; GrabPospR K2; PowodPr 25, 45, 49, 63; SkarKaz 387b, 457a, 519b, 520b; VotSzl C2; GosłCast 6; SkarKazSej 682b, 696a, 705b; KlonWor ded **3.

W przeciwstawieniach: »majętność ... cnota, gardło, godność, zdrowie« (4): [Mahomet mówił o chrześcijanach] nie według godnośći/ iedno według maiętnośći vnich zacność BielKron 255; Bo woli cżłowiek wſzytkich máiętnośći pozbyć niż zdrowia. CzechRozm 231; iákoby máiętnośći ludzkie w więtſzey wadze być miáły niżli ſáme gárdłá ModrzBaz 28; Bo choćia rodźicy wſzytkę máiętność ſwoię potomkom Teſtámentem dobrze obwárowáć mogą/ ále ſámey cnoty potomkom inácżey podáć niemogą/ iedno áby iey oni ſámi ſobie ſpráwámi ſwemi á potem doſtawáli. ModrzBaz 42.

W charakterystycznych połączeniach: majętność bogata (2), dobra (lepsza) (3), doczesna (3), droga, krześcijańska, mała (2), mizerna (2), nędzna (2), niepewna (3), nierowna, niewarowna, obfita (2), sąsiedzka, spolna (2), tania, trwała, uboga, ugruntowana, widoma, wielką (niemała, więtsza) (25), wszy(s)tka (wszelaka, wszelka) (129), zacna, zgniła, ziemska [ = doczesna]; majętność brana, dana, dostana, obrocona, odjęta, poruczona, przedana, (o)szacowana (4), używana, wyniszczona, wzięta (2), zachowana (2); połowica majętności (4), troszka (trocha) (4), wiele (11); (z)danie majętności (3), opuszczanie, pobranie, pożarcie, przedanie, przywłaszczenie, rozchwycenie (2), rozproszenie, spustoszenie (2), (o)szacowanie (szacunek) (5), (roz)szafowanie (szafarstwo) (4), wzgarda, zachowanie (3); majętności (G) bronić (bronięcy) (7), dosta(wa)ć (9), litować (2), przybawić, przyczyni(a)ć (2), strzec, szczycić, udzielać (4), użyczać, uży(wa)e (używanie) (7), (po)zby(wa)ć (6), zwierzać (zwierzyć) się (4), żałować (9), (po)żądać (5); majętności (D) pomoc, szkodzić (szkoda, szkodzący) (5); majętność brać (13), da(wa)ć (22), (po-, roz)dzielić (6), dzierżeć, kupować (kupujący) (2), (z)niszczyć (6), obracać (obrocić) [na co] (4), odda(wa)ć (6), odebrać, odejmować (5), opuścić (opuszczać) (6), oznajmić (2), pobrać (14), podać, poddawać, podzielać, poruczyć (3), posieść (4), pożerać (pożreć) (6), pożywać, (po-, za)przeda(wa)ć (11), przełotrować, przewieczerzać, rozebrać, rozproszyć (rozpraszać) (10), roztrwonić, roztrząsnąć, (roz)ruszać (2), sadzić [= ryzykować] (3), sprawować, spustoszyć, (o)szacować (4), (roz)szafować (3), szarpać (3), (prze)trawić (strawić) (4), ważyć (6), (po)wierzyć (2), wykupywać, wziąć (11), zabrać (4), zachować (8), zastawi(a)ć (2), zdawać, zwierzać; majętnością się chłubić (2), dosyć uczynić (2), gardzić (2), nagrodzić, obdarzyć, odbierać, opatrzyć (opatrować, opatrzony) (6), płacić, pomagać (wspomagać) (4), służyć (usługować) (4), żywić; do majętności przydać, przysięgać się; wypozwać, wyświadczyć z majętności; na majętność targać (targnąć) się (5), wniść; o majętność pociągnąć, swarzyć się, wadzić się; w majętność się wmietać; w majętności płużyć (2), szkodzić (szkoda) (2); (u)szkodzić na majętności (2).

Zwroty: »być w majętności [z kim]« = być we wspólnocie majątkowej (1): rozumny brat/ będąc/ iuſz po śmierći Oyczowſkiey w máietnośći z brátem mężoboycą/ [...] bacząc to/ iż gdyby pożywał/ á brátá by o część prżypráwił/ záraz by y dźiał bratá mężoboyce ſtráćił [...] zániecha pożywania GórnRozm C4v.

»majętność gubić (a. zgubić)« (4): Więc nietelko to złe s tego roſcie/ iż iedná ſie nád drugą wyſadzáiąc (iáko one [białogłowy] ſą s przyrodzenia zawiſne) máiętnośći mężow ſwych gubią GórnDworz li7v; ModrzBaz 102v; SkarŻyw 36; SkarKaz 610a.

»majętność łupić (a. złupić, a. wyłupić); z majętności (z)łupić, złupiony; złupienie majętności« [szyk zmienny] (4; 2 : 2; 1): Oto ia Nábuchodonozorowi Krolowi Bábilońſkiemu dawam źiemię Egiptſką/ y zábierze wiele ludu iey/ y wſzytki máiętnoſći złupi [spoliabit spolia eius] y rozchwyći bogáctwá iey BibRadz Ez 29/19; Eversus fortunis, Zdárty/ złupiony ze swey máyętnośći. Mącz 488a; SkarŻyw 319; CzechEp 375; złupienie máiętnośći [rapina noborum] wáſzych przyięliśćie z weſelem WujNT Hebr 10/34; SarnStat 1226; SkarKazSej 685a, 687b, 692a.

»mieć majętność (a. [ile] majętności); majętność mający« = habere possessiones Modrz, JanStat; habere substantiam Vulg; habere opes a. possesiones a. res, possidere possessiones Modrz [szyk zmienny] (42; 2): ktorikolwiek ma maietnoſcy za thyſſiącz zlothych bendzie winien yednego pacholka yezdnego zbroynego wyprawicz. ConPiotr 30v, 30v [2 r.], 31 [2 r.], 32; LibLeg 11/138; Diar 34; GroicPorz aav; Leop 1.Ioann 3/17; ábyś obroćił rękę ſwą do vpádłych mieyſc w kthorych mieſzkáią/ á ná lud zgromádzony z pogánow/ ktory ma doſyć bydłá y máiętnośći [facientem pecudes et opes]/ á mieſzka w pośrod źiemie. BibRadz Ez 38/12; RejPos 301; mieſzkał po thym w Bázyliéy w mieśćie/ y tám máiętność miał nie máłą BiałKat 298v; BielSat D; RejPosWstaw [1434]; BudBib Tob 4/9; ModrzBaz 32, 40v [2 r.], 95, 96v, 119v (9); SkarŻyw 62, 283, 328; ZapKościer 1582/28; BielRozm 24; coż wygra gdy ow co náiecháł ábo vmrże/ abo ná Niż poydźie/ ábo nic máiętnośći mieć nie będźie/ áni potomká? GórnRozm H3v, B4v, Cv [2 r.]; PaprUp F2v; KołakCath C3v; Ieſli chceſz być doſkonáłym/ idź/ przeday co iedno maſz/ y day vbogim/ á będźieſz miał ſkarb w niebie: á przydź/ y podź zá mną. A gdy to ſłowo młodźieniec vſłyſzał/ odſzedł ſmutny: ábowiem miał máiętnośći wiele [erat enim habens multas possessiones]. WujNT Matth 19/22 [idem] Mar 10/22, s. 161 marg, Luc 12/15; SarnStat 683 [2 r.], 705 [2 r.].

»naby(wa)ć majętności; nabywanie (a. nabycie) majętności« = substantiam acquirere PolAnt; quaerere rem Mącz [szyk zmienny] (9; 10): GliczKsiąż H4, Mv, N5v; áby ludźie od kłopotow práwnych ſobie ſpoczynęli/ á ku potrzebom duſznym/ ku vżytkom też ćieleſnym/ iáko ku roboćie y nábywániu máiętnoſći ſye ſkłonili. GroicPorz o4; BibRadz Gen 12/5, 31/18, 36/6; Mącz 335d; GórnDworz Ee; RejPos 72v; RejZwierc 174v; Nuż procuratorowie nie ktorży złego ſumnienia/ zaż máło złego ludźiom czynią/ nábywáiąc nieprżyſtoinie máiętnośći/ potwarzáiąc kupuiąc práwá v ſąśiádow/ á we wſzyſtkiem máiąc zá ſobą práwo? GórnRozm G3, Ev; KochWr 31; GostGosp 155; SkarKazSej 704b; KlonWor kt, ded **2, **3.

»majętność przez gardziel przelać [=przepić]« (1): Demittere in viscera censum, Máyętność ſwoyę przes gardźiel przelać/ vtráćić. Mącz 226a.

»majętność rozda(wa)ć« = distribuere facultatem Vulg [szyk zmienny] (14): KromRozm I O4; HistLan D4v, F3; ták kto zápalony miłośćią Bożą/ hoynie ná vbugie [!] máiętność rozdáie/ ſkarb dziátkom wielki zbiera. SkarŻyw 143, 20, 46, 102, 103 marg, [197] (10); WujNT 1.Cor 13/3.

»majętność rozmnożyć (a. rozmnażać, a. pomnażać); majętności rozmnożenie; na majętności pomnożony« = rem augere Mącz [szyk zmienny] (4; 2; 1): BielKron 218v; Auctus re fortunisque, Na ſzczęściu y ná máyętnośći pomnożony. Mącz 20b, 353b; Abowiem wiele ich o tym tylko myślą/ [...] áby bogáctwá/ áby pieniądze/ áby wielkie y obfite imienie zoſtáwili dźiećiom/ ktorych nieupominaią ku nabożeńſtwu [...]/ ále ku łákomſtwu y ku máiętnośći rozmnożeniu KuczbKat 310; GostGospSieb +3; SkarKaz 278b, 579a.

»(s)karać, karan(y), karanie na majętności« = condemnatio substantiae PolAnt; bonis privari, poena bonorum JanStat [szyk zmienny] (3 : 5: 2): LibLeg 11/137v; GroicPorz ii4; BibRadz 1.Esdr 7/26; BielKron 209; z tákowym wnet ma być ſąd/ ábo zámordowáć ábo wykorzenić/ ábo winą ná máiętnośći ſkáráć BudBib 1.Esdr 7/26; SkarŻyw 283; StryjKron 477; ActReg 58; A ták Iego M. Król pod karániem na gárdle y máiętnośći roſkázuie SarnStat 372, 378.

»(u-, s)tracić (a. utracać) majętność (a. potracić majętności); majętności (G) postradać; utracenie (a. utrata, a. stracenie), ostradanie, utratnik majętności; utraca się majętność« = substantiam perdere Vulg; hereditatem perdere PolAnt; bona abligurire, confringere rem, depascere a. disperdere a. dissipare possessionem, dissipare patrimonium, fortunam amittere a. conturbare, profundere substantiam Mącz; bona alienare, substantiam effundere JanStat [szyk zmienny] (49; 2; 13 : 1 : 1; 1): SeklKat N; Diar 72; DiarDop 108; Tákież kto żywie w miernośći/ Nie vtraca máiętnośći BielKom E8v; GroicPorz r3v; RejWiz 3, 15, 78v; Leop Prov 29/3; BibRadz Eccli 9/6; Mącz 135d, 140a, 193c, 225c, 226a (11); A cożći s thego vroſcie? Kłopothy/ roſpácż/ oſthradánie máięthnośći/ niebeſpiecżeńſtwo/ gárdłá márne ſtrácenie/ y wiecżne zginienie. RejPos 180v, 255, 256v, 257; KuczbKat 335; RejZwierc 62, 134v, 188v, 218, 221v; RejPosWstaw [413]v; BudBib Eccli 9/6; BiałKaz M2v; CzechRozm 227; Vtrátnik też máiętnośći [profundens sua] á ná zbytnie koſztowne ſzáty wyſadzáiąc ſię/ niezáleći dźiatkam ſwem miernośći á ſkromnego żyćia. ModrzBaz 11v; záiſteć ći/ ktorzi márnie vtrácáią máiętność [decoctores]/ godni ſą karánie od Dozorcow ábo Przełożonych zá to odnośić. ModrzBaz 32, [38]; KochOdpr B; SkarŻyw 98, 100, 103, 141, 143, 356; StryjKron 502; WerGośc 221; WerKaz 299; GórnRozm B2, B4, F4; ActReg 97; Phil N2 [2 r.]; WujNT 751; SarnStat 483, 493, 549, 592, 593, 1103, 1169; PowodPr 79; CiekPotr 3, 23, 50; SkarKazSej 687b.

»majętność wydzierać (a. wydrzeć); wydarcie majętności« = substantiam rapere Modrz [szyk zmienny] (8; 1): SeklKat L2v; GórnDworz Ee5v; ModrzBaz 142; SkarŻyw 131, 558; GórnRozm Fv; Phil S4; PowodPr 25; Ták też ćiáło Rzecżypoſpolitey zniſzcżećby muśiáło y wniwecż ſię obroćić/ ieſliby vbożſzy wydźierał máiętność bogátſzemu KlonWor ded **3v.

»z majętności wyzuć« [szyk zmienny] (2): Niechay go z máiętnośći lichwnik wyzuie KochPs 168; GórnRozm G3.

»zejść na majętności« = zubożeć (1): Ieſliże by z ſzcżedł ná máiętnośći brát twoy/ á przeto dzierżawkę ſwą odbył [Si attenuatus frater tuus vendiderit possessiunculam suam]/ po thwym kupnie ieſliby chćiał krewny iego odkupić to co on záprzedał/ może Leop Lev 25/25.

Wyrażenia:»cudza majętność« = possessio aliena Mącz; bona a. res aliena Modrz [szyk 6 : 3] (9): KromRozm I D4v; Mącz 282d; A przetoż máią być wſzytcy karáni/ y ći ktorzi tákowemi grámi na máiętność cudzą cżyháią [...] y ći ktorzi trácą rzecży ſwe/ ktore było ná potrzeby ſwe lepiey obroćić. ModrzBaz 36v, 140v, 141; Phil S4; WujNT 415; JanNKar A3. Cf »z cudzych majętności«.

»majętność dziedziczna« [szyk 3 : 1] (4): LatHar 115; niektórzy/ iáko nieprzyiaćiele właſnéy krwie y poczćiwośći ſwéy [...] bráćią/ śioſtry/ y inſze powinowáte ſwe zábiiáią: á to z téy przyczyny/ áby z ich zábićia doſtawáli máiętnośći ich dźiedźicznych [bona hereditaria JanStat 563]. SarnStat 609, 595; PowodPr 22.

»majętność kościelna« [szyk 2 : 2] (4): przychodząc do máiętnosći kośćielnych [possessiones bonorum ecclesiae]/ każdy znich dawa co Papieżowi ábo y inſzym Biſkupom ModrzBaz 121v, 142; SkarŻyw 87, 335 marg.

»macierzyńska majętność« (1): Gdy iey oycowſką y máćierzynſką máiętność mátká ná vbogie roſpraſzáłá/ ſtego miáłá kochánie SkarŻyw 142.

»majętność nieruchoma, leżąca, stojąca« (2:1: 1): Alie ktorzy wmieſcziech wmiaſtheczkach niemayą mayęthnoſczy lezączy y ruſſayączy za ſto zlothych, czy miedzy ſobą piąthegonaſtego na Woinę wyprawiać bęndą ConPiotr 31; áby bes tego brákowánia Hergewetu y Gierady/ bliſkoſć w ſtoiącey y ruchomey máiętnoſći rowno bráli. GroicPorz gg2v; W piérwſzym [przykazaniu] vrodzenié vczćiwe: w drugim obwárował zdrowié człowieczé: w trzećim ſtan małżeńſki: w czwartym máiętnośći ruchomé y nieruchomé, w czym ſie téż człek kocha SarnStat 1267, 1266. [Cf 1.a. »ruchoma majętność« ActReg 162, 2. »majętność ziemska« SeklKat Nv.]

praw. »majętności odumarte« (1): Do tegoby też przyłożone słuſznie miáły być ſpadki y máiętnośći odumárte [hereditates et possessiones caducae] ModrzBaz 123.

»majętność ojcowska (a. ojczysta)« = opes paternae Modrz; possessio paterna JanStat [szyk 5 : 1] (6): Naufragus patrimonio, O máyętność oyczyſtą prziſzły. Mącz 242c, 107c; ModrzBaz 42; SkarŻyw 142; wiele ſynów [...] ſwowolnie bez żadnéy boiáźni y względu máiętność oycowſką márnotrawnym zbytkiem vtracáią SarnStat 593, 635.

»własna majętność« [szyk 6 : 3] (9): Mącz 350a; GórnDworz Ee5v; RejZwierc 188; PaprUp I2v; A w tym ſzácunku/ rzeczy miárkowánié tym ſpoſobem będźie ſpráwiedliwe/ gdy kożdy [...] ſamże też ſzácowáć będźie máiętność ſwoię właſną OrzJan 124. Cf »z własnej majętności«.

Szeregi: »majętność, (i) bogactwa« = bona et divitiae JanStat [szyk 3 : 1] (4): RejPos 186; że będą tego mnimánia/ iákoby ſpráwy ich choćia wysławiánia niegodne/ dla bogactw y máiętnośći [divitias et facultates] práwie áż do niebá wywyżſzáne być miáły? ModrzBaz 61v; Calep [735]a; SarnStat 260. [Ponadto w połączeniach szeregowych 12 r.].

»chleb i majętność« (1): Záczym doſtánie pochwili/ Dla ſwéy cnoty/ y godnośći/ Y chlebá/ y máiętnośći. KochMRot B.

»(tak) ciało i (albo, jako) majętność« = corpus et externa bona Mącz; corpus et fortuna Modrz [szyk 6 : 1] (7): LubPs gg6; Mącz 304c; RejPos 330v; A wyborny to ieſt Iáłmużny dawánia y miłośierdźia cżynienia obycżay/ krzywd zápomnienie/ y przećiwko tym dobra wola/ ktorzy twoię máiętnośc/ álbo ciáło twe obráźili KuczbKat 420; RejZwierc 259; ModrzBaz 72v; SarnStat 5. [Ponadto w połączeniach szeregowych 14 r.].

»cześć i majętność« [szyk 2 : 1] (3): BielKron 219; WYWOLANY ciuiliter, conuictum ieno tráći: ále máiętnośći y czći nie tráći. SarnStat 549; SkarKazSej 687b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»dobra i (a) majętność« = bona ac bona JanStat [szyk 7 : 2] (9): GliczKsiąż M7v; Caduca et incerta sunt bona fortunae, Czeſne ymienie. Dobrá a Máyętnośći naſze/ ſą yákoby letnia roſá/ Niepewne. Mącz 29a, 107c; RejPos 183, 277; KuczbKat 325; KarnNap F3; SarnStat 901, 903. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»majętność i (albo) dobytek« [szyk 1 : 1] (2): SeklKat N2; TEdy Dawid zebrał do Ieruzálem [...] rothmiſtrze y ſethniki y przełożone wſzytkiey máiętnoſći y dobytku [substantiae et possessionis] Dawidowego BibRadz 1.Par 28/1. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»majętność abo (a, i) dochody« = fortuna et bona, possessio et reditus Modrz (4): Szácowánie máiętnośći ábo dochodow [proventuum]/ iedni śćiągáią do tego/ áby ztąd żołnierzom ſłużbę płácono ModrzBaz 119, 120, 121v; SarnStat 126.

»dostatek i majętność« [szyk 2 : 1] (3): BielŻyw 94; Res eos iam pridem deficere cepit, Dawno ym poczęło ſchodźić ná doſtátku y máyętnośći. Mącz 353a; KuczbKat 410. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

»(tak) majętność i (jako i) dostojeństwo« [szyk 1 : 1] (2): GórnDworz Ee; Záczym miáſto rátunku, chciwi niebożętá Doſtoieńſtwá, y ſwoię máiętność trácili CiekPotr 50. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»majętność i dziedzictwo« = facultas et hereditas Vulg; hereditas et bona JanStat [szyk 1 : 1] (2): Leop Gen 31/14; A ieſli którému miáſtu álbo oſobie którey przywiléy zginie: tedy inny zá rádą źiemie oney łáſkáwie damy y vżyczymy: gdy tylko w dźiedźictwie y w máiętnośći [...] będźie kto w ſpokoynym y vſtáwicznym dźierżeniu. SarnStat 1117.

»majętność i dzierżawa« (1): Regnum item, Wſzeláka właſna máyętność y dźierżáwá. Mącz 350a. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»gardło, (i, a(l)bo, a) majętność; gardło z majętnością« = caput et fortuna, vis et fortuna Modrz; collum et (ac) bona JanStat [szyk 23 : 9] (31; 1): ComCrac 11v; RejJóz I2v; LibLeg 11/137v, 153, 159, 182; o tym pilnie myślili iakoby go abo o gardło i wſzyſtkę máiętność przyprawili abo przynamniéi na vćiekanié od wſzego/ ſtrachem przymuśić mogli. MurzHist Cv; Diar 66; GroicPorz ii4; ábowiem ná woynie Polſká Krolowi ſwemu ſłuży/ gárdły z máiętnośćiámi ſwemi dármo OrzRozm N2v; BielKron 56, 209 [2 r.]; RejAp 37v; RejPos 19; RejZwierc 36v, 37, 134v, 195; ModrzBaz 46, 89v, 96v, 141; SkarJedn 197; SkarŻyw 356; StryjKron 477; SarnStat 372, 378, 1080; GrabPospR N4v. Cf »pod gardłem i majętnością«. [Ponadto w połączeniach szeregowych 14 r.; tu przeciwstawieniu 1 r.].

»godność i majętność« (1): Chwalą poſpolićie Scipiona Afrykáńſkiego/ ktory będąc wſzeláką godnośćią y máiętnośćią [et corporis et fortunae bonis] ośláchcony/ wſzákże niepuſzcżał nigdy tey mgły w ocży ſąśiádom przodkow/ bogactw y możnośći ModrzBaz 43. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.].

»grunt abo majętność« (1): Iáko teſtáment nápiſány o gruncie ábo máiętnośći iákiey/ chociaſz ieſt teſtáment [...] wſzákże przedſię on pápier co ná nim tho ſpiſano/ pápierem ieſt RejPosWiecz3 96v.

»majętność i (a, albo) imienie« = possessio et substantia Vulg; res et patrimonium Modrz [szyk 6 : 4] (10): SeklKat Gv; GliczKsiąż N5v; Leop Act 2/45; Mącz 6a, 47a, 119d; Ieſt nád to y tákich wiele/ ktorzi ſwoich rzecży ſproſnie vżywáią/ we dnie y w nocy piją/ máiętność ſwoię y bogáte oycżyſte imioná roſpraſzáią ModrzBaz 32; SkarŻyw 63, 225; StryjKron 467. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

»możność i (ani) majętność« (2): gdyż ſą ták vſtáwicżne á rozlicżne złośći náſze/ á nie odkupione żadnemi możnoſciámi áni máiętnoſciámi náſzemi RejPos 246. Cf »wedle majętności i przemożenia«.

»nabycie, (a) majętność« [szyk 2 : 1] (3): Boyże ſie/ bo ieſli nie głowá/ tedy przedſię nábycie twoie máiętność twoiá áni wzwieſz áni obacżyſz/ iáko s ciebie złupiona będzie RejAp 36v; GórnDworz X2v; RejPos 240v.

»majętność i ojczyzna [ = dobra ojczyste]« (1): A iſz miał ſynowiec iego Lot ſwoię máiętność y oycżyznę przy Abráhámie ſtryiu ſwoim/ w bydle/ ſługách/ pieniądzách/ y innych ruchomych rzecżách: mieſzkáć poſpołu nie mogli/ prze wielkość dobytkow. SkarŻyw 283.

»osiadłość i majętność« (1): Ośiádłośći y máiętnośći [possessiones et substantias] przedawáli/ y vdźieláli ich wſzytkim/ iáko ktoremu było potrzebá. WujNT Act 2/45.

»pieniądze (i (abo)) majętność« [szyk 5 : 2] (7): Mącz 286b; pieniędzmi y máiętnośćią gárdził/ ku potrzebie tylko iey vżywáiąc. SkarŻyw 328, 62, 90, 131, 141; VotSzl B4. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»majętność i poczciwość« (1): Y ták tym ſpoſobem pokonan będąc/ tráći máiętność ſwoię y poczćiwość SarnStat 1169. [Ponadto w połączeniach szeregowych 9 r.].

»prowenty i majętności« (1): Gdyż inſzemi prowenty y máiętnośćiámi hoynie ſą od Rzeczypoſpolitey opátrzeni. VotSzl D2.

»(nie) rodzaj (a. rod) i (ani) majętność« = genus et divitiae a. possessio Modrz (3) Ludzie rodzáiem y máiętnośćiami znácżni/ brzydzą ſię proſtemi ſzátámi. ModrzBaz 50, 57, 72.

»rola i majętność« (1): ten co będźie oddawał/ ma dáć álbo poſłáć rekognicią temu to Poborcy wiele tego, podatku wſzyſtkiégo z ról y máiętnośći ſwéy SarnStat 344.

»majętność i (albo) rzeczy« [szyk 2 : 1] (3): Tu Pan bliźniégo w rzeczach y w máiętnośći iego nie każe ſzkodźić BiałKat 61; SkarŻyw 335; ActReg 16. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»majętność i (a) skarb« [szyk 1 : 1] (2): Mącz 128d; Máiętność twoię y ſkárby twe [facultatem tuam et thesauros tuos] ná rozchwycenie dam BudBib Ier 15/13. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»(ani) majętność, (i, ani) sława« = fama et fortuna Mącz; res, nomen Modrz [szyk 4 : 1] (5): Mącz 282a; Dármo leżący co ſie s kątem zbráći/ Ten y máiętność y cną ſławę tráći. RejZwierc 221v; CzechRozm 231; ModrzBaz 32; SarnStat 862. [Ponadto w połączeniach szeregowych 28 r.].

»spadek i majętność« = hereditas et possessio Modrz (1): ModrzBaz 123 cf »majętności odumarte«.

»majętność i (albo) statek« [szyk 2 : 2] (4): Y vwiodł wſzytki ſwe ſtátki y máiętnośći [omnem substantiam suam] z ſobą ktorych był nábył BibRadz Gen 31/18; HistLan A3; SkarŻyw 335; GostGosp 146. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

»(nie tylo) zdrowie, (i, ale i) majętność« = caput et fortuna Mącz, Modrz; vita, bona Modrz [szyk 16 : 8] (24): RejWiz 15, 43; Mącz 57b, 188b, 231a; PaprPan Iv; Bo gdy ſwoie imię rozsławić chcą/ tedy ſwych obywátelow máiętność y zdrowie w niebezpiecżność wdawáią. ModrzBaz 106, 72, 101v; SkarŻyw 318, 558; StryjKron 647; CzechEp 334; PaprUp G3v, I2v; ActReg 97; Phil D; SkarKaz )(2v, 120a, 456b; CzahTr C3v, I2; SkarKazSej 667b, 693b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 28 r.; w przeciwstawieniu 1 r.].

»ziemia i majętność« (1): mowię o tey zwycżáyney niewoli/ ktorey pánowie nád poddánemi/ okrom wſzelákiego ich wyſtępku vżywáią: odeymuiąc im źiemię y máiętność [fundos et possessiones] gdy ſię iedno ſpodoba ModrzBaz 48v.

»majętność i żywot« = fortuna et vita Mącz; bona ac vita JanStat (3): KrowObr 150; Mącz 225c; áby [...] przerzeczoné Mieſczány [...] przyiął [...] y około máiętnośći y żywotá ich przez oſobné ſwoié królewſkié liſty [...] vprzeſpieczył SarnStat 1102. [Ponadto w połączeniach szeregowych 11 r.].

Jako ostatni człon we współrzędnym połączeniu dwu- lub wieloczłonowym lub jako człon pojedynczy przy możliwej rekonstrukcji członu poprzedzającego „on”, „ty” itp.: »i wszy(s)tka majętność (twoja, jego itp.); (i) ze wszy(s)tką majętnością (swą, twą itp.)« (37): Iest y badzie theż ym zaſye wolno wroczicz sye do swich ziem/ drogamy ktoremy ony bądą chcziecz ze wſchitka mayanthnoſczią ich LibLeg 6/78v, 6/159v, 7/68, 10/93; ComCrac 17; Leop Ios 7/15; Y wźiął Ezau żony ſwe/ ſyny ſwe/ y corki ſwoie/ ze wſzytką czeládźią ſwoią/ wſzytki trzody y bydłá ſwoie/ y wſzytkę máiętność ktorey nábył w źiemi Chánáán [uxores suas, et filios suos, et filias suas, et omnes animas domus suae, et pecudes suas, et omnia animalia sua] BibRadz Gen 36/6, Gen 14/16, 46/32, 47/1, Num 31/9; BielKron 124v, 218v; Mącz 220d; RejAp 37v; RejPos 19, 39, 197v, 246, 248 (9); RejZwierc 88v, 259v; BielSpr b4v, 76; BudBib Gen 12/5; ModrzBaz 108v; SkarŻyw 284; Niechętny tedy wam ieſt ten zły nieprzyiaćiél/ nietylko Rzeczypoſpolitéy wáſzéy/ imionóm wáſzym/ y máiętnośći wſzyſtkiéy/ ále téż y świętym ſámym/ Pátronom y obrońcom króleſtwá tego. OrzJan 7, 129, 136; SarnStat 1080; PowodPr 79; CiekPotr 8.

Wyrażenia przyimkowe: »pod majętnością« = pod karą utraty majątku (2):
~ Szereg: »pod gardłem i majętnością« (2): BielKron 108v; y vcżynił wyrok po wſzytkim páńſtwie Rzymſkim/ áby wſzędzie obrázy/ pod gárdłem y máiętnośćią burzono. SkarJedn 197. ~

»wedle (a. według) majętności; wedle (a. według) przemożenia (a. możności), wielkości majętności« = proporcjonalnie do majątku; pro modo proventum, pro rata parte Modrz (14; 4 : 1): ConPiotr 30v, 33; Leop Eccli 28/12; UstPraw D2, D3; OrzRozm N2v; BielKron 255; Mącz 309c; Według máiętnośći twoich cżyń iałmużnę. BudBib Tob 4/8, Eccli 14/11; Mnimam tedy/ żeby doſyć ná tem było/ áby oſzácowano źiemię tych mieſzcżan/ z ktorych káżdy wedle przemożenia máiętnośći/ niechayby ná káżdy rok do wtorey ſummy dawał/ dwudźieſtą cżęść pożytkow dorocżnych. ModrzBaz 122v, 120 [2 r.], 121.

~ Szeregi: »wedle majętności i dochodow« (1): powinien ieſt kożdy Rycérzki człowiek wedle wielkośći máiętnośći ſwych y dochodow [secundum quantitatern et possessionem bonorum suorum et redituum JanStat 697] Rzeczypoſpolitéy z pewną liczbą zbroynych ludźi ſłużyć SarnStat 126.

»wedle majętności i przemożenia (a. możności)« = iuxta possessiones facultatesque JanStat [szyk 2 : 1] (3): áby ſię tám káżdy okázował wedle máiętnośći y przemożenia ſwego [pro modo facultatum suarum]/ z końmi/ sługámi/ zbroią y wſzeláką bronią/ ták iáko ná woynę iecháć winien. ModrzBaz 111v; SarnStat 5; GrabPospR K3.

»wedle majętności abo wedle zacności« (1): ludźie márnochlubni/ ábo wedle máiętnośći ſwych/ ábo też wedle zacnośći domu y vrzędow [pro facultatum vel pro generis ac honorum ratione]/ cżęśćią ludźiom kwoli/ cżęśćią też ku ozdobieniu ſámych śiebie obrácáią ie [szaty]/ á dla iych świetnośći/ chcą być zá wielkie pocżytáni ModrzBaz 50. ~

»z majętności« (37): LibMal 1547/131v [2 r.]; Kto offiáruie offiárę z máiętnośći ludzi vbogich [ex substatnia pauperum]/ ieſt iako ten co zábija ſyná przed oblicżnoſcią iego oycá. Leop Eccli 34/24, Tob 4/7, Luc 8/3; BibRadz *2, Luc 8/3; BudBib Tob 4/7, Eccli 34/22[24]; Ieſt ten ktory zmáiętności ſwey [possessionum suorum nomine] powinien ſtáwić ná woynę ſto koni. ModrzBaz 121, 95v, 99, 119v, 121 [2 r.], 122, 139v; SkarŻyw A2v, 100, 481, 482 [2 r.]; Lecz Ewángeliſtá mowi o Máriách y innych nabożnych niewiáſtách/ ktore zá Pánem Chriſtuſem chodziły y ſłużyły mu z máiętnośći ſwych. WujNT 397, Luc 8 arg, 3, s. 227; SarnStat 1076, 1170, 1214; GrabPospR N; Co też y przodkowie náſzy [...] ty nam ták wſpániáłe y wielkie páłace chwały Bożey zoſtáwili: y kápłanámi do pomocy zbáwienia ludzkiego opátrzyli: y z ſwoiey máiętnośći/ żywnośc ich nádáli. SkarKaz 453a.

~ Wyrażenia: »z cudzych majętności« (1): Bo ſię gorſzyli niewierni/ gdy widzieli/ iż Chrześcijánie chćieli żyć z cudzych máiętnośći. WujNT 719.

»z własnej majętności« [szyk 3 : 1] (4): LibLeg 11/158v; imioná wielkie klaſztorowi onego mieyſcá w Gláſzkoniey/ ktory budowáć miał/ oddał: á inych dálſzych pięć klaſztorow/ z właſney máiętnośći fundował. SkarŻyw 508, 508 marg; SarnStat 656.

Szereg: »z przemożności a z majętności« (1): Tributum ex censu conferre, Z przemożności á z máyętnośći ſwei dań álbo ſzacunek płáćić. Mącz 122d. ~

W przen (1): Y ſludzy oni/ ktorym [...] pan Yezus Kryſtus [...] máyętnoſći á náuki ſwoyey ſpráwę y ſſáffowánye poruczył/ wſſyſcyć pod yego roſkázowánim [...] byli KromRozm III C8v.
Przen (10):
a) Dobra niematerialne z punktu widzenia chrześcijan [w tym: czyja (2)] (9): Ták pięknie rozśiawſzy dobrá świeckie: ſam ſię nawięcey w tey máiętnośći kochał: nic niemieć/ iedno vbogą ćiáłu żywność. SkarŻyw 235, 130.

W połączeniu szeregowym (1): Przy mnie [mądrości] ſą bogáctwá y zacnoſć/ y trwáła maiętność/ y ſprawiedliwość [Divitiae et gloria mecum sunt: substantia mutta et iustitia]. BibRadz Prov 8/18.

W charakterystycznych połączeniach: majętność lepsza (3), trwająca (2), trwała (trwalsza) (2).

Zwrot: »mieć majętność« = habere substantiam Vulg (5): y rozdzieránie dobr wáſſych prziymowáliśćie zrádośćią: vznáwáiąć że maćie lepſſą y trwalſſą máięthność. Leop Hebr 10/34; doſyć maſz máiętnośći ieſli ſię boiſz Bogá BudBib Tob 4/22[23]; SkarŻyw 131; CzechEp 25; WujNT Hebr 10/34.
Szereg: »majętność a osiadłość« (1): máiętność á oſiádłość moiá v ćiebie ieſt. Leop Ps 38/8.
b) Posiadanie przynoszące pożytek [kogo] (1):
Szereg: »osiadłość a majętność« (1): Yeſt tedy thá oſiádłosć á máyętnosć dzyatek bárzo vććiwa á ſtárożytna GliczKsiąż C6.
a. Majątek ruchomy, rzeczy cenne, towary (18): BielKron 248v; Brany twoie záwżdy otwárte będą/ á nie záwrą ich w nocy y we dnie/ áby máiętnośći Pogáńſkie do ćiebie przynieſiono CzechRozm 120; GórnRozm B4v; SarnStat 1118, 1271; SkarKazSej 667a.

W charakterystycznych połączeniach: majętność wszelaka, wszytka; majętność brana; majętność (za)brać (6); majętnością pogardzić.

Wyrażenia: »majętności kupieckie« = towary (4): ieſli Furmánie y Woźnice kupie kupieckié zá pieniądzé wioząc/ mytá y mieyſcá myt przeminą: oni tylko ná rzeczách y koniách ſwych właſnych niech będą karáni: á dla tego máiętnośći kupieckié [bona mercatorum JanStat 850] nie máią bydź bráné álbo zátrzymáné. SarnStat 1074, 1100 [2 r.], 1113.

»majętność ruchoma (a. ruszająca)« [szyk 2 : 2] (4): MetrKor 59/76; A ieſli by gotowych pieniędzy nie miał/ tedy pierwſzy ſtopień ku płaceniu ieſt/ ruchoma máiętnoſć/ między ktorą naczynie ku ſpráwiániu roley przynależące/ nie ma być poczytáne. GroicPorz cc4v; PaprUp G3; ActReg 162. [Cf 1. ConPiotr 31, GroicPorz gg2v, SarnStat 1267].

»majętność własna« (2): [kupcy] máią odpowiádáć Zakonowi z téy dáni tylko ná ten czás: gdyby ſie przydáło/ żeby z ſwémi máiętnośćiámi właſnémi [cum bonis suis JanStat 850] płynęli zá morze. SarnStat 1074 [idem] 1111.

Szeregi: »majętność i bogactwa« (1): A gdy ćie iuż w wiedzie Pan Bog twoy do źiemie/ [...] á żeć iuż da [...] domy pełne wſſelákich máięthnośći y bogactw/ ktorycheś thy niezbierał/ [...] Wáruy tego pilnie/ byś nie zápámiętał Páná Bogá Leop Deut 6/11.

»pieniądze ani majętność« (1): Pánowie towárzyſze/ niechcę od was zá zapłátę pieniędzy/ ani żadney máiętnośći / tylko wáſzey krwie właſney WerGośc 231.

2. Dobra ziemskie, posiadłość ziemska; bona, possessio Mącz, Modrz, JanStat; ager Mącz, Vulg; fundus Mącz; possessio bonorum Modrz [w tym: czyja (47): pron poss (32), G sb i pron (13), ai poss (2)] (162): Involare in possessionem, Gwałtem w máyętność wpáść/ wiechać. Mącz 506a, 127d, 152c, 194a, 233d, 314b, 429a; RejZwierc 249v; Strum R [2 r.]; BiałKaz K4; CzechRozm 226v; Ieſt v nas práwo o ſzołtyśie niepożytecżnem/ áby go ruſzono z iego ſtanu/ y zmáiętności ſkupiono. ModrzBaz 99; gdy wedle wyroku poſyłáią [starostowie] tego co práwo wygrał/ do máiętnośći tego ktory práwo przegrał/ ná w więzowánie ModrzBaz 120v, 48, 72v, 85 [3 r.], 100, 120v (12); ZapKościer 1582/41, 1591/46; WerKaz 288; GórnRozm B2, C2, C4v, Dv, Ev (10); PaprUp I3v, K2v; w kazdey potrzebie moiey wm raczy pamiętac zem ia względem Młwey łaski wm nie bez rady wm MMPana Kupił był niedawno wPolscze maiętność ActReg 159, 26, 80; GostGosp 114, 169; OrzJan 54; WujNT Act 5/2; Też kożdému obywátelowi náſzému/ któryby prośił gránic z dobry náſzémi Królewſkiémi/ będźiemy ie powinni dać/ odgrániczáiąc máiętność iego znáki y kopcmi zwykłémi SarnStat 1055, 4, 107, 439, 450, 521 [2 r.] (26); GrabPospR M; PowodPr 23, 66; Niemáſz cżym z kątá myſzy wywabić/ y wſzytká Máiętność nie ma gdźieby rozśiodłáć podiezdká. KlonWor 56; RybWit Av.

W połączeniu z nazwą miejscową [zawsze: majętność + nazwa] (9): yą y malzonka moya y my potomkowyę y mamy zupelna zaplate pul czwarta ſta grziwien z maietnoſczi ſiczimina ZapKościer 1587/74; czi panowię Lubanſczi ſpolęcznie Kladli ſsumę pięniedzi przęrzeczoną ſmáietnoſczi Lubania y ſkrzizowa ZapKościer 1587/74, 1587/72 [2 r.], 74 [2 r.], 1588/82v; SarnStat 685, 1249.

W charakterystycznych połączeniach: majętność arendowna, dożywotna (2), najemna (2), świecka (3), wszy(s)tka (9), na wydzierżenie puszczona (2), zastawna; dzielenie majętności (3), spustoszenie, szkoda, zapisy, zdawanie; nakupić majętności; majętność (po)brać (4), (po)dawać (2), dzielić (4), drapieżyć, (wy)kupić (4), (s)plundrować (2), przedać (2), pustoszyć, puścić, rozgraniczać (odgraniczać) (2), tracić (2), trzymać (3); skupić z majętności; gwałt czynić majętności; najeżdżać na majętność, targnąć się; pozwać (pozew) o majętność (3); w majętność wpaść (2),wjechać; szkody w majętności czynić; zapisać na majętności (2).

Zwroty: »pozew na majętności położyć, ma być kładzion« [szyk zmienny] (1 : 1): ModrzBaz 90v; Ktoby ośiádły był w onym Woiewództwie gdźie ſtánowiſko będą mieć żołniérze/ y gdźie ſie krzywdá ſtánie/ tedy ná máiętnośći má bydź pozew kłádźion SarnStat 433.

»majętność mieć« = habere bona JanStat [szyk zmienny] (4): LibLeg 7/68v; Ieden z tych chćąc onę wſzyſtkę máiętność mieć/ brátu wyrżądzał rozmáite złośći/ żeby mu omierżił iego część/ iżby mu ią prżedáł. GórnRozm Dv; SarnStat 470; GrabPospR M2.

»majętności nadawać« (1): nie byłá tedy rzécż potrzebna nowymi przywileymi tego ták dálece wárowáć/ co w ſtátecżney poſseſsiey miáło duchowieńſtwo/ powielkiey cżęśći ieſzcże od Krolow nowo ná wiárę krześćiáńſką náwroconych/ ledwa nie pierwey niż tákowiże Krolowie źiemſkie máiętnośći Rycerſtwu nádawáli. PowodPr 23.

»skarać na majętności« = skonfiskować majątek (1): modo a senatu agris multati sunt, Iuż od náſzich Hetmnánów woyennym obyczáyem podbići/ [...] teraz ná máyętnościách od ſenatu skaráni. Mącz 227d.

praw. »wybić, wybicie z majętności« = penatibus exturbare Mącz [szyk zmienny] (2 : 1): Mącz 469c; wybije kogo z máiętnośći ten/ kto ſwoię dawno vtráćił/ a wybiwſzy/ wſzyſtko co w domu było wybierże GórnRozm H3v, H2 marg.

Wyrażenia: »cudza majętność« = alienus ager Mącz [szyk 4 : 3] (7): Mącz 295c; Phil Q4; zákázuiemy: áby od świętá S. Woyćiechá/ áż do zebránia wſzyſtkich zbóż oźimich y letnich z pól/ ná máiętnośći cudzéy [in bonis alterius JanStat 1109] przez woléy onégo páná żaden nie śmiał polowáć. SarnStat 673, 671, 676; GrabPospR L3v, L4v.

»majętność duchowna, duchownych, stanu duchownego« = sacerdotum facultas, bona sacerdotalia a presbyterorum Modrz; bona spiritualium JanStat [szyk 5 : 3] (4 : 3 : 1): ModrzBaz 120, 139v [2 r.]; Tákiéyże poenie podlégáć máią/ którzyby ſie ważyli léże mieć álbo ſtánowiſká/ ták w Duchownych iáko y Swietckich máiętnośćiách SarnStat 436, 304, 977 [2 r.]; VotSzl D2v.

»majętność dziedziczna« = possessio avita Modrz; bona hereditaria JanStat [szyk 6 : 3] (9): ModrzBaz 133v; wrakowniczi wmayęntnoſczi swy dzedziczny Mlyn staką Rolą [...] przedalem [...] Ivrkowy Klapkowy ZapKościer 1583/40v; Teſtámenty nie o rzeczách nie ruchomych, áni dziedzicznych máiętnośćiách: ále tylko o rzeczách ruchomych y Królewſkich niech będą czynioné. SarnStat 709, 907, 988, 1030, 1199 [3 r.].

»majętność klasztorna« (1): [ustawiamy] áby wyćiągánié dwu groſzy ták było płácono ze wśi y máiętnośći klaſztornych [monasteriorum ... possessiones JanStat 323]/ iáko ze wśi Szlácheckich zwykło Podymné bydź płácono. SarnStat 352.

»majętność kościelna« (1): Kázimiérz trzeći vſtáwił w Opátowcu Státuty o tych, którzy drapiezą máiętnośći Kośćielné [bonorum ecclesiae JanStat 725] SarnStat 906.

»krolewska, krola majętność« (1; 1): A przetoż y Królewſkich/ y Duchownych máiętnośći [neque regias neque sacerdotum facultates] od tego podatku wolnemi mieć niechćieli. ModrzBaz 120; VotSzl D2v.

»majętność ojczysta« = bona paternalia JanStat [szyk 2 : 1] (3): Téż przerzeczeni Pánowie y Szláchtá máiętnośći ſwé oyczyſté iednákimże Práwem niech dźierżą SarnStat 988, [994], 1030.

»majętność szlachecka« = possessio equitis Modrz [szyk 5 : 2] (7): ModrzBaz 122v; iż dźieleniem vſtawicznem máiętnośći Szlácheckiey/ do wielkiego vboſtwá prżychodźić ſię muśi/ bá nie iedno do vboſtwá prżychodźi Szláchćicowi/ ále y do tego że ſię w chłopá obraca. GórnRozm I; SarnStat 757, 1199 [2 r.]; GrabPospR Mv; PowodPr 24.

»własna majętność« (2): Mącz 469c; Iákoby Pan ktorego ieſt Rákow będąc zacnym Senatorem w rádźie K.I.M. y wiernym ſtrożem rzecży poſpolitey/ miał tego w ſwey właſney máiętnośći nierządu dopuśćić y onego milcżeć? CzechEp 406.

»majętność ziemska« = bona terrestria JanStat [szyk 12 : 3] (15): A iako dziewiąte [przykazanie] mamy rozumieć o maiętnoſciach ziemſkych á lezączych tak też może być rozumiano dzieſiąte o luczkich dobytkach/ y rzeczach ynych ruſzaiączych SeklKat Nv; WysKaz 6; tedy tákowému nágánionemu inſzy świádkowie dádzą świádectwo [...]: iż ieſt ośiádły/ y ma máiętność źiemſką/ y między ſąśiády ieſt mian za ſzláchćicá SarnStat 470, 7, 107 [3 r.], 907, 1129 [3 r.], 1199 [2 r.], 1310; PowodPr 23.

Szeregi: »dobra i majętność« [szyk 4 : 1] (5): BibRadz Gen 47 arg; A iż pod té wſzyſtkié przeſzłé czáſy/ ćiż ludźie ſwowolni náiéżdżáli ná máiętnośći pewnych oſób/ y ná dobrá náſze/ [...] tedy té wſzyſtkié oſoby [...] wolné czyniemy. SarnStat 439, 520, [994], 1199.

»majętność albo dziedzictwo« (1): dawność máiętnośći álbo dźiedźictwá w pieniądzach zaſtáwnégo [possessionis sive hereditatis in pecuniis obligatae seu impignoratae JanStat 952] w niektórych liściéch náſzych do ośmnaśćie lat byłá chowána SarnStat 781.

»grunt i (to jest) majętność« (2): Mącz 140b; Boć ſię ták rzecż ſámá w ſobie ma/ [...] że wſzytkie one grunty y máiętnośći [fundi et possessiones] ludźiam vcżonym należą. ModrzBaz 133.

»majętność, (a, albo) imienie« [szyk 2 : 1] (3): Mystrz abo Comendor Lagowſki, kthori podnamy w panysthwye naſſyem ymyenye a mayanthnoſcz ma LibLeg 7/68v; Mącz 140b; ZapKościer 1579/3v.

»pieniądze i majętność; pieniądze z majętnością« [szyk 3 : 1] (3;1): SarnStat 107, 1129; Wſtyd, dobre wychowánie, tudzieſz vrodzenie Vczciwe sioſtry twoiey, drożſze v mnie niżli Pieniądze z máiętnością CiekPotr 52, 52.

»wieś (a. wioska) i majętność« = villa et possessio JanStat (3) : drudzy ze wśi y z máiętnośći źiemſkiey do miaſt ſię wyprowadzáli GórnRozm B2; OrzJan 54; SarnStat 352.

Wyrażenie przyimkowe: »pod utraceniem majętności« (2): Vſtáwiamy tą Conſtitucią ninieyſzą/ áby ci Zamorſczycy y cudzoźiemcy/ co máiętnośći źiemſkich nákupili do trzech lat powinni to poprzédzáć [!]/ pod vtráceniém tychże máiętnośći. SarnStat 107, 1129.
a. Własność państwowa, terytorium (5): Kſiążęćiu Brunſzwickiemu ieſli niewroćićie máiętnośći iego/ naydzie ten obycżay/ iáko wroćić muſićie. BielKron 221v.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy miejscowej [przymiotnik + majętność (2), majętność + przymiotnik (1)] (3) : Gallia, Fráncuska źiemia [...], Która w ſobie ma wſziſtkę. Lombardią/ Xięſtwo Mediolánskie y nieyáką część. Senatu Weneckiey máyętnośći. Mącz 142a, 32d; CzechEp 370.

Wyrażenie: »majętność własna« (1): ſiedzimy teraz ná ich [przodków] mieyſcách w pokoiu dziedzicżnie/ iáko ſynowie ich/ ácżkolwiek nas z lepſzym ſzcżęśćiem w máięthnośćiách właſnych zoſtáwili niźli ſámi byli. BielKron 333.
Szereg: »majętność i osiadłość« (1): ácżći ſię dopiero [...] ná Rzymſkie máiętnośći y ośiádłośći tárgáć pocżęli CzechEp 370.
3. Posiadanie, prawo własności (4):

majętność czego [w tym: swoja (1)] (2): tomaſz tvchlynſky przedal swoyę Mayetnocz Gruntu ktorą myal na tuchliny ZapKościer 1583/37, 1582/33.

Wyrażenie: praw. »(nie)rozdzielna majętność« = wspólne (lub oddzielne) posiadanie (2): ZapKościer 1585/54v; Dożywoćie bráćiéy dáné bądź dwiemá/ bądź więcéy/ gdźie każdy pro ſuo intereſſe vżywa go/ to ieſt rozdźielną álbo nierozdźielną máiętnośćią/ iż gdy znich vmrze który/ tedy oni drudzy iuż nie w dożywoćia ſucceduią/ tylko w ſummę SarnStat 86.
*** Bez wystarczającego kontekstu (3): Fiscus, Skarb/ Dochód roczny/ pański álbo Krolewski. Vulgo dominium Páńſtwo/ Máyętność/ Wlaſność. Mącz 128d, 314c, 380b.

Cf NIEMAJĘTNOŚĆ

MP