[zaloguj się]
[pdf]

MAŁOŚĆ (33) sb f

a oraz o jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg
N małość
G małości
D małości
A małość
I małością
L małości

sg N małość (8). ◊ G małości (12). ◊ D małości (2). ◊ A małość (4). ◊ I małością (2). ◊ L małości (5).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Rzeczownik od „mały”:
I. Określa wielkości mierzalne (18):
1. O rozmiarach przestrzennych: niewielkie rozmiary; exiguitas, exilitas, humilitas, minuties, parvitas, pumilitas Cn (7): Acż ono ćiáło/ w máłośći/ y w zupełnośći / obycżay pocżęćia przyrodzonego záchowywáło NiemObr 144.

małość czego (2): FalZioł V 17a; Sieymyż ty podłe y máłe źiarnká ná roli ſerc náſzych/ á pátrzmy ná dźielność/ moc/ y śiłę ich/ co z nich może być nápotym/ y co ſię w ich máłośći záwiera. SkarKaz 83b.

Szereg: »małość i ciasność« (1): Naprzod dla małoſci y ciaſnoſci macicze. FalZioł V 17a.
a. O wzroście ludzkim: niski wzrost [w tym: czyja (2): pron poss (1), G sb (1)] (3): A oni mu vkazáli obras iego ná kortynie wymálowány/ Ktory gdy vzrzał Dárius wzgárdził gi dla máłoſći oſoby/ nátychmiaſt mu poſlał piłę/ macżugę y zawoiek błazeński HistAl C3, B2.
Wyrażenie: »małość wzrostu« (1): Tho dla thego Porus mowił iże wzgárdził Alexandrá dla máłoſći wzroſtu iego [propter corporis quantitatem parvam] HistAl H8.
b. O objętości ciał bezpostaciowych; tu o wodzie: płytkość [czego] (1): tedy bacżącz tho vciekaią na brzeg waruiącz ſie iego abowiem wielorib na brzeg nie może dla małoſci wody WróbŻołt iiv.
2. O wieku ludzkim: młodość, dzieciństwo (3):

W połączeniu szeregowym (1): wierzem iſz to ieſt krol niebá y ziemie/ obráżáć ſię iego máłośćią/ vboſtwem/ y poniżeniem nie mamy SkarŻyw 27.

W przeciwstawieniu: »wielkość ... małość« (1): [Symeon mówi] oglądałem wielkość Boſką w máłośći SkarŻyw 113.

Wyrażenie: »dziecinna małość« (1): Proſzę ćię tedy Pánno/ przez té twé rádośći/ Któréś tu ieſcze miáłá w dźiećinnéy máłośći/ Z namilſzégo dźiećiątká iedynégo twégo SiebRozmyśl G2.
3. O tekście: krótkość [czego] (1): Więcey ći ieſzcze ieſt tych roznośći/ áleć by ie długo wyliczáć/ bo máłość kſyąg tego nie ćierpi SienLek 24v.
4. O liczebności: niewielka liczba; paucitas Mącz, Calep, JanStat, infrequentia Cn (7): Mącz 284d; Calep 764a; Y dla tegoż Pan/ powiedziawſzy; iż máło tych ktorzy náyduią ćiáſną drogę y ćiáſną vliczkę: áby ſię pod imieniem máłośći/ nie wkrádli Haeretycy; wnet dołożył tego: Strzeżćie ſię fałſzywych Prorokow. WujNT 30.

małość kogo, czego (3): WujJud 38; BudBib Lev 25/16; gdyſmy obaczyli/ że ſpráwiedliwość ludzka Práwna dla miłośći [lege: małości] Woźnych byłá zámieſzkawána SarnStat 573.

małość czemu [być może składnia zgody zamiast składni rządu] (1): ábowiem wielkie zebránie much nie vcżyni żadney poraſzki máłoſći oſsam [vespium paucitati]. HistAl F3v.

W przeciwstawieniach: »mnostwo, wielkie zebranie ... małość« (2): HistAl F3v; Wedle mnoſtwá lat [po jubileuszu] przymnożyſz ceny iego/ á wedle máłośći lat [secundum diminutionem annorum] vmnieyſzyſz ceny iego BudBib Lev 25/16.

II. Określa wielkości niemierzalne; oznacza słaby, niski stopień nasilenia lub realizacji cechy czy zespołu cech charakteryzujących dane pojęcie (wyrażone lub podległe elipsie): słabość, nieznaczność, skromność, niskość; może też: brak (11):

małość czego (1): Tho iedno wiem/ iżem ći chćiał z Rzeczy Słowieńſkiey (á zwłaſzczá Polak Polakom) pomoc y porádźić/ podług máłośći dowćipu mego. SienLek 44.

Szereg: »ani wielkość, ani małość« (1): Cnotá w poſrżodku mieſzka/ nie prżechodząc zámierżonego kreſu/ áni ku wielkośći/ áni ku małośći GórnRozm B3.
1. Mała ważność, małe znaczenie (2):
Szereg: »(ani) wielkość albo (ani) małość« (2): vſtáwiamy/ áby do mieyſcá/ gdźie ſpraw ſłucháią y Sędźie śiedzą/ nie [...] wedle wielkośći álbo máłośći ſpraw [nec secundum maioritatem vel minoritatem causarum JanStat 490]/ [...] byli ſlucháni SarnStat 784, 787.
2. O ludziach (jednostkach lub grupach społecznych): niska pozycja społeczna [czyja: pron poss (5), G pron (2)] (7): GrabowSet A2; Do czego y ia ſie przychyláiąc wedle ſwéy máłośći, to zebránié Práwá Rycérzkiégo z Státutów Koronnych W. M. mému M. Pánu miáſto honorarium ofiáruię SarnStat 421.
a. W stosunkach politycznych: małe znaczenie międzynarodowe; parvitas HistAl (5): [Dariusz do Aleksandra] ále ty iáko cżłowiecżek á owſzeki z mężow namnieyſzy ſiląc ſie nád máłoſć twoię/ iákoby myſz wyskákuiąc s ſwey iámy/ wyſzedłes z ziemie niedoſtátecżney á po ſzyrokich mieyſcách Perskibh [!] skacżes HistAl C3v; Nie boy ſię robaczku Iákobie (marg) Názywa Pan lud ſwoy słowy tákowemi dla iego máłośći/ y iákoby go nie było/ iákoby rzekł/ Choćiaś ſię ty zdał nikczemnym/ thedy ia rátuię ciebie. (–) BibRadz Is 41/14.

W przeciwstawieniach: »małość ... wysokość (2), wielkość« (3): gdyż máłoſć iego mnoży ſie á náſzá wielkoſć vſtawa. HistAl E; Nie dawno ſlyſzeliſmy o tym/ iż tuoię [!] máłoſć mnimaſz náſzey wyſokoſći zrownáć HistAl E6, G7.

III. W użyciach wieloznacznych, nawiązujących do znacz. I.4. i II. (2):

W przeciwstawieniu: »małość ... wielkość« (2): á ieſli rzeką [Filistyńczycy] chodźcie iedno do nas/ tedy poydzyem/ da ie nam Bog w moc/ bo v niego wielkość máłość/ á máłość wielkość. BielKron 64v.

*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Mącz 282b; Parvitas – Małoſcz. Calep 759b.

RS