Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: MOSTOWE

Następne hasło: [MOSZA] »

MOSTOWY (38) ai

Oba o jasne.

Fleksja

sg
m	N	mostowy	f	N		n	N	mostow(e)
	G			G			G	mostowégo
	A	mostowy		A			A
	L			L	mostow(e)j		L	mostowym

pl
N	subst	mostowé
G		mostowych
A	subst	mostowé
I	n	mostowémi
L		mostowych

sg m N mostowy (1). ◊ A mostowy (1). ◊ f L mostow(e)j (1). ◊ n N mostow(e) (6). ◊ G mostowégo (10); -égo (6), -(e)go (4). ◊ L mostowym (1). ◊ pl N subst mostowé (6); -é (3), -(e) (3). ◊ G mostowych (4). ◊ A subst mostowé (4); -é (1), -(e) (3). ◊ I n mostowémi (1). ◊ L mostowych (3).

Sł stp: mostowe, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

1. Przymiotnik od „most” (36)
- a. Stanowiący część mostu (2)
- b. Związany z opłatą od przejazdu przez most (34)
  - α. W funkcji rzeczownika: praw. »mostowe« = opłata pobierana za przejazd przez most (23)
2. Zestawienia w funkcji n-loc (2)

1. Przymiotnik od „most” (36):

a. Stanowiący część mostu; ad pontem pertinens Cn (2):

Wyrażenie: »pal mostowy« (2): Fistuca, Młot/ Kula Kloc álbo Báran/ Táran którym pale á zwłaſzczá moſtowe w ziemię wbiyayą Mącz 128d, 425d.

b. Związany z opłatą od przejazdu przez most (34):

W połączeniach szeregowych (2): ZapWar 1545 nr 2646; [te ziemie] także od płacéy wſzelákich Poborów/ Myt álbo Ceł/ ták wodnych iáko Grobelnych/ Moſtowych/ Tárgowych/ wedle Przywileiów y wolnośći Koronnych wolnémi czyniémi SarnStat 1039.

Wyrażenia: »cło mostowe« = teloneum pontale JanStat (11): aby przed Szeymem pirwſſem przez Commiſſarze byla ſprava do Cancellaryey przinieſiona abo przeſlana gdzie ktore czlo grobelne abo moſtove ieſt potrzebne z pozitkiem abo z ſkodą rzeczi Poſpolitey ComCrac 13, 13 [3 r.]; ZapWar 1545 nr 2646; Cłá/ Targowe/ Moſtowe/ Kotłowe/ Oznicżne GostGosp 168; PRzywileie poślednieyſzé [...] ſą dáné oſobóm pewnym álbo miáſtóm ná cłá Moſtowé/ albo Grobelné SarnStat 68; náznáczyliſmy niktóré z Rád náſzych [...] áby káżdégo liſtu w ſobie zámknienié ná Cłá/ ná Moſtowé/ ná Gróbelné nápiſáli. SarnStat 397, 399 [2 r.], 1039.

[»myto mostowe«: Myto mostowe. Wybierają mostowe od każdego woza z jakimkolwiek towarem bądź 1 koniem, bądź kilkiem jedzie, tylko grosz 1. LustrLub 81.]

Szereg: »cło grobelne a(l)bo mostowe« = teloneum pontale vel aggerale JanStat [szyk 4:4] (8): A gdy będzie od Commisſarzow przynieſiona ſprava mieyſcz tich na ktorychbysie iem zdalo czlo grobelne abo Moſtove spraviedlive abo nieſpraviedlive. ComCrac 13, 12v, 13 [2 r.]; ITem, O káſſowánié céł Moſtowych/ grobelnych/ privatarum perſonarum. SarnStat 399, 68, 397, 399.

α. W funkcji rzeczownika: praw. »mostowe« = opłata pobierana za przejazd przez most; pontale JanStat; pontalia, vectigal pontis; quod pro transitu in ponte datur Cn (23): Marſchalkowi Wolniskiey ziemye po 1 groſchu moſtowego biorą po 150 tholp soli MetrKor 59/281v, 57/115, 120, 59/272; UstPraw Ev; GórnRozm G3 marg; Od moſtowego takze ſą wolni: á kto chce wbród iecháć, nie ma mu bydź broniono. SarnStat 68; ODPVSCZENIE CLA y Czopowégo miáſtu Krákowu: á podwysſzenié moſtowégo. SarnStat 405; DLa popráwy dróg w Krákowie nád ſtáre moſtowé/ zá pozwolenióm wſzech ſtanów poſtánawiamy SarnStat 964, 963, 965, 1310 [2 r.]; [moſtowe/ vectigal. pontale vulgo appellant. Volck Lll4].

W połączeniach szeregowych (5): od wſzelákich płac/ podatków/ moſtowych [ab omnibus damnationibus, solutionibus possibilibus, pontalibus JanStat 218]/ woien/ ſtraży/ cłá/ mytá/ dźieśięćin [...] wolno czynimy SarnStat 202, 396 [2 r.], 400, 1196.

Wyrażenie: »mostowe myto« [szyk 1:1] (2): Około Ceł/ moſtowych/ grobelnych/ y innych wſzelákich myt/ [...]iáko ſie to tu było wſzyſtko odłożyło z Séymu Wárſzáwſkiego SarnStat 400, 400.

Szeregi: »mostowe (i) cło« [szyk 1:1] (2): Moſtowe y cło Toruńſkie dzyeſiąćią tyſiąc złotych wykupił z rozmáitych ręku/ ná przodku pánowánia ſwego. BielKron 405v; Ziemię Sędomiérſką z Zamkiem/ z Miáſtem/ z Miáſtecżki/ ze Wśiámi/ ze Cły/ Moſtowémi [teloneis pontalibus JanStat 86]/ y ze wſzytkiémi Czynſzámi [...] ku niéy należącémi/ odpuſczáiąc SarnStat 978.

»mostowe, grobelne« (1): Tak tego wiele ieſt/ iż y Sędźiom/ y Stároſtom ſą ćięſzcy niepomáłu/ potwarzáiąć ie o Moſtowe/ grobelne poźywáiąc. GórnRozm G3.

»myto albo mostowe« (1): KTO moſt ma zły álbo przeiazd ná ſwym grunćie: A zwłaſczá gdy myto bierze álbo moſtowé. SarnStat 477.

2. Zestawienia w funkcji n-loc (2):

»Mostowy Ostrow« = nazwa kępy wiślanej (1): Moſtowy oſtrow vyźrzyſz wnet przed ſobą KlonFlis Gv.

»Mostowa ulica« (1): Item powyedzial ze wthorunyv v piſchney Janovy na moſthowey vliczy 12 groſſos [!] vkradl czlowyekovi yednemv LibMal 1543/76.

Cf MOSTNE

AKtt