[zaloguj się]
[pdf]

REWERENDA (8) sb f

Wszystkie e oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N rewerenda
A rewerendę rewerendy
I rewerendami
L rewerendzie rewerendach

sg [N rewerenda.] ◊ A rewerendę (3). ◊ L rewerendzie (3). ◊ pl A rewerendy (1). ◊ [I rewerendami.] ◊ L rewerendach (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Sutanna, habit, ornat [czci godny; uczciwy, poszanowania godny – reverendus Cn] (8): Kapłan ieden Cyárdus wſzetecżny y zły/ o zbrodnie ſwoie przedeń [św. Antoninusa] pozwány/ wziąwſzy miecż pod rewerendę/ á ſtoiąc iáko przed ſędzim/ [...] ćiął nań SkarŻyw 413; WyprPl A2; Siodłátą Wronkę zow Ciotuchną fliśie [...]. Choć w Rewerendźie nie widźiſz kapłaná/ Iednák zow Xiędzem Woyćiechem boćianá KlonFlis F3v; Lecż y owi co máią ſzpitale w ſwey mocy; Choć w Rewerendách chodzą iák iácy Prorocy; Choć ſię zdádzą nabożni/ y ná twarzy ſrodzy: Przećie od nich bezpráwie odnoſzą vbodzy. KlonWor 49; [GrzegŻarnPos366v (Linde)].

[W połączeniu szeregowym: Przetoż ſwoiey powagi nádſtháwiáią ſobie/ ſzyrokiemi płaſzcżmi/ Reweręndámi/ rogátemi bierety/ długoucháthymi myckámi: Iákowe theż Pan być okázował Fáryzeuſze GilPos 41v (Linde).]

W przeciwstawieniu: »rewerenda ... sajan« (1): á mnie téż czás o ſobie porádźić. Ieſli mi w rewerendźie/ czy lepiéy w ſáianie [tj. czy mam zostać księdzem, czy człowiekiem świeckim]/ Ieſli mieſzkáć przy dworze/ czy ná ſwoim łanie. KochFr 52.

Zwroty: »oblec, [wziąć] rewerendę(-y)« = zostać księdzem [szyk zmienny] (1): A coż tu rzeką oni márni wymyſlácże/ Co [...] ták poſtánowili/ Aby oblokſzy kukłę [tj. kaptur mnisi] iáko błaźni żyli. Drugi rogáty bieret álbo rewerendę/ Powieda iż też przecżedł do końcá Ayendę. A nigdzyey tám nie nálaſł o tey powinnośći [tj. małżeństwie] RejWiz 38; [O iáka márność/ chłopſtwo proſte wźięło Reuerendę y poſtáć Xiężą y wáżą ſię ſpráwowáć y ſzafowáć Sákrámentá? StefanOdpór C4].

»porzucić rewerendy« = przestać być księdzem (1): y złamáły ſię ná wielu mieyſcách Vota, y przyſięgi kápłáńſkie y zákonnicże: porzućili Mniſzy y Mniſzki kapice/ Kſięża Rewerendy ReszPrz 73.

Przen (metonimicznie o księdzu) (1): Bo więc cżáſem w birecie álbo w rewerendzye/ Wierz mi więcey ſzaleńſtwá niż rozumu będzye. RejWiz 91; [przyidźie mi zá wyćiſnienim twoim y poigráwániem z Duchowieńſtwá Kátholickiego/ y tu y ná drugim mieyſcu pokázáć/ że też v was znáidźie Rewerendę niecnotą podbitą. EmporEkscep G3].
2. [Męski ubiór świecki, może peleryna [reverenda Łac śr]: Za tym jachało 30 mężów siwych w aksamintnych długich rewerendach, którzy są praefecti urbis. DiarPos 208; (nagł) Inwentarz pośmiertny Reginy Czwerczanki (–) [...] szubeczka podszyta królikami [...], żupica męska, stara i rewerenda stara InwMieszcz 1585 i 1587 nr 264.]

LWil