[»mocz przywodzić; wywiedzienie (a. wywodzenie) moczu«: O Lędźwiowym bolu/ y kámieniu Nerkowym/ á wywodzeniu mocżu. SienHerb 549a; Mocż theż mocnie przywodzi [olejek dziurawcowy]/ gdy nim prog nád łonem pomáże. SienHerb 559b; Mocżu trudnego wywiedźienie SienHerb B#v, 550a.]

»mocz (zastanowiony) wyganiać« (3): Też vwarzyć liſt [plesznika] s kwiathem w winie á pić [...] vpławy niewieſcie y mocż zaſtanowiony/ y płod vmarły wygania. FalZioł I 114d, I 113b, II 10c.

»mocz (z miecherza, z nyrek) wypędzać (a. (wy)pędzić)« (8): Też ma mocz [fijołkowy korzeń] otwierać wnętrzne drogi przez ktore pochodzi vrina w miecherz, też mocż pędzi, y khapanie mocżu y rzezanie odeymuie. FalZioł I 69d; Wino ſthare białe á cżyſthe/ mocż wypądza/ ale bolenie głowy cżyni FalZioł I 156a, *7v, I 79c, 94d, 156a; Dobrze théż dáć koniowi pić náśienié Dryakwie polnéy z wodą gdy moczu puśćić niemoże. To mocnie koniowi mocz wypędźi SienLek 173v, 173v.

»mocz zastanawiać (a. [stanowić], a. zatrzymać, a. [zatrzymawać], a. wstrzymać); zastanowiony (a. zatrzymany) mocz; zastanowienie moczu« [szyk zmienny] (4; 5; 2): BIedrzeńczowa wodkha kamień łamie w Lędzwiach y w miechierzu/ zaſthanowienie mocżu przeprawia FalZioł II 4a, ++4, I 94d, 112e, 114d, 115b (9); SienLek 107v, 108; [Kto niemoże mocżu zátrzymáć/ korzeń grzybieniowy wárząc dáć wodę pić/ ſtánowi mocż y ine rzecźy. SienHerb 378a, 378a].

»mocz biały« [szyk 3 : 1] (4): Mocz biały niedobry/ á gdy ono coby miáło ná dnie być/ ná gorę idźie. SienLek 25v, 26v [2 r.], 27v; [Mocż biały co znácży/ winu białemu podobny SienHerb B#v].

»mocz (na dole) blady, [okręgu bladego]« [szyk 3 : 1] (4): Mocz ná dole blády w mężoch/ boleść Nyrek/ á w niewiáſtach/ niedoſtátki máćice známionuie. SienLek 27, 24v, 26v, 27; [Mocż blády co znácży [...] Okręgu bládego SienHerb B#v. [Cf BLády Okrąg ná wierzchu vryny á ktemu ćienki nie miążſzy/ známionuie bolenie głowy [...] z melánkoliey SienHerb 408b], SienHerb B#v].

[»mocz cielistego okręgu«: Mocż ćieliſtego okręgu co znácy [!] SienHerb B#v].

»mocz ciemny« (1): SienLek 26v cf »mocz gęsty«.

»mocz czarny, przyczyrń, [okręgu czarnego; czarnej barwy okrąg na moczu]« = obecność melaniny w moczu; melanuria [szyk 5 : 1] (6): Mocz czyrwony przyczyrń/ známionuie niedoſtátek wątroby á zápalenie. SienLek 26, 22, 25v, 26v [2 r.], 27v; [Cżarney bárwy okrąg ná mocżu [...] známionuie zmartwienie y ſpalenie wilkośći mozgowych SienHerb 102b; Mocż cżarny co znácży [...] [...] Okręgu cżarnego SienHerb B#v.]

»mocz czyrwony, przyczyrwień; przyczyrwieńszym« (7): Mocz czyrwony/ iáko roża/ Ograżkę známionuie/ Ogniſtą Trzećiánę/ álbo powſzednią SienLek 26; oczy czyrwone/ żyły ſye wypną, mocz przyczyrwieńſzym/ gęſty. SienLek 39v, 26 [3 r.], 27, 74a.

[»mocz drżącego okręgu«: Mocż drżącego okręgu co znácży SienHerb B#v. [Cf Kráie okręgu mocżu/ gdy drżą/ co to znácży [...] známionuie bolenie w krzyżu SienHerb 402a].]

»mocz gęsty, miąższy« (4): Mocz iáko mleko/ ná dole ćiemny/ á gęſty/ w poſrzodku iáſny/ á ná gorze też ćiemny/ Opuchlinę známionuie. SienLek 26v, 26v, 27, 39v.

»mocz (ode dna śklenice) jasny« (3): Mocz odedná śklenice iáſny/ aż do połowice/ á potym mętny á rzadki/ ćięſzkość w pierśiach známionuie. SienLek 27, 26v, 27.

[»mocz kopiasty« = mętny, pełen zawiesiny osadu: Mocż kopiáſty/ co w nim iáko kopká ſtoi SienHerb B#v. [Cf Ipoſtáſis [...] ſie mieſza z vryną: á gdy z godzinę poſtoi/ thedy ſie dzieli od vryny w iednę kupkę podobną ogorkowi álbo ſzyſzce iodłowey SienHerb 411a].]

»mocz (będzie) krwawy, ktory się przydawa ze krwią« = krwiomocz; haematuria (2; 1): tedi mechierzowi [robacy] ſzkodzą kiedy okroſtawieie/ y raniaią barzo aż więcz y mocż krwawy ſie puſzcża FalZioł I 70a, II 6a; BielKom C7v; [Mocżu Krwáwego cżym pozbyć. Ná krwáwy mocż. Pśie iężycżki wárząc/ temu dáć pić kto krwáwy mocż wypuſzcża. SienHerb 377b, B#v].

»mocz lisowaty« (4): Mocz liſowáty álbo przyliſowáć/máiąc ná dnie káwáłki białe okrągłe/ á ná wirzchu iákoby tłuſty/ známionuie niemoc płucną/ Dyehawicę. SienLek 26v, 26, 26v, 40.

[»mocz łuskowaty«: Mocż łuſkowáty co znácży SienHerb B#v. [Cf LVſká w vrynie ieſt rzecż z ćiáłá wychodząca podobna ku łuſce rybiey [...] á tę łuſkę zową Petáloides SienHerb 412a].]

[»mocz mleczysty« = moczenie mlekiem; mlekomocz; galacturia: Mocz mlecżyſty/ co znácży SienHerb B#v. [Cf VRyná biała iáko mleko albo Serwatká [...] Też vryná mlecżowa zmącżoná/ známionuie bolenie głowy SienHerb 404b].]

[»mocz obłoczysty« = nubecula in summo urinae araneae similis Cn: Mocż obłocżyſty/ co znácży SienHerb B#v. [Cf OBłocżek w Vrynie ieſt iákoby dym gruby/ ktory ſie cżyni z ćiepłá przyrodzonego/ ktore ćiepło podnośi taki obłocżek z wodnośći vryny. SienHerb 403b].]

»mocz ołowianej barwy« (1): Mocz gęſty Ołowiáney bárwy/ á iákoby w poſrzodku czarny/ Páráliż známionuie. SienLek 27.

»otrębny mocz« (1): Mocz w ktorym iákoby otrębý pływáią/ známicnuie iż ſye Pęchyrz łupi. (marg) Otrębny Mocz. (‒) SienLek 27v.

»mocz pienisty« (2): Mocz pieniſty iáſny przyczyrwień/ bol w práwym boku więczſzy známienuie. SienLek 27, 27v.

[»mocz popielasty«: Mocż popieláſty blády/ co známionuie SienHerb B#v. [Cf POpieláſta Vryná/ gęſtośći áni żadney rzadkośći zbytniey w śię nie bierze/ á táka Vryná popieláſtha [...] známionuie onego być melánkolicżnego przyrodzenia. SienHerb 404a].]

[»moczu powściągnienie, twierdzenie« = zatrzymanie moczu bezwiednie uchodzącego (np. we śnie): Mocżu powśćiągnienie/ ſzukay mocżu twierdzenie [...] Mocżu twierdzenie/ gdy bez woli vchodźi/ ták weśpiącżki iako y ná iáwi SienHerb B#v, 550b.]

[»mocz proszysty«: Mocż proſzyſty co znácży SienHerb B#v. [Cf PRoſzki ſubtylne ná podobieńſtwo proſzkow kthore w promienioch słonecżnych widamy [...] á to ieſli ná wierzchniey poſtáći vryny pływáią/ tedy pierśi y ſzyie bolenie vkáznią. SienHerb 412b].]

»mocz przeźroczysty« = może mocz bezbarwny; achromaturia (1): Mocz przeźroczyſty/ iáko rog latarniowy/ niedoſtátek śledźiony známienuie/ á ſłożenie ku Czwartanie. SienLek 26v.

»mocz rzadki« [szyk 1 : 1] (2): Rzadki mocz á blády/ mdłość przyrodzenia známionuie SienLek 24v, 27.

»mocz siny« [szyk 1 : 1] (2): tenćiem człowiek ktory niezdrowy ma Pęchyrz/ máło ije/ częſtho rzyga [...] bárwę ma złą: mocz śiny SienLek 17v, T.

»mocz szary« (1): Mocz ſzáry mnoſtwo ſkáżonych wilkośći známionuie SienLek 26v.

»mocz śmierdzący, smrodliwy« (2 : 1): Czarny mocz á śmierdzący/ niedobre známię SienLek 25v, 20v, 26v.

[»mocz wodnego okręgu«: Mocżu wodnego okręgu znák SienHerb B#v. [Cf VRYNA bárwy wodney Okrąg máiący miążſzy/ známionuie obćiążenie w tyle głowy [...] tám w tyle głowy ieſt mieyſce flegmy SienHerb 408a].]

[»mocz ziarnisty«: Mocżu żiárniſtego znák SienHerb B#v. [Cf NA vrynie ziarnká pływáiące á zwłaſzcżá ná okręgu vryny/ cżynią ſie z flegmy kliowátey ná máłe á drobne kąſki rozdzielone SienHerb 409a].]

»mocz zielony, [zielonasy]« = wydzielanie indykanu z moczem; glaucosuria (1): Mocz ná przodku kiedy ij wypuſzcza/ źielony/ á potym czyrwony/ známionuie wilkośći ſpalenie/ á ieſt śmiertelny. SienLek 26; [Mocż źielonáſy co znácży SienHerb B#v. [Cf BArwy źieloney vryná troiáka bywa/ To ieſt źielona w pierwſzym ſtopniu/ á tę zową Kijanos [...] w wtorym y w trzećim ſtopniu [...] táka vryná źielona bywa z iádowitey kolery/ ktorą zową Práſiná á Eruginoſá SienHerb 406b].]

»mocz zimny« (1): mocz źimny/ bolenie nád łonem SienLek 119v.

»mocz żołty, [żołtawy]« (2): Mocz żołty iákoby oſzáfrániony przyczerń/ miąſzſzy á ſmrodliwy/ żołtą niemoc známionuie. SienLek 26v, 26; [Mocż żółtáwy SienHerb B#v].

»gorącość moczu; [mocz gorący, pałający, parzący]« = zaburzenia w oddawaniu moczu; dysuria [szyk 4 : 1] (5): przyprawiać [gałeczki z krochmalu, dragantu, migdałów i cukru] z mlekiem migdałowym y z kaſſiją/ y z czukrem/ [...] rzezanie ktore bywa z gorączoſci mocżu/ y też gorączoſć mocżu odeymuie/ á tak y kamień lecży. FalZioł III 42b, II 6b, III 42b; SienLek 20v [2 r.]; [Mocż gorący ſzukay párzący [...] Mocż pałáiący/ ſzukay párzący Mocż párzący ták vgáśić y wywieść SienHerb B#v].

[»mocz piaszczysty« = piasek w moczu; uropsamnus: Mocż piaſzcżyſty co známionuie SienHerb B#v.]

»rzezanie moczu (z kapaniem)« = rzezak, rżnięcie, ból, bolesne oddawanie moczu; lotium substillum, stillicidium urinae, stranguria Cn (7): Rzezanie mocżu s kapaniem boleſthnem/ y trzewną dnę która bywa z zimnej przycżyny: [wódka biedrzeńcowa] goij. FalZioł II 4a, ++3v, ++4, I 69d, II 7c, 9c, 12d; [Mocżu rzeżánie co nie ktorzy rzezakiem zową [Na rzezawicę doſwiadczone lekarzſtwo FalZioł V 91v] iáko vlecżyć. SienHerb 377b, B#v].

»upławy moczu« = moczociek; enuresis (1): (marg) Vpłáwy moczu.(‒) [...] day z Winem álbo s piwem pić temu ktho ſye vśika/ álbo moczu zátrzymáć/ niemoże. SienLek 108.

[»mocz włosisty« = mocz zawierający nitki śluzowe lub włosy; trichiasis vesicae: Mocżu włośiſtego znák SienHerb B#v. [Cf WŁoſy w vrynie bywáią przedługowáte ná podobieńſtwo práwych włoſow/ á ty włoſy cżynią ſie w nerkách z ſuchych wilgoſći SienHerb 412b].]

»zapalenie moczu« = prawdopodobnie zapalenie moczowodu; ureteritis (1): Naprzeciwko zapaleniu lędzwi/ y też przeciw zapaleniu mocżu/ I przeciw rzezaniu ſą [jądra szyszek z pinii] dobre FalZioł I 115d.

[»mocz zatrudniony« = moczu oddawanie trudne, utrudnione; difficilis urina, urinae difficultas Cn: Kámieniá męcherzowego wygnánie y mocżu zátrudnionego. SienHerb 377a].

»zatrzymanie moczu; zawciągnienie« = niemożność oddania moczu; ischuria Calep, Cn; integra urina, lotii retentis Cn [szyk 2 : 1] (2; 1): Ale iż zátrzymánie moczu nieiedno s kámieniá ále y z innych przygod przychodźi/ oſobliwa rádá ieſt ktemu potrzebna. SienLek 107, 17v; Ischuria – Moczu zawcziagnienie. Calep [565a].