Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: MOŚCISKO

Następne hasło: MOŚĆ »

MOŚCIWY (11) ai

Teksty nie oznaczają ó (Cn o jasne).

Fleksja

sg
m	N	mościwy	f	N
	D	mościw(e)mu		D	mościw(e)j
	A			A	mościwą
	I			I	mościwą
	V	mościwy		V	mościwå

pl
D		mościwym
V	m pers	mościwi

sg m N mościwy (1). ◊ D mościw(e)mu (2). ◊ V mościwy (1). ◊ f D mościw(e)j (1). ◊ A mościwą (1). ◊ I mościwą (1). ◊ V mościwå (1). ◊ pl D mościwym (1). ◊ V m pers mościwi (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w.

Znaczenia

Forma skrócona z „miłościwy”
- 1. Wynikający, świadczony z łaskawości, życzliwości możnego protektora dla podopiecznego (1)
- 2. Łaskawy, miłościwy jako konwencjonalny epitet w odniesieniu do osób lub między osobami wyższego stanu wyrażający poważanie, szacunek (10)
  - a. W dedykacji i apostrofie do możnego protektora zawsze jako epitet wtrącony w wyrażeniu „moj pan” (4)

Forma skrócona z „miłościwy”:

1. Wynikający, świadczony z łaskawości, życzliwości możnego protektora dla podopiecznego (1):

Wyrażenie: »mościwa łaska« (1): proſzę pokornie żeby W.M. moy Mośćiwy Pan/ iáko inne offiáry moie/ ták y te [...] iáko od tego ktory práwie ab incunabulis W.M. ieſtem wſzytek zwykłą Mościwą łáſką odbieráć racżył. RybWit [A2].

2. Łaskawy, miłościwy jako konwencjonalny epitet w odniesieniu do osób lub między osobami wyższego stanu wyrażający poważanie, szacunek; amplissimus, clarissimus, ornatissimus (mościwy contractum ex miłościwy cuius loco usurpatur et dignitatem ac potentiam magis quam favorem ... sonat. Olim in personis illustribus compellandis vel nominandis usurpabatur, iam viluit et privatis etiam tribuitur) Cn (10): Dobrze Mośćiwi Biſkupi Iedno niechćieyćie być ſkąpi. MWilkHist B3v; TAk ieſt Mośćiwa Pánno/ lecż też o nas idźie/ Trzebá ſie nam przyſtroić PaxLiz D2, E4.

Wyrażenia: »mościwa osoba« [w połączeniu z G tytułu grzecznościowego „wasza m(ił)ość”] (2): tylkom tego ocżekywał/ żeby ſię quam appoſitiſſimé Mośćiwey oſobie W.M. [to witanie] mogło offiárowáć. [...] witam z wſzelkiey miáry vniżenie Mośćiwą oſobę W.M. RybWit [A]v.

»mościwy pan« [= osoba, której przysługuje tytuł „m(ił)ościwy”] (1): A ieſt w Práktice cżłowiek iuż ná der vcżony: Prze co Mośćiwym Pánom wielom záſłużony. PaxLiz B3.

a. W dedykacji i apostrofie do możnego protektora zawsze jako epitet wtrącony w wyrażeniu „moj pan” [w tym: w wyrażeniu będącym jednym z członów tytułu złożonego (3)] (4): Wielmożnemu Pánu Iego Mośći Pánu Andrzeiowi Krotoſkiemu Woiewodźicowi Inowłocłáwſkiemu/ Pánu á dźiedźicowi w Lobzenicy rć. rć. memu záwſze Mośćiwemu Pánu. TO witánie oſoby W.M. moy Mośćiwy Pánie [...] dawno by iuſz było w druku ſt[a]nęło RybWit Av, A2 [2 r.].

[Wyłącznie u trzech autorow, w tym 3 r. w dwu utworach wierszowanych i 8r. w prozie RybWit].

Synonimy cf MIŁOŚCIWY.

Cf MIŁOŚCIWY