Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: MARCINEK

Następne hasło: [MARCYJAN] »

MARCOWY (11) ai

a oraz o jasne.

Fleksja

sg
m	N	marcowy	n	N
	D	marcowému		D
	A	marcowy, marcow(e)go		A	marcow(e)

pl
N	subst	marcowé
G		marcowych

sg m N marcowy (1). ◊ [D marcowému.] ◊ A marcowy (1), marcow(e)go (1). ◊ n A marcow(e) (1). ◊ pl N subst marcowé (6); -é (3), -(e) (3). ◊ G marcowych (1).

Sł stp brak, Sł stp nazw os: Marcowa, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) ‒ XVIII w.

Znaczenia

Przymiotnik od „marzec” ‘miesiąc’ (11)

Przymiotnik od „marzec” ‘miesiąc’; Martius Cn (11):

a. Będący częścią miesiąca marca (4):

Wyrażenie: »dzień marcowy« [szyk 3:1] (4): RejZwierc 61v; iedno tych cżáſow Tátároẃie wtárgnęli do Ruśi dni Márcowych BielKron 424v; Cadit solutio ad Calendas Martias, Czás zapłáty/ álbo kłádzienia pieniędzy/ ydzie na pirwſzy dźień Márcowy Mącz 29a; LatHar ++2.

b. Charakterystyczny dla marca (2):

Przysłowie: A niewiernemu wſzytko iáwnie ták práwie iáko Márcowy ſnieg táie. RejPos 240.

W przen (1):

Wyrażenie: »marcowe odmienności« (1): Bo gdy możeſz Máyem być/ przecż ſie Márcem cżyniſz/ A nikt inſzy iedno ty/ ſam ſie ná tym myliſz. Abowiem ty Márcowe/ twoie odmiennośći/ Nie mogą być nieboże/ nigdy bez lekkośći. RejZwierz 133.

c. Mający swój początek w marcu; ten, który się urodził, który wyrósł w marcu (5): Zaiącżka marczowego thak czałkiem w garnczu/ włożywſzy do piecza vjuſzyć [...] á potym go na proch ſtłucz, Ten proch ieſt barzo vżytecżny FalZioł V 84v.

W porównaniu (1): pátrz ná oycá á ná mátkę tu ná ſwiecie/ ktorzy dziatki máią miedzy ſobą/ iáko ie rozno miłuią/ mátká kąpie/ pieśći/ miłuie/ karmi/ vpſtrzy/ vbryżuie iáko márcowe proſię [ = młode prosię pieczone na Wielkanoc] RejZwierc 178v.

Zestawienia: bot. »marcowe fijołki« = viola Martia a. nigra a. purpurea Cn [szyk 2:1] (3): Márcowe fijołki/ Viola purpurea, Mertzen feylichen. SienLek 230, Xv, X2v.

[bot. »marcowy kwiat« = Muscari Mill.; szafirek, bylina cebulkowa z rodziny liliowatych (Liliaceae); hyacinthus, hysginum, vaccinium Cn [szyk zmienny]: HYACINtus, Flos Martii. Márcowy kwiát. SLowo to Hiacintus ieſt poſpolité Kwiátu Koſzáycowému/ Leliiéy białéy/ y Kwiátu Márcowému. UrzędowHerb 168‒169.]