[zaloguj się]
[pdf]

ROGOWY (16) ai

Oba o jasne.

Fleksja
sg
mNrogowy fNrogowå nNrogow(e)
Grogow(e)go Grogow(e)j Grogow(e)go
A Arogową Arogow(e)
I Irogową I
pl
G rogowych
A subst rogow(e)
L rogowych
inne formy
pl I - rogowémi

sg m N rogowy (1). ◊ G rogow(e)go (1). ◊ f N rogowå (1). ◊ G rogow(e)j (1). ◊ A rogową (1). ◊ I rogową (1). ◊ n N rogow(e) (1). ◊ [G rogow(e)go.] ◊ A rogow(e) (1). ◊ pl G rogowych (4). ◊ A subst rogow(e) (1). ◊ I pl t rogowémi (1). ◊ L rogowych (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Przymiotnik od „rog” (16):
1. Od znacz. ‘wyrostek na kości czołowej zwierząt’; corneus Vulg, Cn; corneolus Cn (10):
a. Wykonany z rogu (8):
Wyrażenia: »trąba, kornet rogowy(-a)« = tuba cornea Vulg [szyk 6:1] (6:1): WróbŻołt 97/6; Spiewayćie Pánu przy hárffie/ ná Hárffie y głoſem chwali [lege: chwały]: Ná trąbách z blách kowánych y w głoſie kornetu rogowego. Leop Ps 97/6; A gdy będą trąbienie przedłużáć ná rogowych trąbách [in cornu arietino]/ [...] tedy lud vczyni wielki okrzyk/ á mur miáſtá obáli ſie ná mieyſcu ſwem BibRadz Ios 6/5, Ios 6/4, 7, 8, 13.

»wrota rogowe« = w mitologii greckiej wyobrażenie bramy, przez którą wychodzą sny spełniające się (1): (nagł) Do Druzby (–) [...] piſmo twoie/ To ćiebie oznaymiło/ y przed oczy moie Przynioſło: żem ćię w głowę lepiéy wlepił ſobie/ Niż by mi ćię był poſłał w twéy właſnéy oſobie Wroty ſen rogowémi/ gdy poczyna świtáć KochFr 87.

b. W funkcji rzeczownika: »rogowe« = podatek pobierany od hodowanego bydła (2): [cesarze, królowie, książęta] mvſzą ſpoddanych ſwoich/ nieſnoſne czła/ pobory/ cżopowe/ rogowe/ Stołowe/ domowe/ Słodowe/ brogowe/ y ine podatki wyciągać/ chcząli wedłvg ſtanv ſwego poćciwie/ a doſtatecżnie żyć. SeklWyzn Gv; GostGosp 168; [Tamże rogowego alias od bydła rogatego, biorąc od każdego bydlęcia wielkiego po pół gros[za], a od cieląt po szelągu, [...] kto by jedno bydło miał, na rok niniejszy dostało się [...] fl. 7/29/3 LustrRus II 211].
2. Od znacz. ‘substancja, z której zbudowane są rogi’ (5):
a. Zrogowaciały (3): Cornipes, Który rogową ſtopę ma/ kopyta rogowe nośi/ yáko kóń/ wół/ etć. Mącz 65d, 294c.
b. Podobny kolorem do rogu: białawy, lekko przezroczysty (1): Corneus color, Rogowa maść. Mącz 66a.
c. Wyrażenie: anat. »błonka, [którą] zową rogową« = rogówka (1): Gdzież godzi ſie wiedzieć iż w ocżach ieſt cżworaka blonka, [...] drugą zową rogową, bowiem ieſt iaſna á przezrziſta na wzraz rogu wyciągnionego. GlabGad B5.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Corneus, Rogowy. Mącz 66a.

LW