[zaloguj się]
[pdf]

MET (15) sb m

Teksty nie oznaczają é.

Fleksja
sg pl
N met
G metu
D metowi
A met mety
L mecie

sg N met (2). ◊ G metu (2). ◊ D metowi (1). ◊ A met (8). ◊ L mecie (1). ◊ pl A mety (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Sytuacja na szachownicy, w której szachowany król pozbawiony jest możliwości dalszego ruchu i następuje koniec gry oraz zwycięstwo przeciwnika, mat; incitae Cn (15): [Król] Gdzyeby wpadł w śidło/ kiedy lud potráći/ A ſzáchu nie wzyął/ táki met nie płáći. KochSz A3v; Zła [sytuacja] Fiedurowa/ ſtoi w mecie práwie/ Tuſzą/ że będzie rychło po roſpráwie. Day ſie nieboże/ co raz to mu rzecże/ A tego żáłość nieboraká piecże. Obrony żadney od metu nie widzi KochSz Cv, Cv, C2v.
Zwroty: »dać met« = ad incitas redigere Cn [szyk zmienny] (3): Máłpá [...] náoſtátek/ dáłá mu met. GórnDworz P6, P6, P6v.

»met wziąć« = przegrać partię (1): A dobry pan rozgniewawſzy ſie/ iáko więc bywa/ kto met weźmie/ wziął ſwego krolá w rękę/ [...] y vderził nim w łeb vbogą máłpę. GórnDworz P6.

Przen: Trudna sytuacja, położenie bez wyjścia; angustiae, coarctatio, difficultas, districtio, iniquitas temporum, moles, negotium, nodus, obscuritas, scrupulus Cn (6): [Tak też i przygód wszelakich postrachy Met ci gotują, by miał z kiem grać szachy Otwin(?)Erot 19.]
Zwrot: »da(wa)ć met; met dany« = przewyższyć, zwyciężyć kogoś, zmusić do kapitulacji [szyk zmienny] (5; 1): RejKup h5v; GrzegRóżn N4; á pilnie ſie przypátruy nędzniku/ iż też były Konciliá [...]/ á wżdy ſłyſzyſz iż ludzye prośći [...] dawáią im tákie mety w prawdzye ſwiętey RejPos 283v; PaprPan N4v, X3v; KAZIMIERZ Cżwarty/ Oycu y Brátu zrownány: Cżarze Tátárſkie ſkłádał: Krzyżakom met dány. KlonKr wstęp A4.

MM