[zaloguj się]
[pdf]

RESPEKT (6) sb m

Oba e jasne.

Fleksja
sg pl
N respekt
G respektu respektów
I respektem

sg N respekt (1). ◊ G respektu (2). ◊ I respektem (1). ◊ pl G respektów (2); -ów (1), -(o)w (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI(XVIII; wstawka z XVIII) – XVIII w.

1. Wzgląd, uwaga na kogoś lub na coś; powód; ratio, respectus, reverentia Cn [respectus – wzgląd, baczność Mącz 406c; oglądanie się na co, na kogo, respekt; wzgląd – respectus Cn] (6):

Ze zdaniem dopełnieniowym [z zapowiednikiem: na to] (1): REſpekt ma bydź ná to/ ieſliby który Dźierżawcá przed wyſzćiem Roku/ któregoby miał dáwáć Czwartą część vmárł/ áby nie więcéy potomkowie zmárłégo dawáli SarnStat 364.

I sg w funkcji okolicznika przyczyny: »respektem [czego]« = według czegoś, zgodnie z czymś (1): CAPVT V. Z STRONY POHAMOWANIA FAŁSZV: reſpectem piątégo przykazánia Bozégo. Nie mow fałſzywego świádectwá. SarnStat 517.

Zwrot: »mieć respekt [na kogo]« (2): Ia A. przyśięgam/ iż ſpráwiedliwie [...] kontrowerſiie między ſtronámi będę ſądźił/ á rekogniciie będę prziymował/ nie máiąc reſpektu ná bogátego álbo vbogiego SarnStat 554, 561.
Wyrażenia przyimkowe: »bez respektow [jakich]« =bez względu na coś, wbrew czemuś (1): poſpolićie/ dźiatki w ſektách ſpłodzone y wychowáne/ gdy iedno ieſzcże w poprzedzone áfekty były nie zábrnęły/ iáko tátuśiowie ich/ wnet przy naukách ſzkolnych/ prawdźie kátolickiey gruntownie pokazáney mieyſce dáli/ y do niey ſię bez reſpektow domowych mocno przywiązáli. PowodPr 46.

»dla innych respektow« = z innych powodów (1): Niektórzy dwu woźnych do wiziiéy vpraſzáią ſobie dla przygody. Bo mógłby ſie rozſtękáć ieden, álbo od ſwégo páná bydź odeſłány: tedy drugi ná iego mieyſce może náſtąpić. Y dla innych reſpektów nie gánią téy oſtrożnośći. SarnStat 1285.

2. [Należność, obowiązek wypłaty [respectum habere Łac śr] [in aliquid]: Ale z tej summy ma być respekt in onera to jest provisionis d[omini] capitanei, victus familiae in curia et praediis. LustrPom 132.]

LWil