Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ROJOWNIKOWY

Następne hasło: ROKICI »

ROK (4289) sb m

o jasne.

Fleksja

	sg	pl
N	rok	roki
G	roku, roka	roków
D	rokowi, roku	rokóm
A	rok	roki
I	rokiem	roki, rokami
L	roku, roce	rocéch, rokach
inne	sg N a. I - roki

sg N rok (301). ◊ G roku (2096), roka (44) [w tym: puł (poł) roka (38), w rymie (6); ~ puł (poł) roka Mymer¹, ComCrac, LibMal, UstPraw, RejZwierz, BielKron (4), KochSat, Mącz (2), OrzQuin, GórnDworz (2), HistRzym, GrabPospR (6); puł (poł) roku RejWiz, ZapKościer, ActReg; -a : -u SkarŻyw (3:1), SarnStat (13:3)]; -a RejRozm, KochSat, RejZwiercPodw; -u : -a Mymer¹ (1:1), ComCrac (2:1), LibMal (17:1), BielKom (1:1), RejWiz (11:1), UstPraw (15:1), RejFig (3:1), RejZwierz (2:2), BielKron (374:4), Mącz (37:2), OrzQuin (6:1), GórnDworz (3:2), HistRzym (2:1), SkarŻyw (123:3), SarnStat (281:13), GrabPospR (3:6). ◊ D rokowi (6) RejZwierc (2), SarnStat (4), roku (3) LibLeg, Leop, Calep. ◊ A rok (934). ◊ I rokiem (52) [w tym zapis: -ę (1)]; -em (16), -(e)m (36). ◊ L roku (309), roce (1); -u : -e ComCrac (5:1). ◊ pl N roki (192). ◊ G roków (105); -ów (80), -ow (2), -(o)w (23); -ów : -ow SarnStat (78:2). ◊ D rokóm (5); -óm (2), -(o)m (3). ◊ A roki (112). ◊ I roki (7), rokami (1); -i : -ami SarnStat (6:1). ◊ N a. I roki (1). ◊ L rocéch (86), rokach (34); -éch ZapWar (2), ComCrac (7), ZapMaz, CiekPotr; -ach Mącz, GórnRozm (4), ActReg (2), KlonWor; -éch : -ach UstPraw (6:1), GórnDworz (1:1), SarnStat (68:24); ~ -éch (55), -ech (13) SarnStat (55:13), -(e)ch (18); ~ -ach (29), -åch (2) UstPraw, GórnDworz, -(a)ch (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (sześć z niżej notowanych przykładów) – XIX w.

Znaczenia

1. Jednostka czasu równa okresowi, w którym Ziemia przebywa drogę dookoła Słońca (ok. 365 dni) (3258)
- A. Jako pojęcie chronologiczne (2537)
  - Przen (2)
  - α. W funkcji przysłówka (533)
  - a. Okres kalendarzowy stanowiący podstawę datowania, liczony od określonego wydarzenia historycznego (lub za takie przyjmowanego), przeważnie trwający od 1 I do 31 XII (1628)
    - α. W funkcji przysłówka (1445)
  - b. Rok z jakichś względów wyróżniony, szczególny (62)
    - Przen (1)
    - αα. W funkcji przysłówka (10)
    - α. Jubileusz czyli Rok Święty (33)
      - αα. W zakonie Mojżeszowym (24)
        ααα. W funkcji przysłówka (10)
      - ββ. W Kościele katolickim (9)
        ααα. W funkcji przysłówka (4)
  - c. Okres rozliczeniowy (137)
    - α. W funkcji przysłówka (125)
- B. Jako określenie długości trwania lub upływu czasu (707)
  - α. W funkcji przysłówka (417)
  - a. Wiek człowieka lub zwierzęcia (91)
    - α. W funkcji przysłówka (61)
  - b. Umowny czas pracy, służby (też wojskowej), zatrudnienia, urzędowania (47)
    - α. W funkcji przysłówka (42)
2. Czas rozumiany jako nieograniczony i niewymierny okres istnienia (3)
3. Czas wyznaczony na wykonanie jakiejś czynności, dopełnienie określonych warunków; czas, w którym coś ma (a. może) się dokonać (27)
- a. Czas wybrany przez Boga do sądzenia i karania (9)
4. praw. Termin rozprawy sądowej, posiedzeń sądu; posiedzenie sądu, rozprawa [sg odnosi się przeważnie do poszczególnych rozpraw, pl – do cyklu posiedzeń sądu] (999)
- Żart. (6)
- Przen (17)
  - a) W odniesieniu do śmierci i Sądu Ostatecznego (13)
  - b) Zgromadzenie, zebranie (1)
- ** Błąd zam. wyrok (1)
*** Bez wystarczającego kontekstu (1)

1. Jednostka czasu równa okresowi, w którym Ziemia przebywa drogę dookoła Słońca (ok. 365 dni); annus Murm, Mymer¹, BartBydg, Miech, Vulg, HistAl, PolAnt, Mącz, Modrz, Calag, Calep, JanStat, JanPrzyw, Cn [w tym pl: roki (12)] (3258): [Ezop rzekł:] Boć tę gadkę dzieći gadáią/ W Bábilonie gdy igráią. Kośćioł ieſt niebieſki obłok/ Słup w pośrzodku tenći ieſt rok BierEz G3; Murm 7; Mymer¹ 2v; BielŻyw 17; Ten [Tales] Grekow náucżył napirwey wiedzyeć bieg ſłonecżny y mieſięcżny/ y záćmienie ich/ y rok rozmierzył ná 360 dni/ ácżkolwiek iuż mieli dwánaſcie mieſięcy w obycżáiu záchowáwáć/ á on ſie ſam tego w Egipcie náucżył. BielKron 121v, 131, 151; Mącz 10c; w ktorey [nauce gwiazdarskiej] Iulius Ceſarz ták dálece przodek miał/ że ráchunek roku [...] do biegu słonecżnego przyſtoſował ModrzBaz [16]v; Roku/ iáko zdawná liczą/ ieſt dni trzy ſtá ſześćdźieśiąt y pięć/ godźin pięć/ minut pięćdźieśiąt y pięć/ ſecund dwánaśćie/ wedle Ptolemeuſá. Oczko 29v, 29v; Calag 293b; Annus, Tempus est 365: dierum, et horarum circiter sex, quo Sol cursum suum conficit – Rok. Calep 72b, 72b; [Anni. Roki. Dict 1566 B3v].

A. Jako pojęcie chronologiczne (2537): BierEz Q3; MiechGlab [89]; ComCrac 15; Czáſem drudzy krawcá proſſą Vczyń mi iáko dziś noſſą A czemu nie iáko w czorá Zaż to iny rok zwiećzorá RejRozpr Iv; Leop Ps 64/12; Ut idem in singulos annos orbis volveretur, Aby temi tropy álbo ſpoſoby rok przichodźił y odchodźił. Mącz [267]c; Annus insequens, Náſtáyáci [!] rok. Mącz 385c, 10c, 306d, 341c, 397c; LeovPrzep C3; RejAp 59 [2 r.]; RejPos 315v; ALe iż rozne ſą cżáſy w roku/ też ſą y rozne przypadki y w goſpodárſtwie/ y w káżdey ſpráwie cżłowieká poććiwego/ gdyż rok ieſth ná cżworo rozdzielon. RejZwierc 107, Bv, 107, 235v; BudBib Ex 12/2, Is 29/1 [2 r.]; Strum N2; Wiele ich [kmieci] ieſt co im chlebá ledwie do pułrocża doſtawa: á oſtátek roku w wielkiey nędzy wykonywáią. ModrzBaz 124; GostGosp 50, 64, 68, 112; GrabowSet H4v; LatHar ++7 [2 r.]; SarnStat 191, 359; SapEpit B3; KlonWor 80 [2 r.]; [Inni poczynáli rok od mieśiącá Márcá/ iáko ſtára Synágogá. inni od Septembrá. Chrześćiánie od dniá oſmego ábo oktawy národzenia Páná Bogá náſzego Iezuſá Chryſtuſá rok ſwoy poczynamy. SkarKaz 507 (Linde)].

W połączeniu z liczebnikiem ułamkowym (3): Semestris. Halb iar. Pułroka [ſſeſć mieſięcy Mymer²]. Mymer¹ 5; Medius annus, Puł roká. Mącz 213a, 216d.

W połączeniu szeregowym (1): I rzekł záś Bog: Niechay ſie ſtáną ſwiátłá ná vtwierdzeniu Niebá/ á niechaj cżinią rozność miedzy dniem y nocą/ á że też będą ná znáki/ ná cżáſy/ ná dni/ y ná roki: áby ſwiećiły ná vtwierdzeniu niebá/ á oświecáły ziemię. Leop Gen 1/14.

W przeciwstawieniu: »rok ... dzień« (1): Więc też y miáſtá wſzytki/ niechayby ten ſkarb pewnym á znośnym czopowym co rok pośiláli. bo też nie co rok/ ále co dzień wárzą VotSzl D4.

W porównaniach (8): A by nie był ten ſpołek [tj. małżeństwo] wſzytekby ſwiát zginął/ A iáko páięcżyná w ſuchy rok przeminął. RejWiz 38. Cf »rok bieżący«.

Przysłowie: (nagł) Ná młodosc. (–) IAkoby téż rok bez wioſny miéć chćieli/ Którzy chcą żeby młodźi nie ſzáleli. KochFr 34 [idem] KochFrag 38.

Frazy: »rok minął« (1): Widziż/ wierny Chrześćiáninie/ iż iuż tęn rok minął/ á drugi idzie: cżás bieży á iáko wodá w byſtrey rzece vćieka SkarŻyw 4.

»rok się (s)kończy; dokończenie roku« = egreditur annus PolAnt (2;1): BibRadz Ex 23/16; Anno vertente, Gdy ſie rok obroći/ to yeſt/ skończy. Mącz 486a; á licżbá doſkonáła [zboża i każdej żywej rzeczy] ma bydź przed ſámymi żniwy: bo ſie rok końcży. GostGosp 158.

Wyrażenia: »rok bieżący« (7): (nagł) Wiek cżłowiecży ieſt iáko rok bieżący. (–) [...] Widziſz też iż cżás twoy podobien ieſt ku rokowi wedle przyrodzenia bieżącemu. RejZwierc 136, B2, 136 marg, 172 marg, Aaa3v, Bbb3.

»cały, okoliczny [= cały], wszytek rok« = annus vertens Mącz (2:1:1): LudWieś B; Mącz 486c; A wioſny co napilniey bądź pileń/ boć tho głowá wſzytkiemu rokowi. RejZwierc 108v; Kazania Ná Niedźiele y Swiętá/ cáłego Roku. X. PIOTRA SKARGI SkarKaz kt.

»co ([który]) rok« = quotannis Modrz, Calep, Cn; per singulos annos PolAnt, Vulg; ab anno in annum PolAnt; omni anno Modrz; annuatim, singulis annis Calep; in annos singulos, in singulis annis, quotquot annis Cn (65): awssakos panu Iakubovy brathu maią czo rok placicz kasdj snych po sessczy zlotych monethy na kasde sviąto swiatey Katarzyny ZapWar 1548 nr 2668; BibRadz Zach 14/16; To tilko znam/ że na was pilne oko maią [Niemcy]/ I co rok to ſię pod was bliżey podſadzaią. KochSat A4; BielSat Dv, G2v; Ale cżemuſz ná oney ſtárſzey Confeſsiey nieprzeſtáiećie/ ále co rok to nową kuiećie? WujJud 14, 134v; BudNT Hebr 9/23[25]; CzechRozm 159v; Conſulámi zwáno w Rzymie zwierzchne Pány/ ktorich co rok inſzych po dwu ná to obierano. ModrzBaz 28v marg; Co rok [Semper] ſię prze to ná ſeymy z ieżdzáią/ z wielkiemi ie z iázdámi wſzytkich ſtanow ſpráwuią/ koſzty wielkie ná nich wiodą: [...] á ná oſtátek ná kmiećie y ná mieſzcżány podatek vſtáwiáią. ModrzBaz 121, 93v, 95v marg, 97, 119v, 120, 121, 121v; Heretyckie Synágogi ſą wedle proroká iáko kucżká przy ogrodzie/ y chłodnicżek przy winnicy: ktory co rok buduią/ á co rok go wiátr roznieśie. SkarJedn 23, 348; V nas w Stároſtwie Bełſkim/ ieźioro niemáłe/ któré pewnych czáſów/ co wtóry álbo trzeći rok/ wielkim ſzumem/ y wielkiémi wodámi wzléwa/ y téż záś wyśiąka/ á práwie wyſycha Oczko 9v; KochPs 3; SkarŻyw 29, 160; CzechEp 50, 81; NiemObr 166; Też letni wąż co rok z śiebie młodego vcżyni/ Z oźimiey ſię ſkory lini. KlonŻal C2v; BielSen 15; KochSob 57; Nie mogę ſie przypátrzyć dziśieyſzemu świátu/ Co rok to przychodzimy ku gorſzemu látu. BielRozm 5, 24; GórnRozm C4, Dv, G2; Annuatim – Co rok, nakazdi rock. Calep 72b, 918b; GostGosp 6, 84, 96, 132; Pięcioro przykazánie Kośćielne [...]. (marg) IIII. (–) Grzechow twoich/ właſnemu Kápłanowi co rok ſię ſpowiáday. LatHar 119, [+12]v, 478, 502; KołakCath C2v; ták haeretykowie [...] nigdy w iednym ſtanie prawdy nie trwáią; ále dziś ták á iutro inák vczą/ y confeſſye wiáry ſwey co rok odmieniáią. WujNT 836, 89, Hebr 9/25; á Wiécá téż co rok máią bydź odpráwowáné y ſądzoné. SarnStat 1171, 330, 1264; SkarKaz 418b; VotSzl Cv, D2v [2 r.], D3, D3v, D4 [2 r.]; SkarKazSej 660a; (marg) Terrae alumni. (–) Tu wſzytko z źiemie máią iák od mátki/ Tu im przynośi ták hoyne doſtátki/ Iż im ná lądźie koło gniázdá obrok Rodźi ſię co rok. KlonFlis C; KlonWor 52, 76.

»część, czwierć, czas roku« = pora roku; anni tempus Murm, BartBydg, Mącz; pars anni Mącz, Cn; hora anni Mącz (7:6:3): Ymyona rozlicnich czaſow roku. Mymer¹ nlb 1; KłosAlg A2v; Temperatissimum anni tempus, Napogodnieyſzy czás roku. Mącz 443a, 158a; NA ſkończeniu tych Kſyąg oſtátnich/ krotko położę/ Iáko ſye w kthorą Czwierć Roku ma człowiek rządźić. SienLek 41, 41; SkarŻyw 321; bo ma ná to bacżyć [gospodarz]/ iż Ieśień cżwarta cżęść roku GostGosp 64; LatHar ++7; Stądći kośćioł Boży wziął y vſtáwił káżdey ćwierći roku poſty poſpolite/ ktore ſuchedni zowiemy/ kiedy kápłany święcą WujNT 452. Cf »czterzy części roku«.

»czter(z)y części, czwierci, rozdziały roku« = cztery pory roku; quatuor anni tempora Murm, BartBydg; quatuor partes anni Cn [szyk 6:1] (4:2:1): Murm 8; BartBydg 10b; FalZioł [*8]v; Pretho natura ſprawiła cżtyrzy rozdziały roku/ cżtyrzy też ſą cżęſći nieba od ktorich ty tho cżaſy roku biorą pocżątek KłosAlg A2v; LudWieś B; Ver, Wioſná. AEstas, Láto. Autumnus, Yeſień. Hyems, Zima/ Cztery częśći roku. Mącz 38b; GórnRozm Nv.

[»rok kościelny«: gdy piſmo święté liczy mieśiące/ ma ſie rozumieć o tym roku kośćielnym/ który ſie poczynał od Márcá. WujBib 75a.

»rok miesiączny [= księżycowy]«: Y ták rok był mieśiączny równy ſłonecznému. A záczynał ſie ten rok od mieśiącá który był blizſzy Aequinoctio vernali, który poſpolićie záymował część Márcá y Kwietniá náſzégo. WujBib 75a.]

»nowy rok« (4): StryjKron 350; (nagł) Nowy Rok. (–) TOż będźie w tym idącym/ co z zchodzącym było: Bo baczę/ że ná niebie nic ſye nie zmieniło. PudłFr 7; Calep 82a; WitosłLut A6v; [nie źle my Chrzeſcijánie/ w ten czas poſpolićie nowy Rok poczynamy: áczkolwiek Koſcioł/ w ſpráwách ſwych Koſcielnych/ od Adwentu [...] Rok ſwoy ma. HerbNauka N5; Czynili też to Pogańſcy Rzymiánie/ winſzuiąc ſobie na nowy Rok wſzego dobrá HerbNauka N5 (Linde)].

»początek roku; rok poczęty« (2;1): LubPs P3; BielKron 30; ſynowie Cyiońſcy [...] weſelćie ſię w Iehowie Bogu wáſzem/ bo [...] ſpuśći też wam deſzcż/ deſzcż pozny y ránny ná pocżątku roku [in mense primo]. BudBib Ioel 2/23.

»przyszły rok« (1): Annus veniens, Prziſzły rok. Mącz 481a.

»rok od roku; od roku do roku« = każdego roku, co rok; quotannis Mącz, PolAnt; ab anno ad annum, quolibet anno JanStat; de anno in annum Cn (5;2): Quotannis, Ná kożdy rok/ od roku do roku. Mącz 344c; Y chodził [Samuel] rok od roku [BibRadz: ná káżdy rok]/ á obchodził Beth-el/ y Gilgal/ y Micpę/ á ſądził Izráelá ná wſzech tych mieyſcách. BudBib 1.Reg 7/16; CzechRozm 6v [2 r.]; ZapKościer 1585/57v [2 r.]; A ták rok od roku/ iáko látá po ſobie idą/ áż do [...] przerzeczonych dóbr wykupienia: áby dźierżał C.V. przerzeczoné dobrá ze wſzytkim práwem SarnStat 1253, 103 [2 r.], 1256 [2 r.].

»rok podle roku« = rok w rok (2): á ták záwżdy rok podle roku zobopolnie [sic semper vicibus alternatis JanStat 851] tákowégo wybiéráczá [pieniędzy] ná kożdy rok niech poſtánawiáią: który [...] SarnStat 1075, 103 [2 r.].

[»rok słoneczny«: przednieyſze narody [...] o to ſię z wielką pilnośćią ſtáráli/ áby bieg ſłonecżny/ przez one dwánaśćie známion/ ktore Zodiacum zową/ prawdźiwie poráchowawſzy/ Rok ſłonecżny [...] poſtánowili GrodzPopr 3; WujBib 75a.]

»stary rok« (1): gdyż iuż Nowe láto Stáry rok końcży: Nowy pocżyna/ mam zá to Iuż ná inſzy rok idźie KlonWor 80.

»zły rok« (2): Ali wſzyſtko nieſporo/ niemáſz gotowizny/ Będźie mowił cżęſtokroć/ zły to rok nie żyzny. BielSat D4 [idem] BielRozm 31.

»żyzny rok; rok żyzności« (5;1): wſzakoz gdy y młodzi [barany] khu owczam ſie maią/ á zwłaſzcża cżaſu godnego Ieſt znamię żiznego roku FalZioł IV 3a; GlabGad P8v; Benedicens coronȩ anni benignitatis tuȩ [...]. Ty miły panie daſz bogoſlawieńſtwo roku żyznoſci y płodnoſci twoiey WróbŻołt 64/12; Teſſaloni w Grecyey chwalili Bociąná [!] iż im dawał znáć żyzny rok álbo głodny BielKron 24; RejPosWstaw [41³]v; BielSenJoach 3.

Szeregi: »dzień i rok« (1): ktemu co dźiéń, y co rok, to więtſzą á więtſzą expectátią o W. Wielm. ludźie póymuią: w czym ſie vpewniamy, że W.M: nietylko zrównaſz z przodki ſwoimi, ále y wiele ich zámierzyſz. SarnStat 330.

»rok i lata« (1): [ten, kto władnie czasem] Niech tym ták zacnym oſobom ten rok y látá Długie da potym w ſzcżęśćiu mieć v świátá. WitosłLut A6.

Przen (2): Rok wſzytkorodny wieniec znákomity Nieśie ná głowie twoią łáſką wity KochPs 93.

Wyrażenie: »zimny [= zimowy] rok« = starość (1): ále człowiekowi/ Kiedy ſie raz ná twarzy źimá poſtánowi/ A włos śniegiem przypádnie/ gęſta Wioſná minie/ Niżli z głowy przeźiębłéy ten źimny rok zginie. KochFrag 21.

α. W funkcji przysłówka (533):

»([którego, jakiego]) roku (roka)« = w którym (jakim) roku; anno Miech, Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz, Calep, JanStat; in anno Miech, Vulg, PolAnt (181): OrzRozm V3; Mącz 158b; y nie miewáli iuſz na potym ſynowie Izráelowi mánny/ lecż iedli vrodzáie ziemie Kánááńſkiey roku onego. BudBib Ios 5/12; CzechRozm 140; ModrzBaz 139; SkarŻyw 253, 582; Calep 488b; A ieſliby Séym którégo roku nie doſzedł: tedy powinni będźiemy czás y mieyſce złożyć przez liſty náſzé/ á tám wſzytkié kauzy [...] odpráwić. SarnStat 742, 395, 721, 1075, 1202.

~ [którego] roku czego [= od czego] (1): [Gerwazjusz i Protazjusz] dom y oycżyznę ſwoię y imienie przedawſzy/ [...] wſzytko vbogim rozdáli/ [...] y przes dzieśięć lat/ ſłużąc modlitwie/ poſtom/ y cżytániu: iedenaſtego roku náwrocenia ſwego tym ſpoſobem do korony męcżeńſkiey przyſzli SkarŻyw 566.

W połączeniu z liczebnikiem ułamkowym (1): Słuſznie ma być chwalon on obycżay/ [...] iż (gdy ktorey ćwierći roku żyto/ ábo y inſze zboże natáńſze bywa) Vrząd ſkupuie go bárzo wiele/ y do mieyſkich śpichlerzow dawa chowáć ModrzBaz 33v.

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym [liczebnik + rok (66), rok + liczebnik (7); w tym: od którego licząc (1)] (73): LibLeg 11/12v; KrowObr 226; A Gdy iuſz minęły trzy láthá w ktore niebyło woyny miedzy Syryą y Iſráelem: Trzećiego roku prżyiáchał Krol Ioſáffát Iudſki do Krolá Iſráelſkiego. Leop 3.Reg 22/2, Lev 19/24, 25, 25/20, 21, 22, 3.Reg 18/1; Miał Noe ſynow więcey po potopie/ [...] miedzy ktoremi był Ionichus/ ktory ſie vrodził trzeciego roku gdy wyſzedł Noe z okrętu BielKron 6, 89v [3 r.], 129v, 385; Mącz 88b; Prot Bv; DZiewiętnaſtego roku od láthośiego licząc/ będźie wielkie Złączenie zwierſchnich Plánetow/ w wtorey częśći Ryby známieniá niebieſkiego/ Mieśiącá Máiá LeovPrzep E3, Ev; A ieſli rzecżećie/ co będziem ieść ſiodmego roku/ gdyſz nie będziem ſiać/ áni zbieráć pożytkow náſzych? Tedy (ia) roſkażę błogosłáwieńſtwu moiemu (przyść) ná was roku ſzoſtego/ y vcżyni pożytek ná trzy látá. BudBib Lev 25/20-21, Lev 25/22, 3.Reg 18/1, 2.Mach 4/23; Strum L, Lv; CzechRozm 86; ModrzBaz 122v; SkarJedn 327; [św. Abramiusz] przez dzieśięć lat modlitwie/ poſtom/ y myſlom niebieſkim ſłużył. Dzieśiątego roku rodzicy iego vmárli: y ſpádło nań niemáłe dziedzictwo SkarŻyw 235, 251; StryjKron 477; yſz przet prawyem naſzym czy dway braczya daly 30 m. Lyczbi pruſzki: na dom Gruntem Lęſzączi podle laſza: vcziwemu Grzegorzewy Kuſmyerczikowy [...]: do pyączy lath a yesli pyątego Roku nyę wykupi: tedi traczi ten dom ZapKościer 1585/61v, 1584/48v; Iozeph z dźiećięćiem y z mátką iego vćieka do Egiptu; y dźiewiątego roku wraca ſię do Názárethu. WujNT przedm 33; SarnStat 867; VotSzl Cv, Dv. Cf roku czego, »drugiego roku«.

W połączeniu z bliższym określeniem datowania (6): Potym wtorego mieſiącá/ to ieſt Máiá/ dniá dwudzyeſtego/ wtorego roku/ odſzedł ieſt obłok od domu Bożego vmowy. BielKron 39v [przekład tego samego tekstu BudBib]; LeovPrzep Bv; BudBib Lev 10/11; Wiécá we wſzyſtkim Woiewództwie Bełſkim ná mieyſcu zwyczáynym káżdégo roku w Poniedźiáłek po świętym Fráńćiſzku tákże bliſko przyſzły. SarnStat 732; CZás obiéránia Deputatów pomienionych Pruſkich/ náznáczamy feriam ſecundam poſt Natiuitatis Beatae Mariae Virginis káżdégo roku SarnStat 866, 1093.

Wyrażenia: »drugiego, wtorego roku« = w następnym roku; in anno sequenti Miech, PolAnt; sequenti anno Miech; in sequentem annum, subsequenti anno Mącz; in anno secundo PolAnt; anno consequenti Modrz; alio anno JanStat [szyk 32:2] (27:7): HistJóz E3; BielŻyw 2; Ta to Podolſka miedzi inſzymi ziemiami ieſt barzo płodna, [...] gdi iedno caſu żniwa dopuſzcaią nieco ziarnia ſie wytrząſnąć/ tedy ono drugie^go roku okrom wſzego orania takież wznidzie. MiechGlab 77, 2, 4; Tedy rzekł [gość do Abrahama]/ Wrocę ſię pewnie do ćiebie roku przyſzłego/ á Sará żoná twoiá będźie mieć ſyná. (marg) Drudzy to wykłádáią ták/ Tegoż czáſu/ drugiego roku/ á wy ieſzcze żywi będźiećie [...] (–) BibRadz Gen 18/10, 1.Mach 4/28; OrzRozm V3; [król Władzisław] pożycżył przerzecżoney ſumy Zygmuntowi krolowi Węgierſkiemu/ pod zakłádem rycżartu tákiego/ ieſli ich pierwſzego roku nie wroći/ tylką ſumę przepádnie: wtorego roku takie dwie: trzećiego tákie trzy BielKron 385, 39v, 89v, 111; Mącz 353d, 386b; LeovPrzep E3v; BudBib Num 10/11; Strum Lv; Dobrzeby też/ áby zkáżdego Powiátu ná vkráinę ludźie ślácheckiego ſtanu ieźdźili: nie wſzytcy záraz/ ále iednego roku iedni/ drugiego drudzy: áby ták ná przemiány żołnierſką służąc/ [...] w rzecżách rycerſkich ſię ćwicżyli. ModrzBaz 111v; Roku záśię drugiégo Iánuſz twárz obróćił/ A Mars wſzyſtkie furie ná Moſkwę wywróćił KochJez B; GostGosp 120, 158; iż ten [wybieracz pieniędzy]/ który przez nas y potomki náſzé ná to będźie poſtánowion/ niech ſie zieźdźi z Komendorem Toruńſkim iednégo roku w Toruniu/ á drugiégo roku w Nieſzowéy SarnStat 1075, 1076, 1077 [9 r.], 1202; VotSzl Cv.

»jednego roku« = w ciągu jednego roku; w tym samym roku; uno anno JanStat (11): MIkołay piąty Genuenſis [...] był wybran iednego roku ná Biſkupi/ potym ná Kárdynalſki/ potym ná Papieſki ſtolec BielKron 189; Látá 1544. Było cżworo záćmienie iednego roku/ Słońcá dwoie/ Mieſiącá thákież BielKron 424v, 288, 288v, 322, Mmmmv; Bifera arbor Drzewo które yednego roku dwa kroć rodźi. Mącz 24d; CzechRozm 140, 235; SkarŻyw 595; Ieden tylko álbo dwá kmieciá iednégo roku odéydz mogą SarnStat 658.

»roku jednego« = któregoś roku, kiedyś [szyk 3:1] (4): Roku iednego wſtąpiwſzy wpoſt/ wnocy śioſtrá iedná ſpiąc/ głos vſłyſzy: wſtań prętko/ idz do ſtárſzey/ áby wſtáłá á śioſtry ná ſłuſzbę Bożą pobudziłá. SkarŻyw 193, 497; Isz Sliachetny Swiętek Wyczeſzichowſki po Sliachetnym Pawlie Wycżeſzichowskim Braćie swym Stryiecznym, mieſzkaiącym w Borczu, roku iednego Siano zbieral ZapKościer 1581/22v; IEdnego Priroku zá ſtárych przodkow náſzych námnożyło śię beło wilkow bárzo wielká wielkość w źiemi iedney CzahTr D3.

»każdego, wszelkiego roku« = singulis annis Miech, JanStat; quotannis JanStat [szyk 38:2] (39:1): Cżłowiek ktori ma te niemocz [tj. podagrę]/ á chcze iżby był wolen od tey niemoczy przez czały rok/ thę naukę ma zachować wſzelkiego roku. [...] FalZioł V 93v; MiechGlab 74; LibLeg 10/97; Papieza kázdego roku náwiedzáć powinni Biſkupi. KrowObr 132 marg, 76, 78v [2 r.], 85v, 113, 127v (15); RejWiz 180v; Woiewodowie/ Stároſtowie/ Kaſtellani máią ſtáwić y dogłędáć káżdego roku/ iákoby w rzecách przedawáiączych nikt nie był oſzukan w mierze UstPraw F3; BielKron 108v; Widziſz iáko cżáſy idą káżdego roku/ Wioſná [...] Láto zá ſobą przywodzi [...]. Zá Látem záſię błotna Ieſień przychodzi/ á zá Ieſienią záziębła á niewdzięcżna źimá. RejZwierc 171v; MycPrz I C3v; GostGosp 150; A te obádwá dni kośćioł S. kożdego roku nabożnie obchodzi/ ná pámiątkę zmartwychwſtánia Páná náſzego y zeſłánia Duchá Swiętego. WujNT 402; A ieſliby téż roku którégo ſpełná troie Roki [...] nie doſzły/ tedy przedśię Wiécá záwżdy ná ſwym mieyſcu ſwégo czáſu/ roku káżdégo dochodźić máią. SarnStat 721, 273 [2 r.], 285, 659, 717, 721 (15).

»niżadnego roka« = nigdy (1): Iuż nas záwżdy ſtrzedz będą [anioły]/ iáko w głowie oká/ Nie poznamy przygody/ ni żadnego roká. RejWiz 157.

»ostatniego roku« (1): Po wielu dni náwiedzon będźieſz/ á oſtátniego roku [in novissimo annorum] przyidźieſz do ziemie ſpuſtoſzonej miecżem BibRadz Ez 38/8.

»przeszłego roku« = antecedenti a. superiori anno Mącz [szyk 3:1] (4): Mącz 44c, 435a; (marg) Modlitwy Zmodzi Pruſkiey. (–) [...] A ieſli przeſzłego roku był zły vrodzay zboża/ tedy [...] proſzą Auſchlawiſá Bogá chorych y niemocnych/ áby ſie przyczyniał do inſzych Bogow/ [...] áby im ná przyſzły rok łáſkáwſzymi być raczyli. StryjKron 161, 160.

»roku przyszłego« = in anno altero PolAnt [szyk 5:3] (8): Ale przymierze ſwe poſtánowię z Izáákiem/ ktorego tobie porodźi Sárá roku przyſzłe^go práwie o tym czáſie. BibRadz Gen 17/21, Gen 18/10, 14; Mącz 353d; Wiem co ſąśiedźi moi tego roku wierzą/ ále niewiem co przyſzłego wierzyć będą (poniewaſz co rok wiáry odmieniáią). WujJud 134v; BudBib I 9a marg; SkarŻyw 305; WujNT 625; [SchneebAnt C4v].

»roku tego, [potocznego]« = bieżącego roku [szyk zmienny] (1): (nagł) Tegoż dniá o fortunne zácżęćie Nowego látá Modlitwy. Piervvſza. (–) RAcż proſtowáć/ poświęcáć/ ſpráwowáć y rządźić tego roku/ ktory w to wielebne święto Obrzezánia/ y miánowánia twego zácżynamy LatHar 344; [gdy częſto á zwłaſzczá Ieśieni [znaki] ná powietrzu widáne bywáią/ pospolićie roku potocznego/ á niekiedy theż przyſzłego/ morowe Powietrze obiecuią. SchneebAnt C4v].

»tego [= o którym mowa] roku« (23): gdi młodzi barani tak poſpolicie buyni ſą/ tedy rad bywa mor na owcze tego roku FalZioł IV 3a; Ktho vj^go. dnia [października] ſobie krew puſci, ten tego roku vmiera. Ieſtli grzmi/ wiatry, wielkie/ zboże y owocze drogie tego roku znamionuie. FalZioł V 48v, V 7, 45v [2 r.], 46 [2 r.], 46v, 47 [2 r.] (17); Siał thedy Izáák w oney źyemi/ y wziął tegoż roku/ ſto kroć ták wiele iáko wyśiał Leop Gen 26/12; BibRadz Dan 14/5; BielKron 49v; Hoc anno magnam accepimus plagam, Wielkąſmy ſzkodę podyęli tego roku. Mącz 302c, [269]a, 381a.

Szeregi: »dnia i roku« (2): Ná dzień przezacny dwu wielkich Apoſtołow/ Piotrá y Páwłá/ dnia iednegoſz y roku vmęcżonych/ wychwalenie y ſłowá S. Ianá Chryzoſtomá Pátryárchy Cárogrockiego. (marg) Dwudzieſty dziewiąty dzień Cżerwcá. (–) SkarŻyw 595; WujNT 514.

»roku i godziny« (3): Miłosćiwe láto Kryſtuſowe kożdego roku ſtoi y kożdey godziny. KrowObr 78v marg [idem] Ss3. Cf »roku, dnia i godziny«.

»roku, dnia i godziny« (1): boć Kryſtuſowe Miłośćiwe lato/ nietylko kożdego roku ieſt y ſtoi/ ále teſz kożdego dniá y kożdey godziny KrowObr 78v. ~

»[którego] roku« [zawsze z liczebnikiem porządkowym: liczebnik + rok (4), rok + liczebnik (1)] = co ile lat (5): Biskup Zydowski proſił go [Aleksandra] mowiąc/ proſzę niech nam będzie wolno náſzyh oycow vſthaw vżywáć/ á ſiodmego roku [anno septimo] bez dani y cżyńſzu być. HistAl C3; KrowObr 78v; Iupiter miał kośćioł w Olimpiyey [...]/ do ktorego ze wſzytkiey Grecyiey lud ſie ſchodził/ piąthego roku/ á od tego pocżęto zwáć Olimpiás/ to ieſt cżás álbo mieyſce piąći lat/ co v Rzymian Luſtrum zwano. BielKron 273; [WujBib 75a].

~ którego a którego roku [= co ile lat] (1): Intercalaris mensis, Mieſiąc w którym yeden dzień prziſadzáyą ku ſpełnieniu czáłemu biegu rocznemu/ yákoſzto bywa káżdego roku przeſtępnego/ To yeſt czwartego á czwartego roku miſiącá [!] Lutego. Mącz 31c.

W połączeniu z bliższym określeniem datowania (1): Mącz 31c cf którego a którego roku.

Wyrażenie: »każdego roku [którego]« (1): Wiele tám [w Kalekucie] ieſth Koſciołow Kryeſcijáńſkich [!] y dzwonow/ iedno iż kápłanow Krzeſciiáńſkich nie máią/ thylko w koſcielech ſą iákieś fáſy z wodą pełne z Bálſámem/ w ktorey ſie krzcżą kázdego Roku trzećiego BielKron 453. ~

»([który, jaki]) rok« (A) = w którymś (jakimś) roku (34): RejRozpr D4; Sſtał ſie potym wielki głod w zyemi Egipſkiey/ gdy iuż nie mieli zacż kupowáć/ żywił ie Iozeph on rok dawáiąc zboże zá dobytek. BielKron 18.

~ [który] rok od czego (1): Láthá 1089. Przeniesienie s. Sthániſłáwá z Skałki kośćiołá S. Micháłá ná zamek Krákowſki do kośćiołá S. Wacławá/ [...] dzieſiąty rok od zábićiá BielKron 349v.

rok przed czym [= w roku poprzedzającym coś] (8): A Michal przidawayącz rzekl. Ba yeſzczecz dzywnyeyſcha powyem yſch rok przed ſadnym dnyem ſyn odstapi od boga oycza LibMal 1554/188v, 1554/189v; Láthá 1522. Lodwig Krol Cżeski y Węgierski przyiechał do Prági [...]/ á przed thym rok małżonkę mu przynieſiono do Budzyniá Máryą BielKron 328; GórnDworz L6v; Strum P4v; [św. Małgorzata] Rok przed tym o ſwey śmierći prorokowáłá. SkarŻyw 161; [św. Antoni] rok przed śmierćią świętego Fráńćiſzká/ [...] wziął moc y wolność chodzenia z kazánim po świećie/ gdzieby mu ſię kolwiek podobáło. SkarŻyw 544, 35.

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym [zawsze: liczebnik + rok] (3): BielKron 85v; tedy tak mieszkanie nasze postanawiąmy. ze zawdy dwie Lecie w Polsczé atrzeci rok wLitwie mięszkac iezdesmy gotowi ActReg 45. Cf rok od czego.

Wyrażenia: »jeden rok po drugim, za drugim« = rok po roku (1:1): Dum Claudio principe duos insuper ordinarios consulatus gessit, Ieden rok po drugim. Mącz 433d, 493b.

»każdy rok« = każdego roku, co rok; annuatim, quotannis Calag (19): ComCrac 11v [2 r.]; ktorego [Absalona] włoſy koſztowáły káżdy rok dwie ſcie ſyklow/ bo náymowano niewiáſty oſobne ktemu/ co mu ie przypráwiáły BielKron 71v; Tegoż roku [1520] w Rzymie (iáko ieſt obycżay ták dziáłáć każdy rok) Papież w wielki cżwartek złorzecżył wſzytkim/ łotrom Złodzyeiom/ rozboicom Morſkim BielKron 196v; [Mezopotamia] Ieſt źiemiá wielkiego vrodzáiu zwłaſzcżá od rzeki Eufrátes/ kthora role káżdy rok ſwoim rozlewánim płodne cżyni. BielKron 264v; [w Afryce] Máią też ſwego Pátryarchę iáko y Grekowie/ y krzcżą ſie káżdy rok ná dźień trzech Krolow BielKron 462, 62v, 63v, 77, 108v, 131v, 153, 270; który Iurgelt/ Syn iego [Jana Tarnowskiego]/ á dobrodźiéy móy miłośćiwy/ [...] iśćić mnie raczy kożdy nowy rok przez Stároſtę ſwoiégo Iároſłáwſkiégo OrzQuin G4v; WierKróc B3; Calag 293b; Czemu wąż fortunnieyſzy/ który z przyrodzenia/ Káżdy rok wiotché látá ná młodą płeć mienia? KochFrag 21; SarnStat 392; KlonFlis C4. ~

Wyrażenia przyimkowe: »do roku [którego]« [dla oznaczenia daty] = ad annum Vulg, PolAnt (3):

~ W połączeniu z liczebnikiem porządkowym (2): Leop Lev 25/22; Y będziećie ſiać oſmego roku/ á ieſzcże ieść będziećie ſtáre zboże áſz do roku dziewiątego BudBib Lev 25/22.

Szereg: »do roku abo do dnia« (1): A coż owſzem rozumieć mamy o tym nędznym żywocie náſzym/ ktory nie tylko do roku ábo do dniá iednego/ ále ledwe do iedney godziny nie ma zámierzonego cżáſu ſwoiego RejPos 315v. ~

»do roku« = w ciągu roku; każdorocznie; in anno PolAnt, Calep, JanStat; quotannis Calep (70): A iaką yny ſmiałoſc wzęli ku zabyciu ſtego ſtatutu [cf aby wolno człowiekowy człowieka zabyć y zaplacić go SeklKat I3v]/ á ſnac niemaz liczby tich ludzi ktore doroku pobyą SeklKat I4; ZapKościer 1582/35v.

~ W konstrukcjach typu: [ile] czego do roku (15): Iaſkołki dwoie do roku iaycza miewaią FalZioł IV 24c; SZołtys álbo Woyt/ też trzy Sądy do roku miewa GroicPorz k2; Nuż też iáko owiecżká drugiego bogáći/ Bo tá kilká do roku záwżdy cżyńſzow płáći. RejWiz 56; [w mieście Nalej] nie wolno Ruśi/ ábo ludźiom proſtym pić miodu álbo trunkow mocnych/ okrom kilko dni do roku BielKron 430, 272v, 287v, 385; RejPos 276v; SkarŻyw 472; Ano pod Gdańſkiem źiemiánin/ niechowałby krowy/ gdyby mu złotych trżydźieśći do roku nie vczyniłá GórnRozm M; LatHar 252; SarnStat 492; GrabPospR Mv, M2v; SkarKaz 704b.

Wyrażenia: »do całego roku« (1): Wnet vyźrzę/ áno ſtoi znák dniá ſczęśliwégo/ Którégoś ſye rodźiłá/ [...] Sniég ſye niechay zátrzyma w ſwym źimnym obłoku/ Ieden tylko táki dźiéń do cáłégo roku. PudłFr 66.

»[ile]kroć, raz (a. [ile] razy) do roku« = [quot] vicibus in anno PolAnt, JanStat; [quotiens] in anno JanStat [szyk 49:3] (37:15): [grzywacze] dwa kroć telko do roku po parze dzieci miewaią FalZioł IV 21b, IV 1c, 9c; GroicPorz iv, bbv; Poroczki máią być ſądzone cztery rázy do Roku UstPraw B4v, B4v; BibRadz Ex 23/14, 17; OrzRozm T3v; tám [do Frankfurtu] z Niemiec/ z Włoch/ z Fránciey/ z Polſki/ z Angliey kupcy dwá kroć do roku kupie rozmáite wożą/ ná puł poſtu/ á mieſiącá Páździerniká BielKron 289v, 24v, 38v, 39 [2 r.], 82v, 364; KuczbKat 185; Bo Sędzya muśi kilko kroć roki ſędzić do roku RejZwierc 94v; PaprPan B, B3; SkarŻyw 52, 471; StryjKron 161; W tym do roku dźień dwákroć z nocą ſye miárkuie/ Raz náWioſnę/ raz/ kiedy Láto vſtępuie. KochPhaen 19; Triferus, Ter fructus in anno ferens – Trzi razi do roku rodząci. Calep [1086]a, 130b; LatHar 126 [2 r.]; poſtánawiamy: áby wſzyſcy Woiewodowie Woiewództwá ſwégo/ vſtáwy y cény rzeczam czynili/ przynamniéy dwá kroć do roku SarnStat 269; Poſtánawiamy Roki źiemſkié w źiemi Nurzkiéy/ áby po trzy kroć do roku były ſądzoné SarnStat 741, 486, 717 [3 r.], 722, 723, 729 [3 r.] (19); SkarKaz 39a, b, 41a; Acż ieſt dwopożytny Pȩſt [tj. miasto Paestum]/ kędy iáko żywo Hoyna źiemiá do roku dwá kroć dáie żniwo. KlonWor 76. ~

»do roku« = doroczny, coroczny (1):

~ Wyrażenie: »święta do roku« (1): [Żydzi] Máią ſwe cżáſy zową Swiętá do roku BielKron 464v. ~

»do roku« = corocznie (1): ZOná chopſka [!] do domu inego wpuśćiłá/ A gdy przyſzedł mąż s polá/ k niemu wyſkocżyłá. Przebog ſkriy ſie/ bo cie tu ceklarze ſzukáli [...]. A ſzedſzy w dom więc z onym/ wnet ſwar vcżyniłá/ Rzkomo iáko ceklarzá z domu go pędziłá. Mąż [...] nie ſmiał ſie ni ruſzyć/ Y obiecał do roku ten dzień záwżdy ſuſzyć. RejFig Aa5.

»na [który, jaki] rok« [dla wyrażenia daty lub umiejscowienia w czasie] = w którymś (jakimś) roku; anno Miech, HistAl, Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz, Calep, JanStat; per annum Vulg, PolAnt; in anno Mącz, PolAnt (115): MetrKor 34/134; a ieſzlyby ná ktory rok iemv niebeło wydano 25 grziwienek, thedy [...] ZapKościer 1587/71.

~ W połączeniu z liczebnikiem porządkowym [zawsze: liczebnik + rok] (10): BibRadz Gen 14/4; á ieſli ieſzcze rzeczeſz ktemu/ żywćie/ y wierzćie do czterech lat iáko chcećie/ śiadłeś Kśięże miły ná piąty rok wierz temu nic po tobie niebędźie. OrzRozm I4; Ale pod Zamkiem Boleſławcem [...] ſiedḿ lat Polacy leżeli/ áż ſię ná oſmy rok oblężeńcy podáli. (marg) Polacy 7. lat Bolesławcá dobywáli. (–) StryjKron 502. Cf »na drugi rok«.

W połączeniu z liczebnikiem ułamkowym (3): Ták wielka ieſt ſwawola v nas wſzácowániu pieniędzy poſtronnych/ ták złotych iáko y śrebrnych/ że nigdźie indźie więtſza nieieſt. Ná káżdą ćwierć roku [Singulis quadrantibus anni] ceny ich przybywa/ gdyż wagi ich nic nieprzybywa. ModrzBaz 35; SarnStat 363; GrabPospR Mv.

Wyrażenia: »na cały, wszytek rok« = w ciągu całego roku (1:1): Thu [wiosną] iuż co wſádziſz/ czo wſzcżepiſz/ czo wſieieſz/ to iuż ná wſzytek rok rość będzie RejZwierc 108v; Morderſtwá ná cáły rok [omni anno] gęſto ſię broią w tey Rzecżypoſpolitey. ModrzBaz 140v.

»na drugi rok« [w tym: w połączeniu z bliższym określeniem datowania (1)] = w następnym roku (7): A nayeden rok szeym ma bywacz naszyemy a na ſtronye szyem naſchych podolſkych a Ruſkych Ana drugy rok naszyemy na Brzegv y naſtronye pana Woyewody Moldawskyego MetrKor 34/134; Na drugi rok gdy ieſzcże więtſzy głod był/ kupił Iozeph wſzytkę zyemię Egipſką zá żywność BielKron 18; Bacżąc Wołoſki ſzkody ſwoie/ ná drugi rok mieſiącá Lutego/ gotował ſie s ſwymi ludźmi ná Podole BielKron 424, 85v, 102; áno ſerce roſcie/ áno ſie nádzieią cieſzy iż s tego dali Pan Bog docżekáć ná drugi rok pożytek vroſcie. RejZwierc 109v; GostGosp 96.

»na każdy rok« [w tym: w połączeniu z bliższym określeniem datowania (10)] = quotannis Murm, BartBydg, Mącz, Modrz, Calep, JanStat; singulis annis Miech, HistAl, Modrz, Calep, JanStat; annuatim PolAnt, Calep, JanStat; omnibus annis (omni anno) Vulg, Mącz, Modrz; per annos singulos Vulg, PolAnt; in singulis annis Mącz, PolAnt; per omnes annos, revertente semper anno Vulg (91): napyerwey ma bywacz Na kaſzdy rok szeym na szwyatho swyathey a nyeroſdzyelney troycze MetrKor 34/134; OpecŻyw 58; PatKaz I 2v; Murm 7; BartBydg 128b; MiechGlab 27; ZapWar 1545 nr 2646; HistAl M2; GliczKsiąż N7, N8; GroicPorz b4v, e3, k4; Poſtánowił tedy Symon áby ná káżdy rok obchodzono te dni z weſelem. Leop 1.Mach 13/52, 3.Reg 9/25, Esth 9/21; Woiewodowie w ſwych woiewodztwách w káżdym mieſćie ná kożdy rok máią doglądáć/ iżby miáry y wagi wſzelákie niebyły fáłſzywe. UstPraw Av; LeszczRzecz A3, A3v; RejZwierz 20; BibRadz Hebr 9/7; OrzRozm V3; BielKron 194v, 266; Nakażdy rok pływaiąc do Gdańſka z traftami/ Widzicie gęſte miaſta/ y zamki budowne KochSat A3; Etesiae, [...] Roczne wiátry około ſwiętey Margorzęty ná kożdy rok przes czterdzieśćy dni wieyące. Mącz 108d, 263c, 344c, 353d [5 r.], 395a; HistRzym 114; KuczbKat 185; RejZwierc 95, 250v [2 r.]; BudBib 1.Reg 2/19, Esth 9/21, 27; Z ktorego błędu wkorzeniło ſie to ſrodze w Papieſtwo/ nád ich poſpolite o IEzuſie wyznánie/ że ták ná káżdy rok ná gody w kośćiołách ſwych ſpiewáią [...] CzechRozm 157v; DLa dwu przycżyn zwłaſzcżá ſeymy v nas ná káżdy rok bywáią [conventus anniversarii]. ModrzBaz 137v; Od nieprzyiaćielá też poſtronnego máło nie ná káżdy rok/ źiemie Sármátſkie bywáią trapione. ModrzBaz 137v, 97, 111v, 119v, 122v, 123v; Ná káżdy rok nam każą rádzić o obronie: Bá radzmy też o woynie/ nie wſzytko ſię brońmy KochOdpr D3; SkarŻyw 99; MWilkHist A3v; CzechEp 147; Smierći ſię winna máćicá áni chmiel nie boi/ [...] Bo ſię ſam z ſámego śiebie ná káżdy rok śieie/ Wſkoro ſię wioſná rośmieie. KlonŻal C2v; ReszHoz 128, 133, 134; ReszList 144; Annuatim – Co rok, nakazdi rock. Calep 72b, 73a, [891]b; Potrawy pozne lepiey wypaſzáć niż śiec: wſzákoż nie ná káżdym mieyſcu/ y nie ná káżdy rok GostGosp 104; ZapKościer 1588/77, 79; LatHar 474; A rodźicy iego [Jezusa] chodźili ná káżdy rok do Ieruſálem/ ná święto Páſchy. WujNT Luc 2/41, przedm 32, Hebr 10/1, 3; Téż vſtáwiamy wſzyſtkim przerzeczonym Vrzędnikóm ná kożdy rok dwoiákié ſzáty/ to ieſt Letnié y ná Zimę SarnStat 377; tedy Wiécá máią bydź ſądzoné názáiutrz po świętym Ianie Krzćićielu ná káżdy rok w Drohyczynie SarnStat 742, *7v, 148, 285, 296, 359 (18); GrabPospR K4, N3, N4.

»[ile]kroć, raz na rok« = [quot] vicibus per annum Vulg; semel a. [quot] vicibus in anno PolAnt [szyk 5:2] (4:3): ZapWar 1545 nr 2646; Leop 3.Reg 9/25; BibRadz Hebr 9/7; vſtáwił Kośćioł áby ten/ ktoryby ná káżdy rok raz przynamniey/ tho ieſt w Wielkąnoc/ Pánem Bogiem ſpráwowáć śie niechćiał/ do Kośćiołá przypuſzcżon nie był. KuczbKat 185; BudBib Deut 16/16; Oni [rodzice] Mſze y pámiątki zá iego [syna] duſze [!] cżynili/ zwłaſzcżá trzy kroć ná rok. SkarŻyw 99; GrabPospR N4.

»na przyszły rok« (1): proſzą Auſchlawiſá Bogá chorych y niemocnych/ áby ſie przyczyniał do inſzych Bogow/ [...] áby im ná przyſzły rok łáſkáwſzymi być raczyli. StryjKron 161.

»na ten(że) rok« (4): BielŻyw 2; Wierę ſnadź będzye kłopot ná ten rok o chlebie. RejWiz 12v; RejZwierc 97; SarnStat 867. ~

»na rok [który]« [w połączeniu z liczebnikiem porządkowym] = co ile lat (1):

~ Wyrażenie: »na każdy rok« (1): K temuć theż Zydowie należeć powiádáią Bogá wſzechmogącego przykazanie/ o śiodmym roku odpoczynienia/ o ktorym Pan Bog przez Moyżeſzá roſkazał/ áby Zydowie ná káżdy rok śiodmy źiemie nie rucháli/ y owocow żadnych ſniey nie zbieráli LeovPrzep I2. ~

»na [który] rok« = na kiedyś (okres przewidywany) (1): Mikołay Papież przed trzemi láty vpadek ich [greckich państw] opowiedźiał: [...] oną im śiekierą y wyćięćim drzewá niepożytecznego ná trzeći rok wedle Ewángeliey groźił. SkarKazSej 706b.

»przez rok« = w ciągu roku, w (każdym) roku; in anno Modrz (30): SeklKat V2v; Rozdźiał Siodmy. O porządnym żyćiu y chowániu przez Rok: Wſzelkiey Cżwierći roku. SienLek 41, S[ss]; A zaż to źle/ że ná pámiątkę przednieyſzych ſpraw Páńſkich ná tym świećie dla zbáwienia náſzego/ dni pewne przez rok porządnie obchodźimy? WujJud 43; BudBib 1.Par 27/1; ModrzBaz 91; Iéźioro iedno czwór rózny pożytek przez rok dáie. Oczko [41]v; ZapKościer 1582/40v; ReszHoz 121; GostGosp 158; SarnStat 188.

~ Wyrażenia: »przez cały, wszy(s)tek rok« = w ciągu całego roku (9:6): KOkoſz albo Kwocżka żona Kogutowa: ktora mu Iaycza nieſie przez wſzytek rok: wyiąwſzy dwa kxiężycza kiedy ſlończe ſtawa. FalZioł IV 19a, IV 21a; [Ligurgus] młodzienczom tilko iedno odzienie mieć dopuſcił przez czały rok, aby ieden nad drugiego pyſzniey nie chodził BielŻyw 27; Ieſli to tylko ſwięcony pokarm/ ktory ná wielkęnoc tzáruiećie/ tedy wielką krzywdę ludziom proſtym tzynićie/ iż przes wſzyſthek rok pokarm przeklęty ieść im dopuſztzaćie? KrowObr 99v, 161 [2 r.], 169, 171 [2 r.], Tt4; RejPos 267v; Zda ſye tedy przez cáły rok nalepſzy czás być do pićia tákich wód [cieplicznych]/ Máiówy á Czérwcówy Oczko 22; Dziennik. To ieſt/ Zywoty świętych y obroki znich duchowne ná káżdy dzień przez cáły rok SkarŻyw 1; Roku Páńſkiego 1400. ktorego było láto święte ábo miłośćiwe/ wiele pielgrzymow przez cáły rok idąc do Rzymu/ y wracáiąc ſię/ chorych zoſtawáło SkarŻyw 460; GostGosp 116.

»przez ten rok« = w tym roku (1): iż iuż tęn rok minął/ á drugi idzie [...]. Oblicżże ſię/ bráćie moy miły/ coś przez ten rok ná twym duchownym kupiectwie zyſkał/ á coś vtráćił. á cżymeś ſię ná przyſzłe przygody opátrzył SkarŻyw 4.

»[ile]kroć, raz przez rok« = [quotiens] in anno Modrz (2:1): KuczbKat 185 marg; ná Agátheńſkim Conciliu^m [...] dekret vcżyniono/ áby trzy kroć przez rok ludźie przyſtępowáli: á Mſzey áby ná káżdą Niedźielę ſłucháli. WujJud 225v; ModrzBaz 84. ~

»przez roki« = co drugi rok (2): Novalis, et Novale, Nowo dárta rola álbo odłóg/ To yeſt rola która odłogiem leży. przes roky á przes roki bywa śiána. Mącz 251d; [LustrPom 33, 35; Ośiewnym polem álbo rolą to zwáli/ gdźie rok po roku vſtáwicżnie ośiewáiąc [...] pożytki bráli. Záśię odłogiem to zwáli/ gdźie álbo przez roki álbo też we trzy/ álbo przez cżterzy látá/ tylko orząc pożytki zbieráli Cresc 1571 90].

»w rok« = co rok, każdego roku; w ciągu roku; in anno Mącz, PolAnt, Vulg, JanStat; per annum Vulg, Cn; anno Cn (55): ConPiotr 33; [Mahomet] Náwrácał tedy rozmáity lud wzyąwſzy s ſtárego zakonu pięć kſiąg Moiżeſzowych/ obrzezánie/ ſobotę święćić/ świniny nie iadáć/ mieſiąc cáły w rok pośćić BielKron 165; Gemellae vites, Które dwoye wino dáyą w rok Mącz 143a; SkarJedn 236; á iż o thym częſta wzmianká bywa/ który czás w rok tym rzeczam nalepſzy/ ná prędce odpowiedź: [...] iż ćieplice/ iáko wſzyſtki wody promienióm á ćiépłu Słonecznému/ ſą podległy/ Wioſná iém nalepſza Oczko 29; SkarŻyw 1; Azaż to nie on ſtáry błąd pogáńſki Rzymſki kogo chćieć po śmierći w pocżet Bogow/ á tu w pocżet świętych położyć/ dźień ku święceniu w rok oddáć: y onego choćiaż vmárłego y zgniłego wzywáć? CzechEp 80; KochFrag 20.

~ W połączeniu z liczebnikiem ułamkowym (3): [św. Antoni] puſtki ſtáre pełne wężow y zmijow nálaſwſzy: wnich ſię zámknął: towarzyſzá ſobie ziednawſzy/ áby mu chlebá y wody raz w pułroká przynośił. SkarŻyw 57, 57; ZapKościer 1580/16.

Wyrażenia: »w każdy rok [ile czego]« (1): [Turcy] W káżdy rok pięć niedziel poſtu máią BielKron 260.

»w rok a w rok« = każdego roku (3): Solennis, Roczny/ vroczyſti/ co zwłaſzczá w rok á w rok bywa trzimano y obchodzono. Mącz 398d, 81c [2 r.], 493b [2 r.].

»raz (a. [ile] razy), [ile]kroć, jednąc [= jeden raz] w rok« [w tym: w połączeniu z bliższym określeniem datowania (5)] = semel (a. [quotiens]) in anno Mącz, PolAnt, Vulg, JanStat; semel per annum Vulg, Cn; semel anno Cn [szyk 36:3] (32:6:1): Viecze zawzdy mayą bycz ſądzone raz wrok wziemi sędomirſkiei ato wIeſieni począwſſy wponiedzialek po S. FRanciſcu ComCrac 15, 15; RejRozpr B4v; LibMal 1554/190v; KrowObr 128v, 183; Y tegoć obyczaiu ſtarego nieganym/ chodzić ras wrok wdom paſterzowy wſzelkiego parafiana ſwego SeklKat Z2; A będzie ſie modlił Aaron nád rogámi iego [ołtarza] iednąc w rok Leop Ex 30/10; BielKron 51, 88v, 260, 297; Triferus, Trzikroć w rok owoc rodzący. Mącz 464d, 25b, 79a, 449c, 511a; BudBib Ex 30/10 [2 r.], Lev 16/34; CzechRozm 261v; SkarJedn 346; A kiedyſz proſzęćię doſtoynie przymieſz [Najświętszy Sakrament]? Wrok ras/ powiádaſz/ ná wielką noc. SkarŻyw 36, 36, 57 [2 r.], 252; Florze nierządney niewieśćie [...] [Rzymianie] Koſćioł zbudowáli/ y vczyniwſzy z niey Boginią raz w rok ſwięto iey Floralia názwáne Mieſiącá Maiá obchodzili StryjKron 145; CzechEp 44; PudłFr 55; ActReg 163; GostGosp 38, 165; LatHar 119, 197; WujNT 16, Hebr 9/7; SęDZIA, PODSęDEK, á Piſarz/ przez Komorników niech ſobie ſądzą cztérzykroć w rok [quater in anno JanStat 453] SarnStat 557, 376. ~

»w [jaki] rok« (14): w oſtátecżny rok [in novissimo annorum] przyjdzieſz do źiemię ktora ſie wroćiłá od miecżá Leop Ez 38/8; GórnDworz S5v; Kto chce pod Moſkwą Zamku dobywáć/ żádną rzecżą rychley iedno ogniem gdy w ſuchy Rok tráfi BielSpr 67; Strum D4, D4v; Bywáią téż y w gorący rok ná polách/ á zwłaſzczá Podolſkich/ ługi/ y ták złe káłuże/ że bydło vmarzaią. Oczko 26; W żyzny rok ná ſzpichlerze żywnośći nákupić/ Ták iákoby w głodny rok nie mogł nikt nas łupić. BielSjem 24; We zły rok ma włodarz doyźrzeć/ áby wołow kmiećie nieprzedawáli. GostGosp 167, 8, 36, 38, 48, 82.

~ W charakterystycznych połączeniach: w dobry rok (2), drogi, głodny, gorący, ostateczny, skąpy, suchy, zły (3), żyzny. ~

»w [którym] roku« = in anno PolAnt (12):

~ W połączeniu z liczebnikiem porządkowym (3): Potym przez cżás niemáły/ práwie w trzećim roku [trwania suszy]/ Rzekł Pan do Heliaſzá [...] HistHel B3. Cf »w roku drugim«.

Wyrażenia: »w roku drugim [= następnym]« [szyk 1:1] (2): BielKron 418; [Bóg mówił do Abrahama:] Lecż przymierze podnioſę z Izáákiem ktore^go vrodzi tobie Saráh o cżáſie tym w roku drugim [in tempore hoc in anno altero]. BudBib Gen 17/22.

»w jednym [= tym samym] roku« = in anno uno PolAnt (4): [rzekł Bóg do Mojżesza:] Nie wypędzęć ich przed tobą w iednem roku/ by ſnadź źiemiá nie ſpuſthoſzáłá BibRadz Ex 23/29; Pierwſze vćiekánie Dawidowe wedle wſzech okolicżnośći kſiąg Sámuelowych/ w iednym roku ſie ſtáło/ wktorym też rychło potym Sámuel vmárł. CzechRozm 138v; SarnStat 198; PowodPr 30.

»w każdym roku« [szyk 3:1] (4): tedy ták dekláruiemy: áby w káżdym roku/ piérwſzé Roki záczynáły ſie w Háliczu/ w Poniedźiáłek piérwſzy poſt feſtum Purificationis Mariae. Drugié [...] SarnStat 731, 394, 739, 1217.

»w tem roce« (1): niemogliſmy [...] dluzei obrony wkoronie Polskiei iedno roczną poſtanovicz, tedysmy do rad pańſtwa naſſego vielkiego Xięſtwa Litewſkiego to rozkazali, aby oni tez wtem rocze iednoſtainą obronę z Koroną Polſką dzierzeli ComCrac 11. ~

»w roku« = w ciągu roku (8): Y czemuż ieden dzień ieſt zacnieyſzy niż drugi/ gdyż wſzythká świátłość dniow wroku od ſłoncá pochodźi? BibRadz Eccli 33/7; RejPos 349; RejZwierc 107; ktory [biskup rzymski Lew] tylko dwá cżáſy/ dla chrztu/ w roku to ieſt Wielkanoc/ y Swiątki náznácżył NiemObr 149; SarnStat 377.

~ Wyrażenie: »[ile]kroć w roku« (3): Téż Roki álbo Sądy Ziemſkié w tychże Kśięſtwách zobopólnie dwákroć w roku máią bydź odpráwowáné SarnStat 1213, 1213, 1228. ~

a. Okres kalendarzowy stanowiący podstawę datowania, liczony od określonego wydarzenia historycznego (lub za takie przyjmowanego), przeważnie trwający od 1 I do 31 XII [w tym w połączeniu z liczebnikiem porządkowym (1144): rok + liczebnik (1009), liczebnik + rok (135)] (1628): Drukowano w Krolewcu [...]/ nakładem Iana Secluciana tudźieſz przed poczecim [!] roku 1551. MurzHist V3v; Goski kt; A tu koniec tego roku [1510]/ w ktory ſie nic tákiego nie tocżyło coby ku piſániu godnego. BielKron 408; Astrologus, Práktikars/ który Iudicie á Práktiki ná roki popiſuye. Mącz [18]b; LeovPrzep D3; RejAp BB4; StryjKron 41 marg; SarnStat 518; CzahTr kt.

[który] rok jako [= od kiedy] (1): A tenći ieſt przepis onego piſmá/ Oſmegonáſtego dniá/ mieſiącá Elul/ roku ſto ſiedmdzieſiątego y wtorego (kthory ieſt trzeci rok iáko Symon odźierżał nawyżſze kápłáńſtwo w Sárámel) BibRadz 1.Mach 14/27.

rok czego [= w którym coś się wydarzy(ło)] (4): HistAl A3; LeovPrzep [K]; W oneż dni [Luc 2/14].) Roku od początku świátá/ 5199. według Graekow: ále według textu Zydowſkiego/ około roku cztery tyśiącznego [...]: Roku 42. pánowánia Ceſárzá Auguſtá. (marg) Rok národzenia Páńskiego. (–) WujNT 200, Xxxxx4v.

[który] rok czego [= trwania czego] (3): A ten był ſzoſty rok pánowánia Ezechiaſzá/ á dźiewiąty Ozeaſzá Krolá Izráelſkiego/ gdy Sámáryą wźięto. BibRadz 4.Reg 18/10, 4.Reg 18/9, I 446a marg.

co roku [którego] [= z którego roku] (30): STátutá Seymu Wárſzewskiego: Roku Páńskiego: 1557. UstPraw Kv; Conſtitutija takze macije/ Seimu Piotrkowſkiego Roku 1565 folio 55. gdzie wſzitkie Decreta [...] beli otrzimane PaprUp Lv, L, Lv; WEdle Státutu Roku 1538. Referendarze náſzy záchowywáć ſie máią. SarnStat 325; Ten Státut wysſzy przećiwko męzobóycóm Roku 1523. do cztérzéch lat ieſt odnowión. SarnStat 607; (nagł) Ciz Mieſczánie Krákowſcy. (–) OKazáli Przywiléy Królá Káźimiérzá/ Roku 1473. w którym Król Káźimiérz roſkázuie/ áby [...] SarnStat 960, 60, 66, 354, 390, 493 (26).

rok pod kim [= za czyich czasów] (1): A kto kiedy pewnie ſię wywiedział ktorego ſię dnia zbáwićil [!] náſz národził? ledwie ſię o roku pod Auguſtem Ceſarzem domyſláią Doktorowie/ y to nie iednáko SkarJedn 99.

[który] rok czyj [= czyjego panowania] (3): Leop 4.Reg 25/8; BibRadz 4.Reg 18/10; ktore látá ácż vcżeni ludźie [...] [liczą] od cżáſu onego gdy o tymże prorokował Amos [...] to ieſt wtorego roku po drżeniu źiemie ktory był rok ſiedmnaſty Ieroboámá ſyná Ioáſowego CzechRozm 141v.

W połączeniach szeregowych (2): Olimpia rzeklá mu [Anektanabusowi]/ Miſtrzu chceſz ábych ći vwierżyłá/ powiedz mi rok/ dźień/ y godzinę národzenia krolá mego. HistAl A3; LeovPrzep [K].

Frazy: »przybliża się rok [który]« (1): Gdy cżás zámierzony iuż przychodził ludu Izráelſkiemu powłacżánia ich ná puſzcży/ [...] rzekł Pan Bog do Moiżeſzá: Gdy ſie będzye przybliżał rok cżterdzyeſty/ rzecżeſz ludu/ iż [...] BielKron 41v.

»[który] rok przychodzi (a. przyjdzie)« [w tym: czemu (1)] (3): RejJóz L6; BibRadz Ex 23/11; nápiſał był liſt do wſzytkich Grekow Papież: miedzy innymi ſłowy ták im prorokował: Cżwarty rok iuż temu nie płodnemu drzewu Greckiemu przychodzi/ w ktorym wyćięte będzie SkarJedn 323.

Wyrażenia: »rok Pański, Boży [który]« (7:3): UstPraw Kv; Ktora Intromiſsia ma ſię ſtać przes woźnego powiatu tamthego od początku Roku Bożego, gdy pisać będą 1581. ZapKościer 1580/13v; SZlubem żadny ſzláchćic ośiádły wiązan nie ma bydź od nas [...]: iedno wedle opiſánia Státutu/ Roku Páńſkiégo/ 1540. SarnStat 650; MIeſczánie Sędomiérſcy vkazáli przywiléy Kśiążęćiá Leſzká/ Roku Bożégo 1236. ná ſkład w Sędomiérzu. SarnStat 980, 146, 163 marg, 300, 328, 607, 851.

»po śmierci Mahometa [ile] i rok« (1): pyąthnaſthego dnya Marcza A poſzmyerczy Machometha dzyewyącz seth trzydzyeſczy y rok MetrKor 38/321.

»rok teraźniejszy« (1): Racżyſz tedy iuż W.M. moy Mćiwy Pan wiedźieć/ iż Annus Iubilaeus, ktory my rokiem świętym zowiemy/ ná ten rok teráźnieyſzy przypadł/ ná Pontificatum Gregorij XIII. ReszList 144.

Szeregi: »rok i dzień« (2): Wiele rzecży w piśmie S. ktorych ſię roku y dniá pewnego/ nie dopytaſz: a ieden ták około cżáſu mowi/ á drugi owák. SkarJedn 98; ZapKościer 1580/8. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

[»lata albo roki«: TAcy byli nikczemni y bez mozgu práwie Piſárze Látopiſczow Ruſkich y Litewſkich/ iż ſwoie Hiſtoriyki ledá iáko [...] piſáli/ á lat álbo rokow/ ktorego ſię czáſſu co działo/ ná żadnym mieyſcu niekłádą StryjKron 276 (Linde).]

α. W funkcji przysłówka (1445):

»[którego, jakiego] roku« = w którymś (jakimś) roku; anno Miech, Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz, JanStat, JanPrzyw, Cn; in anno Vulg, PolAnt, JanStat; de a. sub anno JanStat (1282): [List] Dan we Wroczlawyu, Roku Thiśiączego pięczisetnego dwunaſtego ListRzeź w. 52; BierEz kt; Roku cżterdzieſtego pierwſzego po tyſiączu y dwu ſet, wtargnąwſzy Thatarzy w Ruſką ziemię Kijow głowne miaſto Ruſkie [...] zburzyli MiechGlab 5, 34; LibLeg 11/96v; LibMal 1544/86v; ZapWar 1545 nr 2646; GroicPorz ii4; Záſię w Angliey drudzy Mniſzy nowi náſtáli/ ktorzy ſie Rycerzmi ſwiętego Ierzego názwáli (marg) Roku. 1355. (–) KrowObr 136v; Ian Papieżowa ktorego roku byłá. liſt. 234. KrowObr Ss, 117v marg [6 r.], 134 marg [5 r.], 134v [6 r.], 135 marg [7 r.], 135v marg [4 r.] (54); Setnego y ſiedmdzieſiąthnego roku/ zdięte ieſt iárzmo Pogáńſkie z ludu Iſráelſkiego. Leop 1.Mach 13/41, 4.Reg 11/4, 25/27, Ier 28/1, 2.Mach 1/7, 10; ROku thego ktore^go vmárł Krol Ozyaſz/ widźiałem páná ſiedzącego ná ſtolicy wyſokiey á podnieſioney BibRadz Is 6/1; krol Cyrus pierwſzego roku gdy opánował kroleſtwo Bábilońſkie [In primo anno, regnante Cyro rege]/ dał liſty áby ten kośćioł był budowan. BibRadz 3.Esdr 6/17, Gen 14/5, 4.Reg 25/27, I 446a marg [2 r.], 1.Mach 7/1, 10/1, Ioann 18/13; Látá 1531/ było wielkie trzęſienie zyemie w Portugáliey [...]. Tegoż roku Soliman Turek ná wyſpie Morea pobrał miáſtá Wenetom. Tegoż roku vmárłá Ludowiká mátká krolá Fráncuſkiego. Tegoż roku wyrzuconá byłá ná brzeg wielka rybá w Holándryey/ ktorą zową Bálená [...]. Tegoż roku Kometá ſtałá długo/ á náſzy Wołochy poráźili BielKron 190v; Tegoż też roku [1536] vmárł vcżony Doktor w wſzelkim piſmie Erázmus Roterodanus BielKron 191; Tegoż też roku [1542] w kſięſtwie Witerberſkim vrodziły ſie bliźniętá/ ktore ſie do ſiebie zroſły brzuchy/ nogi y głowy oſobno były. BielKron 192; Tegoż też roku [1544] cżworo záćmienie było troie [w] Mieſiącu á iedno w Słońcu. BielKron 192v; Tám przy thym mieśćie [Ratyzbonie] moſt kámienny przez Dunay zmurowano/ látá od Kryſtuſá 1135. murowáć pocżęto/ á dokonano roku 1146. BielKron 288v; Tego theż roku [1415] Kometá byłá/ y Hus Ian ſpalon/ ná Seymie duchownym w Konſtáncyey. BielKron 385v; Thego roku [1439] w Polſzce byłá wielka źimá/ ſkąd był wielki nieurodzay/ y głod BielKron 388, 60v, 138v, 140v, 178 [2 r.], 179v (205); GrzegRóżn kt; Turcae, Lud in Sarmatia Aſiatica/ Turci yuſz to 263. lat pánuyą tego roku 1563. od pierwſzego ych królá Ottomana ráchuyą. Mącz 470a; Proteus. Abo odmieniec. Roku. M. D. LXiiii. Prot kt; Pirwſzego tedy roku w onych ſiedmi dniach/ Napirwey obiáwił ſie Bog Adámowi pirwſzemu cżłowiekowi SarnUzn C5, D8; Lato oſme ośḿdźieśiąte/ Będźie káżdemu bárzo dźiwne: Bo ieſli ta^m tego roku świát niezáginie: Tedy więc wſzytko ná ſwiećie opak popłynie. LeovPrzep Fv, a4, B3v, E2v, E4, H3v [2 r.]; GrzepGeom A; IVDICIVM Albo. Rozſądek niektorych Kátholikow o Coⁿfeſſiey Sędomierski[ey] Roku 1570 wydáney. WujJud kt, a6, 175; WujJudConf 217; BudBib 3.Reg 6/1, Is 14/28, I 394a marg, 3.Esdr 6/17, 1.Mach 3/37, 15/10; HistHel kt; BiałKaz K, N; BudNT Ioann 11/49, 51; CzechRozm [A], 19; To dla tego Fricż piſze/ że ieſzcże z iednocżenia Kśięſtwá Litewſkie^go z Koroną nie było: ktore áż roku 1569 doſzło. ModrzBaz 125v marg, 115v; ModrzBazStryj ¶2v marg [3 r.]; Tákże j o trzech krolách/ kiedy y ktorego roku do Bethleem przyſzli/ pewnośći żadney nie maſz SkarJedn 99, kt, 214 marg, 225 marg, 243 marg, 371 marg; Roku 1575. był tu ieden Włoch w Wilnie/ ná imię Klaudyus: ktory robić pomagał około Cyboryum ołtarzá wielkiego Wileńſkiego v S. Ianá SkarŻyw 368, 334, 543; Gdze thego roku wyſzi opiſzanego, ten vcziwy Maczi Gąncz do placzel ty pol wloki Sumy 15 m. ZapKościer 1582/26; Actio domino Ieorio Gogolinſky Cu^m d^omino Andrea Mąnczka dię 10 Iuny Anno 1574 Tego Roku stal ſzyę Kup myedzi themy wyſzy omyenonyęmy Páni ZapKościer 1584/49v, 1580/7v, 1584/47v, 1586/64v [2 r.]; Tegoż też roku 1300. Bonifacius oſmy Papież według zwyczáiu y Ceremoniy Zydowſkich iubileus álbo miłośćiwe Láto naprzod vſtáwił obchodzić. StryjKron 375; Ztąd też będzieſz wiedział [...] Czytelniku miły/ iż Gedimin Wielki Xiądz Litewſki áż Roku 1316. po Witennie Oycu na Wielkie Xięſtwo Litewſkie był wybrány/ á zábity pod Fridburgiem Roku 1328. nie roku 1307. iáko ſie tu Drukarz w Kronice Miechowiuſowey omylił lat dwudzieſtą y trzemá. StryjKron 380; Ktory [Stefan Batory] tego roku ktorego tę náſzę Kronikę kończymy 1579. z Krolową Anną [...] ſzczęſliwie pánuie. StryjKron 452; lecz iż był Zamek dobrze obwárowány/ y położenim mieyſcá obronny (iákom ſam widział Roku 1573. iádąc tam tędy Dźwiną do Rygi aż z Witebſká) przeto [...] StryjKron 767, A3v [2 r.], 11 [2 r.], 26 marg, 41, 46 marg (160); CzechEp 13, 42; NiemObr 172; y ſkárży ſie Fláccus ná ſwego Preceptorá Melánchtoná/ iżnápiſawſzy [!] raz tę to Confeſſyą/ potym ią záś popráwuiąć zfáłſzował/ [...] iż w niey máło co znáć oney pierwſzey ozdoby/ z ktorą byłá Ceſárzowi Károlowi Roku trzydźieſtego [= 1530] w Auſzpurku podána. ReszPrz 71; KochPieś kt; PudłFr kt; IEPHTHES TRAGOEDIA Ianá Záwickiégo. W Krákowie/ W Drukárni Lázárzowéy/ Roku 1587. ZawJeft kt; Piſáć záwżdy kiedy ktory ſtaw ſpuſzcżą/ y ktorego roku. GostGosp 74; LatHar 729; Ten [św. Jan] czternaſtego roku/ gdy Domicyan wtore po Neronie prześládowánie wzbudził/ do Pátmu wyſpy wygnány/ nápiſał Obiáwienie. WujNT 299; Y wiedli go [Jezusa] naprzod do Annaſzá: Bo był świekier Káiphaſzow/ ktory był Arcykápłanem roku onego. WujNT Ioann 18/13, przedm 17 [2 r.], s. 298, Ioann 11/49, 51, s. 474 (13); JanNKarGórn H2; A Conſtitucią Królá Zygmuntá/ o cléch grobelnych/ y innych tákowych rzeczách: roku Milleſimo, quingenteſimo, trigeſimo octauo vczynioną/ extenduiemy do wſzech którégokolwiek ſtanu ludźi/ [...] którzyby cło od kogo co go nie winien bráli SarnStat 401; Ciz Mieſczánie Krákowſcy. OKazáli liſt Królá Káźimiérzá/ Roku 1451. piſány/ á przez Królá Alexándrá 1504. potwiérdzony ná ſkład Soli SarnStat 960, *4v, *7, 8 marg, 34 marg, 57 (20); [Leszko III] Zábity od Kárłá ſyná Kárłá wielkiego v Odry rzeki/ Roku 801. KlonKr Bv; [Popiel I] Náſtąpił ná páńſtwo po oycu/ Roku 813. Pánował lat 14. Vmárł roku 829. KlonKr B2; [Bolesław Chrobry] Wybrány y koronowány roku 1001. Vmárł wieku 58. w Poznániu pochowan 1025. KlonKr Cv, kt, A, A4, A4v [2 r.], B (52); VOTVM Szláchćicá Polskiego/ Oyczyznę wiernie miłuiącego. [...] Nápiſáne od Authorá/ Roku 1589. A teraz miedzy ludzie podáne. W Krákowie/ Roku Páńſkiego/ 1596. VotSzl kt; CiekPotr kt; Roku tyśiąc pięćſetnego/ Dźiewięćdźięśiąt y trzećiego. Cieſząc ſwe mizerne troſki/ To piſał Adam Cżáhrowſki. CzahTr [D2]v, kt; KlonWor 79; PudłDydo kt; RybWit kt.

~ roku czego (1): Ale gdy iuſz zá wſzyſtkich Pánow rad zezwolenim/ pochwalono było Małżeńſtwo y Bárbárá [Radziwiłłówna] Coronowaná/ zá práwam Krolowam Polſkam. Tegoſz roku Coronáciey ſwey vmárłá BiałKaz K.

[którego] roku czego [= trwania czego] (79): kthori [list] yeſth pyszan a dan wkrakowye [...] Lyatha od Narodzenya bozego Thyſſzyącz pyącz ſſzeth dzyewyathnaſthego A krolyowanya naſzego roku Trzynaſthego. MetrKor 34/135v; Wyrażono w Krakowie przez Ieronima Wijetora. Za panowaniá námiloſćiwſſégo Zygmuⁿta Krola Polſkiégo/ Roku iego Krolowaniá 18. Lata bożégo 1524. ForCnR E3v; [M. T. Cicero] Dokonał żywota za cżaſu Auguſta czeſarza pirwſzego roku iego panowania. BielŻyw 120; LibLeg 8/26v; [ewangeliści: Mateusz, Marek i Łukasz] to tylko zebráli/ yáko ſye z piſmá ich okázuye/ [...] co Kryſtus trzećyego roku kazánya ſwego ſprawował KromRozm II d2; KrowObr 21; SIodmego roku krolowánia Iehu/ pocżął Krolowáć Ioás: á Krolował cżterdzieśći lath w Ieruzálem. Leop 4.Reg 12/1, Gen 7/11, 8/13, 4.Reg 17/6, 1.Esdr 6 arg, 3.Esdr 2/31 (10); A piątego mieſiącá dniá dzieſiątego tegoż mieſiącá/ roku ktory dziewiątynaſty byl pánowánia Krolá Nábuchodonozorá krola Babylońſkiego/ Nabuzárdan Hetman [...] przyechał do Ieruzálem. BibRadz Ier 52/12, Gen 7/11, 8/13, 3.Reg 15/25, Ier 52/4; Było temu lat od wyścia Zydow z Egiptu 480. roku cżwartego pánowánia Sálomonowego/ mieſiącá wtorego/ ktory v nas zową May/ gdy Sálomon kościoł Boży pocżął budowáć BielKron 77; [Pan Krystus] rácżył ſie národzić roku pánowánia Rzymſkiego Ceſárzá Oktáwianá XLII. w mieście Bethleem Iudá BielKron 138, 53, 77, 83v [3 r.], 84, 90v [2 r.] (21); BudBib 1.Par 26/31, 2.Par 16/1, 12, 13, Ier 51/59, 52/4, Dan 2/1; CzechRozm 136v, 141v; [św. Piotr] męcżeńſką Koronę weſpołek z Páwłem S. oſtátnie^go roku panowánia Neronowe^go odnioſł. SkarJedn 98; Datá w Floręncyey ná iáwnym záśiedzeniu wKośćiele wielkim cżynionem. Roku Páńſkiego 1439. 22 dniá Liſtopádá. Papieſtwá náſzego roku dziewiątego. SkarJedn 319, 97, 273; SkarŻyw 390; StryjKron 36; ZapKościer 1582/33v; CzechEp 378; PO Ewángeliách S. [...] idą porządnie te kśięgi o dzieiách ábo ſpráwách Apoſtolſkich (nápiſáne w Rzymie od Lukaſzá S. czwartego roku pánowánia Neroná Ceſárzá/ á roku Páńſkiego 60.) WujNT 391; iż nie tylko Zydzi/ ále y wſzyścy Chrześćijánie z Zydow náwroceni/ byli wygnáni z Rzymu. Roku Páńſkiego 51. pánowánia Klaudyuſzowego roku 9. á Piotrowego Biſkupſtwá w Rzymie roku 7. WujNT 474, 187, 200, 299; SarnStat 876, 1014, 1028, 1044, 1066 (11); SkarKaz 454a.

~~ roku czego lat [ile] (1): Sſtáło ſie to krolowánia Amázyaſzá roku pánowánia iego lat XIIII. BielKron 87v. ~~

[którego] roku czego [= od czego] (11): Zátym roku trzydźieſtego ſiodmego poimániá Ioáchiná Krolá Iuſkiego [!] dwunaſtego mieſiącá dniá dwudźieſtego ſiodmego Ewilmerodách Krol Bábilońſki [...] wyzwolił z więźienia Ioáchiná Krolá Iudſkiego. BibRadz 4.Reg 25/27; Piątego roku wyśćia s puſzcżey/ ruſzył ſie Iozue z namioty ſwymi y ludu Izráelſkiego z Galgale do Sylo BielKron 48; Pothym trzećiego roku koronowánia vmárł [Gieza] BielKron 301, 39; BudBib Num 33/38, 3.Reg 6/1, 1.Esdr 3/8. Cf »roku Bożego narodzenia«.

roku [którego] od kogo, od czego (94): Y przyſzli [Żydzi] zá wielką pracą do Kades puſzcżey Syn/ ſkąd pirwey ſłáli ſzpiegierze/ roku cżterdzyeſtego od wyścia z Egiptu mieſiącá ſiodmego. BielKron 41v; StryjKron 91. Cf »roku od narodzenia Pańskiego«, »od Mahometa proroka roku«, »roku od porodzenia panny Maryjej«, »roku od stworzenia świata«, »roku od założenia Rzymu«.

[którego] roku za kogo, za czego [= panowania czyjego] (26): A gdy było pierwſzego roku za Graciana Ceſarza to ieſt lata Bożego pierwſzego po trzech ſet y oſmdzieſiąt. Panował v Wandalow [...] krol Modygiſit MiechGlab 47; DWudźieſthego roku á ſiodmego zá pánowánia Ieroboámá Krolá Izráelſkiego począł krolowáć Azáryaſz ſyn Amázyaſzá Krolá Iudſkiego. BibRadz 4.Reg 15/1; Dniá dwudźieſthego czwartego/ Mieſiącá dźiewiątego roku wtorego zá Dáryuſza/ Słowo Páńſkie ieſt podáne do Aggeuſzá Proroká tym ſpoſobem. [...] BibRadz Agg 2/11; ROku czwartego zá Krolá Dáryuſza/ vczynił Pan rzecz do Zácháryaſzá dniá czwartego mieſiącá dźiewiątego BibRadz Zach 7/1, 3.Reg 15/9, 28, 4.Reg 14/23, 18/1, 13 (18); BudBib 2.Esdr 13/6, 3.Esdr 6/23[24], Iudith 1/1; StryjKron 95, 275 marg, 416; WujNT 509.

roku [którego] po czym (26): Leop 4.Reg 25/27; Potym roku wtorego po ich przyſćiu do Domu Bożego w Ieruzálem/ wtorego Mieſiącá/ záczęli thę ſpráwę Zorobabel ſyn Gáláthyelow/ y Ieſua ſyn Ioſedekow BibRadz 1.Esdr 3/8; BielKron 72; CzechRozm 77, 138 [2 r.], 141v [2 r.]; Trzećiego roku po wtorym wroceniu ſwym do Angliey/ [św. Anzelm] bárzo chorzeć pocżął SkarŻyw 336; [św. Jan] ſtárzawſzy ſię/ ſześćdzieśiątego y oſmego roku po vmęczeniu Páńſkim vmárł WujNT 299; zdáło mi ſię zá potrzebną/ Summę ſpraw obudwu [apostołów Piotra i Pawła]/ ná dwu tabliczkách oſobnych tu ná końcu przydáć/ náznáczywſzy ktorego roku po Národzeniu/ y po W niebo wſtąpieniu Páńſkim/ y zá ktorego Ceſárzá pánowánia co ſię działo WujNT 509, przedm 41, s. 102, 275, 279 marg; Iákóżeſmy temu obowiązkowi doſyć vczynili/ gdyſmy śiódmégo roku po koronáciiéy náſzéy zwykłym obyczáiem w kośćiele przyśięgę vczynili. SarnStat 12. Cf »roku po narodzeniu Bożym«, »po śmierci Mahometowej roku«, »roku po potopie«, »roku po stworzeniu świata«.

[którego] roku pod kim (1): Y iął lud Iſraelſki zápiſowáć w kxięgách/ y w dzieiach poſpolitych/ pierwſzego roku pod Simonem kápłanem nawiżſſym wielkim wodzem/ y Kxiążęćiem Zydowſkim. Leop 1.Mach 13/42.

[którego] roku jako [= od kiedy] (1): Dźiało ſie to śiódmégo roku/ iáko [król Zygmunt] był zoſtał Królem Polſkim SarnStat *4v.

[którego] roku czyjego [= panowania czyjego] [zawsze: G sb i pron] (25): Ale záſię ná drugim mieyſcu [Euzebiusz] przećiwny ieſt ſam ſobie gdzie piſze/ iż Piotr nieprzyſzedł do Rzymu/ aż oſtátetznego roku Klaudyuſá. KrowObr 20; Pothym pierwſſego roku Cyruſá Krolá Perſkiego [...] w zbudżił [!] Pan duchá Cyruſsowego Krolá Perſkiego: Tedy [...] Leop 2.Par 36/22; OSme^go mieſiącá/ roku wtore^go Dáriuſá krolá/ ſtáło ſie ſlowo Páńſkie do Zácháriaſzá Leop Zach 1/1, 4.Reg 17/1, 1.Esdr 5/13, 6/3, Is 36/1, Zach 1/7; BibRadz 4.Reg 18/9, Dan 7/1; A ták iedennaſtego roku Ioákimá á Sedechiaſzowego trzeciego wzyęto Ieruzálem/ y potłucżono mury iego BielKron 95v, 94v; Bo ſie hiſtoria zgadza/ iż Ian s. piątegonaſtego roku Tiberiuſá Ceſárzá zyáwił ſie y krzćić pocżął/ á Kriſtus oſmegonaſtego roku tegoż to Ceſárzá vkrzyżowan. RejPos 321; BudBib 4.Reg 1/17, 16/1, 2.Esdr 2/1, Ier 36/9, 45/1, 46/2, 52/12; CzechRozm 152; CzechEp 378; WujNT 125; Dźiało ſie y dano w Toruniu/ [...] zá Biſkupſtwá Naświętſzégo w Pánu Kryſtuśie Oycá y Páná náſzégo Páwłá z Boſkiégo przeyźrzenia Papieżá wtórégo/ Roku iego trzećiego. SarnStat 1106.

W połączeniu z bliższym określeniem datowania (miesiącem i/lub dniem bądź innym określeniem czasu) (293): GlabGad A4; Za tim zimie tegoż roku w ciągnęli w ziemię Sudalſką/ á zburzywſzy wſzytkę, kxiędza Irzego [...] pobili MiechGlab 4; y tegosz tez zaſſie rokv mieſſyacza Marcza pyetnaſtego dnia prziſſetſzi livdzie waſchi na ribytwi [...] ym barzo vielką szkode poczinyly LibLeg 11/63v, 10/124; Staniſlaw Zglvchowa o kradzieczthwo pogymani weczwarthek dzyen s. Luciey Roku 1543 thakowe zeznanye okrom mąk yeſth przed vrządem vdzyalal LibMal 1543/74v, 1552/168; Roku ſześćſetnego żywotá Noego/ kxiężycá wtorego/ ſiedmnaſtego dniá onego kxiężycá/ [...] ſpuſthy niebieſkie otworzyły ſie/ y ſtał ſie deſzcż ná ziemi cżterdzieśći dni y cżterdzieśći nocy. Leop Gen 7/11, Gen 8/13, 4.Reg 25/27, 2.Esdr 1/1, Esth 2/16, Ier 28/1 (9); LeszczRzecz kt; Potym dniá piętnaſtego mieſiącá Cháſleu/ roku ſto czterdzieſtego y piątego poſtáwiono obrzydłość ſpuſtoſzenia ná ołtarzu Páńſkim. BibRadz 1.Mach 1/57, Gen 7/11, 8/13, 4.Reg 25/27, 2.Par 3/2, 1.Esdr 3/8 (16); Tegoż roku ná wioſnę Ceſarz wſtąpił w małżeńſki ſtan/ z Izábellą czorką Emánuelá Krolá Luſitáńſkiego. BielKron 204v; Ellectia koronáciey thegoſz Máximilianá Krolá Cżeskiego/ ná Rzymskie kroleſtwo: ktora ſie ſtáłá w Fránkfurćie v Menu/ tegoſz roku przerzecżonego [1562] dniá 24. mieſiącá Liſthopádá. BielKron 330; Tegoż roku nocy Wielkonocney Rádoḿſkie miáſtecżko w Sierádzkiey źiemi pogorzáło BielKron 417v; Tegoż roku to ieſt 1520. vrodźił ſie ſyn Krolowi Zygmuntowi pierwſzego dniá mieſiącá Sierpniá BielKron 418v, 39, 41v, 77, 114v [2 r.], 116 (51); LeovPrzep D2v; GrzepGeom B3v; Datá s Koſowá dzień ſwiętego Ianá krzćicielá. Roku 1567. RejZwierc A2v, 119v, 182v; BudBib Num 1/1, 33/38, 1.Esdr 3/8, 2.Esdr 2/1, Ier 36/9 (10); StryjWjaz Bv; ModrzBaz 144v; Zá tym bądź zdrow á łáſkaw Cżytelniku/ á pracámi ludźi vcżonych [...] pomni nie gardźić. Piſan w Loſku Mieśiącá Sierpniá 8 dniá. Roku Tyśiącá pięć ſet śiedmdźieśiąt śiodmego. ModrzBazBud ¶6v; SkarŻyw 458, 463; A rintę pozoſtalą ma pewnie dać Roku 1581 na dzięń S. Michala. ZapKościer 1581/12, 1580/4, 7v [2 r.], 1581/12, 1580/16v, 1581/23v (13); O Bitwie pod Zawichwoſtem z Xiążęciem Romanem Wołodimirskim/ y Halickim/ y o Zábiciu iego/ Roku 1205. Mieſiącá Czerwcá/ Dniá 13. StryjKron 240; Krol Alexander tegoż Roku 1505. przyiechał z Seymu Brześcia Litewſkiego ná Siem do Rádomiá/ ná dzień wſzech Swiętych StryjKron 692; Tegoż roku [1549] w wielki poſt vmárł Kniáź Ianus Dubrowicki Woiewodá Trocki. Tego też Roku IAN HLEbowic Woiewodá Wilenſki [...] doczeſnemu ſwiátu podziękował rychło po Wielkieynocy. StryjKron 762, 308, 309 [2 r.], 315 [3 r.], 320, 350 (34); Ktorego [Erazma] Lew 10. Papież zwał ſynem ſwym vmiłowánym y do niego [...] iáko do ſyná liſt piſał: Roku 1518. die 10. Septembris Epiſcopatus ſui anno. 6. CzechEp 76; [Wasza Królewska Mość] przyiąć to będźieſz raczył odemnie [...]. Z Krákowá 26. Iulij. Roku 1590. Wáſzéy Kró: M. Nanizſzy wierny poddány Ian Iánuſzowſki. OrzJan 4; KołakCathOkuń A2v; Tegoż roku Apoſtołowie z miáſtá Ieruzálem rozeſzli ſię po świećie/ piętnaſtego dniá Lipcá. WujNT 511; Dźiáło ſie y dan [list] w Wilnie w dźién świętéy Pryſzki pánny y Męczenniczki/ Roku 1401. SarnStat [994]; Dźiało ſie to w Brzéźćiu Włodzcłáwſkim/ w Wigilią Nowégo Látá: Roku tegóż 1436. SarnStat 1084, 15, 112, 126, 185, 211; PowodPr 3; VotSzl A3; Data z Iozefowá w święty/ rádoſtny/ y wſzytkich poćiech pełny dźień z martwych wſtánia y tryumfu Páńſkiego/ roku 1598. KlonFlis Bv. Cf »roku latosiego«, »roku Pańskiego«, »po śmierci Mahometowej roku«, »przeszłego roku«.

Wyrażenia: »drugiego roku« = w następnym roku; in anno secundo PolAnt [szyk 6:1] (7): LAtá od národzenia Páńſkiego XLV/ á po vmęcżeniu Páná Kryſtuſá XII/ rozeſzli ſie Apoſtołowie á zwolennicy po wſzytkich kráinach ſwiátá [...]. Drugiego roku pánná Márya mátká Páná Iezuſá s ciáłem álbo s ſwiátem rácżyłá ſie rozłącżyć BielKron 141v, 179, 388, 394; BudBib Num 1/1; SkarJedn 267; Anno 1590. odſyłano do Trybunału ſpráwy ſkárbowé: á drugiégo Roku dla pewnieyſzéy Exekuciiéy w rzeczách ſkárbowych Trybunał było ordinowano ſkárbowi ná zamku Lubelſkim. SarnStat 419.

»każdego roku« (1): [Zbawiciel nasz] dowodził roznych czáſow/ y káżdego roku kazánia ſwoiego/ że on był Chriſtuſem onym zdawná obiecánym ktorego czekáli WujNT 299.

»roku ([którego]) latosiego, teraźniejszego, niniejszego, dzisiejszego« [w tym: w połączeniu z bliższym określeniem datowania (6)] [szyk 7:3] (4:3:2:1): ZapWar 1532 nr 2414; LibMal 1544/91, 1546/121, 1551/163; Aczkolwiekći ono wielkie złączenie Plánetow zwierſchnich poczęło ſie Roku od Národzenia Páńſkiego 1563. [...]: á wſzákoż doſkonálſzy ſkutek ſwoy okázowáć pocznie Roku ninieyſzego/ tho ieſt 1564. LeovPrzep B3v; A ieſli Komety widźieć niebędźie/ tedy okázowáć ſye będą ſtráſzliwe á dźiwne widzenia ná powietrzu/ iákieſmy też iuż mieli roku látośiego pośćie. LeovPrzep C3v, a4v, B3v, [K2]; A exekucia téy Conſtituciiéy ma ſie począć od S. Micháłá roku teráznieyſzégo. SarnStat 289.

»[którego] roku Pańskiego, Bożego; od narodzenia Pańskiego (a. (Syna) Bożego, a. Kryst(us)a (Pana), a. (Pana) Krystusowego), od wcielenia Syna Bożego (a. Pana Krystusowego), od przyścia Syna Bożego na świat; od Krystusa (Pana); Bożego (a. Pańskiego) narodzenia, wcielenia Pańskiego; po narodzeniu Bożym (a. Pańskim)« [w tym: w połączeniu z bliższym określeniem datowania (109); jako rok wydania w adresach typograficznych (71)] = anno Domini Miech, JanStat, JanPrzyw; anno Christi Miech; de a. in a. sub anno Domini JanStat; anno post Christum natum a. post Deum hominem factum a. Christi nati Cn [szyk 302:4] (212:22;37:4:1;23;3:1;3): PatKaz I 13; Praſſowano w Krakowie przez Floriana vnglera. Roku od narodzenia Bożego. 1535. GlabGad P8v; ROku od narodzenia Bożego, Iedennaſtego po tyſiączu y po dwu ſet, w Maiu kxiężiczu: naſtała wielka Kometa oſmnaſcie dni thrwaiąca MiechGlab 2, *3, 4, 31, 32, 67, 68, 74; LibLeg 8/26v; Iest pisan ten to Teſtament wdomu pana Wolfa Mieſczanina crakowskiego Roku bozego M^go D^goXXXIX weczwartek po przewodney nyedzieli syodmegonaſtego dnya xyazicza kwiethnya. MetrKor 59/77v; [list zalecający] Dan w Krakowie z Collegium Mnieyſzego 12. dnia Cżyrwcza. Od bożego narodzenia roku 1539. WróbŻołtGlab A5v; HistAl N6; Dzialo ssye w Rusczv w ponyedzialek blysky przeth swiąthki Roku paniskiego 1550. ZapWar 1550 nr 2666, 1550 nr 2655, 1558 nr 2686; Sejm walny koronny do Warszawy złożon jest przez Krola Jego Miłość na niedzielę pirwszą adwentową, ktora przypadała na dzień 29 listopada roku bożego narodzenia 1556. Diar 19; BielKom G7; Kſyąſzki o wychowányu dzyeći [...]. Teraz nowo vcżynione/ y s pilnoſcią wyrobione. W Krákowie/ drukowano przez Mattheuſzá Syebeneicherá. Roku Páńſkiego. M.D.L VIII. GliczKsiąż kt; Drukowano w Krákowye [...]: Roku od wcyelenya Syná Bożego: 1558. GliczKsiąż Q4; LubPs kt, A2v; To Práwo Máydeburſkie [...] Otto wielki/ Ceſarz Rzimſki/ záłożywſzy y zbudowawſzy Miáſto Máydeburg w Sáſkiey źiemi/ Roku od národzenia Syná Bożego/ 947. Mieſzczánom dał GroicPorz a3v, B2, a3v, mm4v; KrowObr 235, Vu4; W Krákowie Drukowano v Mátyſá Wirzbyęty. Roku od przyſcia Syná Bożego ná ſwiát. 1560. RejWiz Dd5v, A8v; BibRadz *3; iż to miáſto [tj. Augusta] ták wielkie ieſt á ludne/ iż roku od Kryſthuſá 1549. tyſiąc ſiedḿ ſet y pięć nowo národzonych dziatek okrzcżono iednego roku. BielKron 288, 241, 259, 282v, 285v, 338, Mmmm3v; KwiatKsiąż kt; OrzQuin kt, A3v; SarnUzn A3v; Dan z Krákowá/ dniá 28 Páźdźierniká. Roku od Národzenia Kryſtá Páná/ 1563. Marćin Siennik/ wſzem powolny. SienLek a4v; SienLekAndr a3v; A te wſzytkie przerzeczone rzeczy/ poczęły ſye dźiać od począthku Wioſny/ Látá od Národzenia Páńſkiego 1564. áż do początku Ieśieni Roku od Národzenia Páńſkiego 1566. LeovPrzep B3, B3v, C4, D2v, [K2]; RejAp kt; GórnDworz A3, Mm8; HistRzym [136]; RejPos Ooo5; KwiatOpis kt, A3; HistLan kt, F6; Zwyerciádło álbo kſtałt [...]. Zá ſzcżęſnego pánowánia ſławnego krolá Zygmuntá Auguſtá krolá Polſkiego/ Roku po národzeniu Páńſkim 1567. RejZwierc A, 268v, 274; BielSpr kt; WujJud Nn8; BudBib c3v; BudBibKaw A4; BudNT przedm a6v; StryjWjaz kt; CzechRozm A8v; KarnNap G3v; ModrzBaz kt; Dat. w Florencyey ná záśiedzeniu iáwnym Synodu ktore w Wielkim kośćiele było. Roku wćielenia Páńſkiego 1439. ſzoſtego dniá Cżerwcá Biſkupſtwá náſzego Roku IX. SkarJedn 273, 171, 211 marg, 259 marg, 262 marg, 267 (10); Dat. w Cżárnoleſie dwudzieſtego wtorego dniá Grudniá. Roku Bożego/ M.D.LXXVij. KochOdpr A2v, kt; Oczko kt, B; KochPs kt; Cżytay otjm kśiąſzki piſane o iednośći kośćielney do Grekow y Ruśi wydáne w Wilnie Roku P. 1577. SkarŻyw 319 marg; [św. Anzelm] w Bogu záſnął w wielką śrzode [!] Roku Páńſkiego 1109. SkarŻyw 336; y ták zárázem Duchá wypuśćił/ wielki y ſławny Chryſtuſow męcżeńnik [św. Piotr z Werony]/ roku P. tyśiącnego/ dwuſetnego/ pięćdzieśiątego wtorego/ w ſobotę przewodną. SkarŻyw 373, kt, 161, 168, 293, 312 (19); KochTr kt; ZapKościer 1580/4v, 12v, 1581/23; Roku od národzenia Chriſtuſa Páná 1570. názáiutrz po wſzech Swiętych w nocy/ przyſzłá ták cięſzka á nieſłychána powodź Morſka/ ktora nagle przypadſzy zálałá Ziemie Pomorſkie w dolney Niemieckiey Ziemi StryjKron 26; A też ſię to działo roku 140. od Chriſtuſá zá Antoniná 13. Ceſſárzá Piuſſá rzeczonego/ y zá Papieżá Piuſſá 10. StryjKron 275 marg, 36 [2 r.], 71 [2 r.], 76, 95 [2 r.], 100 [2 r.] (36); CzechEp *4v, 378 [2 r.]; CzechEpPOrz *v; KochJez kt; NiemObr kt; KochEpit kt; KochFr kt; KlonŻal kt; ROTVLY MIKOLAIA KOCHANOWSKIEGO do ſynow ſwych. Któré Małżonká iégo [...] po śmierći iego wydáłá, Roku Panſkiego. 1584. KochMRot kt, kt; ReszPrz 29, 113; ReszList 192; WerGośc kt, 205, 228; WerKaz kt, 277; WisznTr kt, 6; BielSen 19; BielSjem 41; KochPieś [89]; TESTAMENT KVMELSKIEGO. Vczyniony w Rzymie dniá ſto y oko, roku Pánſkié^go 1576. PudłFr 77, [80]; ArtKanc kt; BielRozm 34; KmitaPsal kt; GostGospGroch kt; GrochKal 1; Phil S6; GórnTroas kt; GrabowSet kt, M; KochFrag kt, 55; KochFragJan 4; OrzJan kt; OstrEpit kt; WyprPl kt; LatHar [+11], 172, 193 [2 r.], 194, 195 [2 r.] (11); KołakCath kt; KołakSzczęśl kt; RybGęśli kt; baczyli to dobrze/ iż ſię ich ták wiele námnożyło/ że káżda ſektá ma ſwoy właſny przekład Nowego teſtámentu. Lutrowie Seklucyanow/ w Krolewcu/ Roku Páńſkie^go 1555. drukowány/ [...] Kálwiniſtowie Brzeſki [...] WujNT przedm 2; W Krákowie v ś. Bárbáry/ 20. dniá Kwietniá. Roku od Národzenia Páná y Bogá náſzego. MDXCIII. WujNT przedm 28; Ieſus we dwunaśćie lećiech/ náleźion w kośćiele miedzy Doktorámi. (marg) Roku Páńſkiego/ 12. (–) WujNT przedm 33, przedm 17, 26, 33 marg [2 r.], 34 marg, 35 marg (16); JanNKar A; Dźiało ſie to ná Séymie Piotrkowſkim/ w Piątek po Oktawie Swiątecznéy/ Roku pánſkiégo Tyśiącnégo/ cztéréchſetnégo/ pięćdźieśiątnégo piérwſzégo. SarnStat 384; Dan w Wárſzáwie ná Séymie Wálnym Koronnym trzynaſtégo dniá Márcá: Roku Bożégo/ Tyśiącnégo/ Pięćſetnégo/ Sześćdźieśiątégo Czwartégo: á Pánowánia Náſzégo/ Trzydźieſtégo piątégo. SarnStat 1014; Dan ná Zamku náſzym Márienburgu w Niedźielę Srzodopoſtną: Roku Národzenia Páńſkiégo 1436. SarnStat 1085; Dan ná Séymie Piotrkowſkim Wálnym we Czwartek piętnaſtégo dniá Lipcá/ alias w dźień Rozeſłáńców/ Roku Páńſkiégo/ 1479. SarnStat 1128, kt, 11 [2 r.], 19, 37, 129 (69); Dan Roku od národzenia Páná Zbáwićielá náſzégo. 1594. SiebRozmyśl [A3], kt; WitosłLut kt; GrabPospR kt; KlonKr C; KmitaSpit kt; PowodPr kt; SkarKaz kt; VotSzl kt; CiekPotr kt; GosłCast kt; PaxLiz kt; SkarKazSej 700b, 701a; SkorWinsz kt; SapEpit kt; KlonWor kt; SzarzRyt kt, C, Cv.

»roku od porodzenia panny Maryjej [tj. urodzenia Chrystusa] [którego]« (1): Dan w Krakowie w dzien cżwartkowy pirwſzego dnia kxięcza Lipcza. Roku od porodzenia panny Mariey we trzydzieſci pięć po tiſiączu y piąciſet. GlabGad A4.

»roku [którego] po potopie« [szyk 1:1] (2): á ták co Iornandes/ ktory [...] piſał Kronikę ſwoię/ ſwiádczy być ięzyk Sławáński ſtárodawny/ w tym ſie nie myli/ bo ieſt záraz po potopie Roku 131. według Beroſuſſa. StryjKron 95, 91.

»przeszłego, łońskiego, minęłego roku« [w tym: teraz przeszłego (1); w połączeniu z bliższym określeniem datowania (9)] = anno superiore JanStat [szyk 19:13] (21:10:1): BielŻyw 2; Y yeſzcze ktemv drugy ras prziſzly livdzie waſchi tegoz mynelego rokv mieſſiacza Ianuaria. LibLeg 11/63v, 11/63, 106v, 139, 158v; wGnyeznye na Swyathi woycziech lonſkiego Roku kaptur czarni vkradl LibMal 1544/78; Iſch Napyerwſcha kradzieſz poczal v damyana zlothnyka myſtrza ſuego roku theraſz przeſzlego przed godi LibMal 1550/153, 1544/87v, 1546/109v, 1547/132, 1548/140, 1549/149; SeklWyzn 4; RejKup f4; Po śmierći Edwárduſá ſzoſtego krolá Angielſkiego (ktory vmárł łońſkiego roku młodzieniec w ſześćinaśćie lećiech) było w Angliey zámieſzánie rzecży poſpolitey o wybieránie krolá BielKron 238; Látá 1518. Máxymilian Ceſarz Krześćijáński/ iáko ſie był okazał Zygmuntowi Krolowi ná z ieźdzye v Wiedniá wielkim przyiaćielem/ tákże y do końcá był: przeſzłego roku poſłał poſły do niego/ námawiáiąc go áby w ſtan małżeńſki wſtąpił BielKron 417, 204v, 205v, 417, 421v; á ieſliżebym wydáiąc Dyálógi té/ odſtąpił od onéy Rozmowy/ którąśćie mieli ze mną w Zurowicách/ ná dźiéń S. Marćiná/ Roku przeſzłégo: [...] [proszę] ábyśćie mię ſámi tu oſądźili OrzQuin E3, H2v, B3, R2; MycPrz II C2v; StryjKron 697; WerGośc 229; Dekret roku łońſkiégo w Piotrkowie o mężobóycách [...] vczyniony/ káźimy/ y ón ábroguiemy SarnStat 608; [sejm walny] dwudźieſtégo trzećiégo dniá Mieśiącá Grudniá przeſzłégo roku/ to ieſt/ po Národzeniu Bożym 1568. tu w Lublinie złożyliſmy SarnStat 1057 [idem] 1186; SkarKazSej 685b.

»[którego] roku od stworzenia (a. początku) świata, po stworzeniu świata« [szyk 19:2] (20:1): Roku od ſtworzenia ſwiátá 3994. IEphte oſmy Sędzya zydowſki/ roſkázował zydom ſześć lak [!] BielKron 51; ROku od pocżątku ſwiátá 4017. [...] były wielkie walki Troiánow z Greki/ o ktorych wiele Poetow y Hiſtorykow roznie piſáło BielKron 53, 10, 50v, 62, 122, 428; LeovPrzep I3v [3 r.], I4; Zywot Abráhámá Pátryárchy y Oycá wſzytkich wiernych z piſmá S. wyięty. żył po ſtworzeniu świátá roku 2049. SkarŻyw [282]; O wtorey wypráwie Witołdowey przeciw Tátárom niefortunney/ Roku Páńſkiego 1399. á od ſtworzenia Swiátá 6906. y o Cárzu Támerlanie StryjKron 507, 122, 124, 130, 210, 416 [3 r.]; WujNT 200.

»po śmierci Mah(o)metowej, od Mah(o)meta proroka roku [którego]« [w tym: w połączeniu z bliższym określeniem datowania (5)] [szyk 5:1] (4:2): [list] piſan myeſziacza Rebiolevel tho yeſth Nowembra. Rokv po ſmyerczy mahometovey D.CCCC.XXX VIII^go MetrKor 46/118, 46/47v, 175v; LibLeg 10/98v, 113v; Dźiało ſię to od Chriſtuſa roku 859. [...]/ á od Machometá Proroka Saraceńſkiego roku 43. według rachunku Carionowego. StryjKron 100.

»tego [= bieżącego] roku« = hoc anno Vulg, Modrz; horno Cn [szyk 20:3] (23): LibLeg 10/97, 124, 151v, 11/94; RejRozpr C4v; Poczyna ſie Prandyka tego to pana Macieia z Byſiny podgornego Proroka/ Iako ſie na Swiecie thego Roku wodzic będzie. LudWieś A4; Ozimina nie ranego ſiania/ lepſza tego roku będzie niżli rana. LudWieś A4v, A4v, B; Bys ſobie wſytko wſpowionał [!]. Czo mam z zyſku ſyna mego Przypadlo wſdy roku tego. RejKup Ev; Diar 23; Leop Ier 28/16; RejZwierz 140; Thego Roku miecz będzyemy troie Záczmienie/ iedno Słonczá á dwoie Mieſſiącza. Goski A16v, ktv; OrzRozm G2v; ModrzBaz 144; ktorzy [tj. poganie] mowią: Iutro ſię nie puſzczę w drogę/ iż nie dobry áſpekt. Tego roku nie będę ſzczepił winnice/ iż ieſt przeſtępny. WujNT 661; SarnStat *3, 234, 401; SkarKaz 419a; SkarKazSej 673a.

»[którego] roku od założenia Rzymu (a. miasta rzymskiego), przed założeniem Rzymu« [szyk 4:1] (4:1): Rubeakum miáſto Alſáciey/ zá pogánow Rzymiánow záłożone y zmurowáne/ roku wtorego Olimpiádis 235. á od záłożenia Rzymu 914. [...]/ láthá od národzenia Kryſtuſá 164. BielKron 283v, 266; Anno urbis quingentesimo, Roku od záłożenia miáſtá Rzimskiego pięćſetnego. Mącz 342c; [Alaryk Rzym] wziął y opánował/ Roku 412. od Chriſtuſa/ á od záłożenia Rzymu przez Romuluſſa 1164. StryjKron 36, 36.

Szeregi: »dnia, (i) roku« [szyk 3:2] (5): I támże kośći onych ſwiętych [...] kłádziećie/ y imioná ich piſzećie/ y kthory Biſkup álbo Szufrágan Swięćił/ y ktorego roku y dniá/ y odpuſthy rozdawaćie/ y w ołtarzach ony kośći [...] zálepiaćie. KrowObr 219v; WyprKr 1; ZapKościer 1584/48v. Cf »dnia, roku, godziny«.

»dnia, roku, godziny« (2): Poniewáſz wſzyſtek świát woła/ iż Piotr S. w Rzymie vcżył wiáry S. y krzyżową śmierćią vmarł: kiedy ktorego dniá/ roku/ godzyny/ nie potrzebna to dworność. SkarJedn 99, 99. ~

»rok ([który])« (A) = w którymś roku (4):

~ Wyrażenia: »ten rok« = bieżącego roku, w bieżącym roku (3): A ták ten rok y ná drugi to ieſt 1563. Ceſarz Turecki [...] vcżynił ſobie pokoy ze wſzemi krolmi ná ſwiećie BielKron 332; Rodzay Moſkiewſkich Kniáżow/ áż do dźiſieyſzego Iwáná/ ktory ten rok pánuie. 1563. BielKron 426, 332.

»ten rok« = w roku, o którym mowa (1): Byłá ten rok [tj. 301 od założenia Rzymu] ſpráwá Rzecżypoſpolitey dobra w Rzymie BielKron 119. ~

Wyrażenia przyimkowe: »do [którego, jakiego] roku« = anno, ad annum PolAnt (32): Wżdy niemogli być wykorzenieni [Saraceni] z Hiſzpániey/ y mieli Krześćiáni ſnimi wielkie walki áż do roku 1100. BielKron 279, A6, 282, 282v; RejAp 165; SkarŻyw 29, 374; ZapKościer 1580/9, 1586/64; Roku záś 1320. Włádiſław Lokietek [...] ieſt koronowány w Krákowie/ przeniozwſzy zá zezwoleniem wſzech ſtanow Polſkich Koronę y Stolicę Krolewſką do Krákowá z Gniezná/ gdzie przedtym począwſzy od Boleſławá Chabrego Roku 999. áż do Roku 1306. Krole Polſkie koronowano StryjKron 390; LatHar ++8; THRENY Y Rzecży rozmáite/ Adámá Cżáhrowſkiego [...]/ vcżynione w Táborzech y w źiemi Węgierſkiey [...]. Pocżąwſzy od Roku 1588. do Roku 1596. Wydáne ná świát Anno 1597. CzahTr kt.

~ do [którego] roku czego [= trwania czego] (1): Y bylo miáſto [Jeruzalem] w oblężeniu áż do iedennaſtego roku pánowánia Sedekiaſzowego. BibRadz Ier 52/5.

do [którego] roku za czego [= trwania czego] (1): A nie byłá walká áż do trzydzieſtego y piąte^go roku zá krolowánia Aſy. BudBib 2.Par 15/19.

do [którego, jakiego] roku czyjego [= panowania czyjego] [zawsze G sb] (6): BielKron 288v; Y było miáſto w oblężeniu/ áż do iedennaſtego roku krolá Cydkijahá. BudBib Ier 52/5, 4.Reg 12/6, Dan 1/21; Piotr S. [...] ſzedł do Rzymu/ y tám dwádzieśćiá lat y pięć ſtolicę Kápłáńſką trzymał/ áż do oſtátnego roku Neroná to ieſt cżternaſtego SkarJedn 91, 97.

Wyrażenia: »do roku ([którego]) dzisiejszego, niniejszego, teraźniego« [szyk 2:2] (2:1:1): GDyż iuż do dziſieyſzego roku. 1516. iuż ieſt około trzech ſet y ſzeſci lat. Iako Tatarzi poſiedli Sarmatią, Azijſką albo Scitią. MiechGlab 35; Tablicá s ktorey káżdy łacwie wyrozumieć może/ iáko wiele lat od ſtworzenia świata wyſzło/ áż do roku ninieyſzego/ y potym do tyśiącá ſzoſtego LeovPrzep [K2]; StryjKron kt; KlonWor 79.

»do roku Pańskiego [którego], od Krystusowego narodzenia« (2:1): A tho przeſládowánie [chrześcijan] trwáło áż do roku od Kryſtuſowego národzenia 306. kiedy Rzymſkie páńſtwá ſpráwowáli Dioklecian á Maximian Ceſárzowie BielKron 288v; Aż do roku p: 1273 Mſza v Grekow po Rzymſku bywáłá. SkarJedn 265 marg, 214.

»([od kogo, od czego]) (aż) do tego [= bieżącego] roku ([którego])« (4): Kroniká. tho ieſth/ Hiſtorya Swiátá ná ſześć wiekow/ á cżterzy Monárchie/ rozdźielona [...]: Od pocżątku Swiátá/ áż do tego roku/ ktory ſie piſze 1564. BielKron kt, A6 [2 r.], 362v.

Szeregi: »do tego czasu, to jest do roku [którego]« (1): ſcżego bacżyć możeż cżytelniku/ iáko do tego cżáſu to ieſt aż do roku páńſkiego 858 Pátryárchá żaden Cárogrocki krom Papieſkiego poćwierdzenia/ być nie mogł SkarJedn 214.

»do dnia tego, to jest do [którego] roku« (1): Od trzynaſtego roku Ioſzyiahá ſyna Amonowego krolá Iehudſkie^go/ áż do dniá tego/ to (ieſt) do dwudzieſtego trzećiego roku [usque ad diem hanc, iam tertio et vigesimo anno]/ bywáło słowo Iehowy ku mnie BudBib Ier 25/3. ~

»od roku [którego, jakiego]« = ab anno Vulg, PolAnt (15): a na Koſdi Rok ma dawacz po 10m. ot Roku 1586 na Koſzdy: S. marczyn aſz do wyplaczyenya ZapKościer 1585/57v, 1580/12; Od ktorego czáſſu/ to ieſt roku 1225. Węgierſcy krolowie z Ruśi gruntownie wypádli StryjKron 330; SarnStat 1167.

~ od [którego] roku czego [= trwania czego] (1): Gdyż od pierwſzego roku Mánáſeſowego krolowania/ [...] było lepiey ſtá lat/ ták że żaden z onych ktorzy o tym Proroká [Ezajasza] mowiącego ſłucháli/ cżáſu onego nie docżekáli CzechRozm 132.

od [którego] roku czyjego [= panowania czyjego] (2): A IA od pierwſſego roku Dáriuſá Medſkiego ſtáłem o to áby był poſilony y zmocniony. Leop Dan 11/1; BudBib Ier 25/3.

Wyrażenia: »od roku latosiego« [szyk 2:1] (3): Przepowiedzenie przygod z Biegow Niebieſkich od Roku látoſiego/ kthorego piſzą od Národzenia Páńſkiego 1564. áż do dwudźieſtu lat LeovPrzep kt, E2v, H2v.

»od roku [którego] Bożego, Pańskiego, narodzenia Krystusa, od narodzenia Pańskiego« (1:1:1:1): MiechGlab 75; Ma to miáſto [Argentina w Alzacji] wieżę táką kthorey áni Fráncia/ áni Niemiecka źiemiá nie ma. Thá od roku národzenia Kryſtuſá záłożona 1277. vſtáwicżnie robiąc przez dwádzieśćiá y ośḿ lat ledwie dokonána BielKron 284; LeovPrzep kt; StryjKron 245.

»od roku przeszłego« = ab anno praeterito a. priore Vulg (2): BO o poſłudze ktora ſię dźieie świętym zda mi ſię zá niepotrzebną piſáć do was. Znam bowiem ochotne ſerce wáſze: [...] Iż y Acháia gotowa ieſt od roku przeſzłego/ á vprzeymość wáſzá wiele ich pobudźiłá. WujNT 2.Cor 9/2, 2.Cor 8/10. ~

»około roku [którego, jakiego]« (120): Bo to wſzytkim wiádomo/ że przedtem druku nie było/ ktory áż około Roku 1443. náſtał. BudNT przedm b4; Ireneus ktory żył około roku 181 wyznawa iż kośćioł Rzymſki od Piotrá y Páwłá S. fundowány ieſt SkarJedn 89; Obácż/ Cżytelniku/ [...] wiákiey cżći y powadze byłá ſtolicá Rzymſká v ſtárych Grekow/ áſz do onego cżáſu około roku 870. SkarJedn 222, [A*2]v, 89, 91 marg, 124, 130 marg (17); Zywot S. Paule zacney wdowy Rzymiánki/ [...] zyłá około Roku. 380. SkarŻyw 139; WujNT 200; [Wanda] Wybrána zá Xiężnę około roku/ 730. KlonKr A3v, A2v, B2v, B3, D3.

~ około [którego] roku po czym (2): [św. Marek] nápiſał krotką Ewángelią około dzieśiątego ábo dwunaſtego roku po w niebo wſtąpieniu Páńſkim. WujNT 125. Cf »po stworzeniu świata około roku«.

Wyrażenia: »około roku [którego] Pańskiego, Krystusa narodzonego, od Krystusa« (91:1:1): Potym około roku Kryſtuſá národzonego 720. Muká Sáráceńſki Krol morzem przyiechał z Afryki z wielkim ludem BielKron 279; Wrocław głowá Sląska/ miáſtho wielkie y ochędożne nád rzeką odrą oſádzone/ niegdy od kſiążęćiá Wrátyſłáwá zmurowáne/ á potym od Mieſzká krolá Polſkiego/ około roku od Kryſtuſá 970. BielKron 292; Po ſzoſtym Zborze/ około roku páńſkiego 713 zá Grzegorzá wtorego Papieżá/ y zá Ceſarzá Philippusá Bárdyánjm názwánego/ nowe ſię niepokoie z kośćiołá Cárogrockiego y odrywánia od iednośći kośćielney zácżęły SkarJedn 194; To ſię działo około roku páńſkiego 794 gdy iuż páńſtwo Rzymſkie świeckie rozdwoione było SkarJedn 211, [A*2]v [4 r.], 123, 128, 194, 200 (17); Zywot Iágnieſzki Swiętey [...]. Zyła około roku Páńſkiego. 298. SkarŻyw 67; Męcżeńſtwo S. Wálentego Kápłaná/ [...] ćierpiał około roku Páńſkiego 234. SkarŻyw 147; O nálezieniu drzewá Krzyżá S./ ná ktorym wiśiáło odkupienie náſze [...]. działo ſię to około roku Páńſkiego 320. SkarŻyw 396, 12, 20, 28, 34, 40 (71); CzechEp 370, 378; LarHar 193.

»po stworzeniu świata około roku [którego]« (1): Zywot Moyżeſzá Zakonodawce/ z piſmá świętego/ to ieſt/ z kśiąg iego wybrany [...]. Zył po ſtworzeniu świátá około roku 1800. SkarŻyw 477. ~

»na ([który, jaki]) rok« = w (którym, jakim) roku; anno Vulg (64): Pocżyna ſie Kroniká wſzythkiego świátá [...] z rozmáitych Kronik thákież Hiſtorykow wybrána/ ták Greckich/ iáko Láćińſkich/ ná rok ktory ſie piſze/ 1564. w Polskie słowa przełożoná. BielKron A6.

~ na [który] rok od czego (2): Ná drugi rok od wyścia z Egiptu pirwſzego mieſiącá y dniá iego/ wypełniwſzy Moiżeſz ty wſzytki rzecży ktore mu Pan Bog był roſkazał z rzemięśniki iego Beſelehem y Ooliábem/ wnieſli Arkę do domu Bożego BielKron 35v. Cf »na rok od narodzenia Pańskiego«.

na [który] rok po czym (1): Ná cżwarty rok po śmierći Neronowey poſłano po Weſpezyaná/ áby przyiechał ná Ceſárſtwo. BielKron 146v.

W połączeniu z bliższym określeniem datowania (5): Kto chce ſnámi thę náukę trzymáć ſpołu przyiedź do Norymbergu nádrugi rok ná ſzoſty dzień Stycżnia BielKron 207, 35v; Ná drugi Rok 1448. ná ſchodzie Mieſiącá Máiá/ á Miechouius piſze fol. 311. iż po Bożym ciele złożył Siem Krol Kázimirz w Lublinie Polakom/ y Litwie StryjKron 611, 345; ZapKościer 1595/88v.

Wyrażenia: »na drugi rok« = w następnym roku (42): Ná drugi rok 1543. gdy Ceſarz z Krolem Fráncuſkim walki wiodł/ wźięli Thurcy Walp/ Oſtrom/ Biełahrad/ Wyſzegrad/ y drugich zamkow wiele BielKron 259v; Ná drugi rok kthory piſano od Bożego národzenia 1309. przyiechał Legat z Rzymá/ ktory záklął ty ktorzy nie byli poſłuſzni krolá Karłá BielKron 303; Látá 1211. Byłá wielka Kometá/ [...] tá známionowáłá napierwſze przyśćie Tátárow do nas/ ktorzy przed tym v nas nieſłycháni byli. A ták ná drugi rok Tátárowie wielką mocą weſzli w kráiny gdzie Połowcy byli BielKron 359v; Látá 1426. Vrodźił ſye Iágiełłowi pirwſzy ſyn z Zofiey/ [...] dano mu imię oycowſkie Włádźiſław. Ná drugi rok drugiego ſyná vrodźiłá/ dano mu imię Káźimierz BielKron 386, 35v, 87v, 184, 191, 207 (35); StryjKron 175, 335, 345, 405, 406, 611, 737.

»na rok od narodzenia Pańskiego [który]« (1): Zwierziniec W ktorym rozmáitich ſtanow ludzi/ źwirżąth/ y ptakow/ kſtałty/ przypadki/ y obycżáye/ ſą właſnie wypiſáne. [...] Ná rok od národzenia Páńſkyego 1562. RejZwierz kt.

»na rok niniejszy« (2): A Czopowé od wſzelákiégo pićia ná rok ninieyſzy Contribuciiéy tu vchwalonéy/ miáſtu temu dawamy ná porátowánié poſpolitych potrzeb/ y ku obronie miáſtá tego. SarnStat 965, 964.

»na nowy rok ([który])« (3): RVRALE IVDICIVM Tho ieſt/ Ludycie wieſne Na ten nowy Rok. 1544. Przez chwalebnego pana Macieia Zaiczowicza [...] ſlożone. LudWieś kt, A2, B3v.

»na przyszły rok« (1): ziednały ſię ze od tych pieniędzy chcą y maią Ręty dawacz na kaſzdy rok po dzieſzęczy grzywien, począcz na przysly rok na S: Marczyn kiedy będą piſacz: Anno 1596 ZapKościer 1595/88v.

»na ten [= bieżący] rok ([który])« = hoc anno Vulg (16): obieczvyemy radąm naſſem y poſlom ziemſkie^m Korony Polskiey, ze na ten Rok przyviescz chczemy Poddane naſſe Xięſtwa Vielkiego Litewſkiego aby iednoſtayną obronę zkoroną Polſką przecziwko ſpolnemv nieprziiaczielovi na graniczach dzierzeli. ComCrac 11; ConPiotr 35; Y kur będzie mało/ bo w wigilią Bożego narodzenia w noci mało było gwiazd/ tedy y Iaiecz vkązuie ſie być na ten rok niewiele. LudWieś B, kt, A2, A4v [2 r.], B3v; Pobor ten i czopowe na ten tylko rok 1557 ma być a nie dalej. Diar 80, 81; UstPraw K3 [2 r.]; BielKron 221; WujNT Luc 13/8; IZ téż gwałtownému nieprzyiaćielowi podatkową obroną/ którąſmy ná ten Rok vchwalili/ odpór dáć ſie niemoże. SarnStat 117, 107. ~

»na [który] rok« = na kiedyś (okres przewidywany) (4):

~ W połączeniu z bliższym określeniem datowania (1): [papież] rozeſłał też liſty przypowiádáiąc Konciliu^m w Trydenćie/ ktore dla walek do tego cżáſu być niemogło/ á ták ná przyſzły rok mieſiącá Márcá złożono ieſth BielKron 223.

Wyrażenia: »na drugi rok« (1): [papież] lud gotował táiemnie ná Luteryany [...]/ á gdy mu to rozwodzono/ yż potym ieſzcże nic/ poki ſie Koncilium niedokońcży/ tedy lud ná ten cżás kazał roſpuśćić/ á Rotmiſtrzom przypowiedział ſłużbę ná drugi rok BielKron 223v.

»na rok Pański [który]« (1): Dzienne ſprawy wedlie Niebieſkich Biegow ná rok Panſki 1563 Przeſz Caſprá Goſkiego wliekarſtwiech Doctora pilnie opiſſane. Goski kt.

»na przyszły rok« (2): BielKron 223; Ominamur tibi omnes in proximum annum consulatum, Ziczimyć ſprziyamić wſziſcy Burmiſtrzoſtwá ná prziſzły rok. Mącz 263b. ~

»przez rok« = w ciągu roku (1):

~ Wyrażenie: »przez ten rok [ile kogo]« (1): Mogłoć ſie ieſzcże tu co więcey przydáć nápiſáć tych rzecży/ ktore ſie tocżą ninieyſze^go cżáſu v nas w ſąſiectwie w Wáłáſkiey źiemi/ w ktorey przez ten rok pięć przełożonych było ná Woiewoctwo ich BielKron Mmmm2. ~

»w [który] rok« (1): Tego roku [1525] [...] ognie y mory bárzo panowáły/ pogorzáły w ten rok miáſtá/ Lowicż/ Sędomierz/ Wárthá/ Sądecż BielKron 419v.

»pod [którym] rokiem« [w połączeniu z bliższym określeniem datowania] = sub anno JanStat (2): Anno Domini Milleſimo Quingenteſimo Octuageſimo Primo Die vero 4. Marty. Przed vrzędem naſzim Miaſta Koſcierziny Stanąwſzy oblicznie Sliachetny Grzegorz Smagorzińſki polożel ieſt rinthę pierwei napiſaną ktorą mial polożyć na dzięń S. Michala. pod timze rokiem ZapKościer 1581/19.

~ Wyrażenie: »pod rokiem wcielenia Pańskiego [którym]« (1): To niechay będźie wiádomo: iż pod Rokiem Wćielenia Pánſkiégo/ Tyśiącnym Trzechſetnym ſześćdźieśiątym y oſmym [sub anno Incarnationis Domini, 1368. JanStat 34]/ ten ninieyſzy Reyeſtr ieſt nápiſan w Piątek po Przewodnéy Niedźieli ná Zamku Krákowſkim SarnStat 370. ~

»przed ([którym]) rokiem« (3): Tedy oni bracia odłącżyli ſie od głowney hordy Zawolſkiey y pocżęli mieſzkać przi zamku Saray około ſiedmi dzieſiąt lat przed tim rokiem ktory ieſt od roku Bożego [ante hunc annum Christi]. 1517. MiechGlab 75.

~ przed rokiem czego (1): Przed rokiem śmierći krolá Ioáſá vmárł Ioáchás krol Izráelſki BielKron 87.

Wyrażenie: »przed tym [= o którym mowa] rokiem« (1): Iwan Moſkiewſki kniáź wielki [...] przed tym [tj. 1506] rokiem vmárł. BielKron 404. ~

»na [którym] roku« (w tekście) = przy opisywaniu wydarzeń któregoś roku (1):

~ Wyrażenie: »niżej na drugim roku« (1): [w 1511 r.] przyiecháli do Krolá Zygmuntá w dzyewoſłębſtwie od krolá Węgierſkiego [...] od Edwigi wdowy Stefaná Siedmigrockiego Woiewody/ [...] áby Bárbárę corę przerzecżoney Edwigi wzyął zá małżonkę/ o cżym iuż przed tym byłá vmowá miedzy imi/ przeto tę rzecż zá pewne mieli poſtánowić ná końcu mieſiącá Liſthopádá/ o cżym będzye niżey ná drugim roku. BielKron 408. ~

»po [którym] roku« = post annum JanStat (2): A Iż woiennéy ſłużby nie máło Woyſkimi ginie: wſzyſtki té/ któré ſą po roku 1538. vczynioné/ pſuiemy: á ſtárémi wedle Státutu tegóż ſzáfowáć będźiemy. SarnStat 234.

~ po [którym] roku czego [= trwania czego] (1): Po XXII. roku iego [tj. Otomana] pánowania zá żywothá ſyná ſwego Amurátá ná ſtolec páńſtwá ſwego podnioſł BielKron 239v. ~

»w [którym, jakim] roku« = anno Vulg; in anno Cn (38): BielKron 412v [2 r.]; Iáko o tym y Marćin Bielſki [...] wſpomina/ gdy piſze temi ſłowy: Tráfiło ſię w Sierádzu w Roku 1553. ná com/ práwi/ y ſam pátrzył/ iż [...] WerGośc 232, 225; WerKaz 276; Vpominek albo Przeſtroga/ Zacnemu Narodowi Polſkiemu y wſzitkiem Stanom wielkiego Xieſtwa Litewſkiego/ [...] Napiſani y widani wroku 1587. PaprUp kt; pomni kazdi rade onego meza ſwietego ktori tak mowi: [...] plus diligere patriam quam ſemetipſum ma znas kazdi. Iako to tziniwali [...] cij ſlawni poſlowie na Seimie Warſzewſkiem ieſli go tak zwac mami w roku 85 [= 1585]. PaprUp K3, E3v, F4v, H2; Czego ieſliby ſie dóyźdź nie mogło/ w tym żalu poddánych náſzych: będźiemy winni vchylić im tego/ co Conſtitucia Królá Zygmuntá w Roku Milleſimo, quingenteſimo, trigeſimo ſecundo, vczyniona/ w ſobie obmawia SarnStat 304; Potwiérdzenié Przywileiów y inych praw [...]: któré przez Włádyſławá Iágełłá Królá obywátelóm Króleſtwá Polſkiégo, ná polu bliſko Czerwiénská ſą dáné, w Roku 1422. SarnStat 885, 105, 415, 864 [2 r.], 1219; Owa náyduią ſię rozne pożytki [...]/ ktore [...] drugi raz ſię w tymże roku ná wypráwę woienną Rzecżyp. ſzácowáć mogą. GrabPospR L3v; PROPOSICIA Z wyrokow piſmá S. zebrána: Ná Seym Wálny Koronny Krákowski w Roku 1595. Przez X. HIERONYMA POVVODOVVSKIEGO. PowodPr kt, 35.

~ w [którym] roku czego [= trwania czego] (1): W piątymnaſtym roku pánowánia Tyberiuſzá Ceſárzá/ gdy Pontſki Piłat ſtároſtą był Iudſkim/ [...] sſtáło ſię ſłowo Páńſkie do Ianá Zácháriaſzowego ſyná/ ná puſzczy. WujNT Luc 3/1.

W połączeniu z bliższym określeniem datowania (9): W tym roku 18. dniá Styczniá Rzymſki kośćioł od Piotrá kśiążęćiá Apoſtolſkiego ieſt fundowány/ y ſtolicą Biſkupią ozdobiony. WujNT 511; SarnStat 345, 1166. Cf »w roku niniejszym«, »w roku Pańskim«.

Wyrażenia: »w roku niniejszym, terazniejszym« [w tym: w połączeniu z bliższym określeniem datowania (5)] [szyk 5:1] (4:2): kcżemu na przyſzly Swięthy Michal obiecuie y przyrzeka wroku ninieyſzym polożyć Sto zlotych licżby y Monethy Polskiey ZapKościer 1580/13v; ActReg 133; NA korrekturę práwá źiemſkiégo koronnégo [...] deputuiemy oſoby niżéy opiſáné [...] którzy ná czás S. Marćiná w Roku ninieyſzym/ do Lubliná ziácháć ſie máią SarnStat 58; do obiéránia Sędźiów/ Séymiki tym Woiewodztwóm ſkłádamy [...] ná piérwſzy Poniedźiałek po Národzeniu Pánny Máriiéy w Roku teráznieyſzym/ Tyśiąc/ pięćſet/ ośmdźieśiąt dźiewiątym SarnStat 867, 852, 1011.

»w roku Pańskim [którym]« [w połączeniu z bliższym określeniem datowania] (1): przeto te^go wolnieyſzégo czáſu ziechawſzy ſie ná ten Séym ſpólny do Lubliná ná dźien 23. Mieśiącá Grudniá/ w Ro^kv pánſkim 1568. [...] złożony/ [...] tákieſmy niżéy opiſáne Tráktaty y namowy między ſobą vczynili [...] SarnStat 1019.

»w roku przeszłym« (2): Dla czego wedle Conſtituciy náſzych ten Séym Wálny ſpólny w Roku przeſzłym złożyliſmy/ y nie od czego inégo záczynáli: iedno od téy ſáméy potrzeby á ſpráwy Vniiéy. SarnStat 1026, 417.

»w tym [= bieżącym] roku« (5): Cżego świeży przykład mamy w piſániu/ ktore w tym roku Xiądz Powodowſki Kánonik Poznáńſki wydał przećiwko nam: w ktorym zápomniawſzy wſzelákiey miłośći/ [...] ták nas ſzácuie y winuie [...] NiemObr 4, 171; NA rozgrániczenie źiem/ Woiewództw/ y Powiátów wysſzéy opiſánych/ náznáczymy w tym roku przez liſty Káncelláriiéy náſzéy Komiſsarze oſoby pewné SarnStat 1184, 1196; źiemiá nád zwycżay vrody Puſzcża z śiebie; á drzewá pożytkiem odźiane Dwoiſtym ſą w tym roku SapEpit A4. ~

b. Rok z jakichś względów wyróżniony, szczególny (62): Leop Lev 25/5; A my o tym roku [tj. przestępnym] ták wiédzmy: Ze to ſą nam niepotrzebné fántázye/ gdyż tego roku ná Niebie/ áni w Biegách niebieſkich niemáſz/ iedno to ſobie ludźie vczynili Oczko 29v; á [ludzie uczeni] Káléndarzá nákierowawſzy/ Emboliſmy/ á té przybyſze wyrzućili: cżego ſnádnie doſzli/ dni trzynaśćie z ſtych/ iáko teraz idą/ wyrzućiwſzy: od tąd táki rok niebędźie/ áż kiedy piſáć będą/ Anno Domini 2000 Oczko 30.

rok czego (1): K temuć theż Zydowie należeć powiádáią Bogá wſzechmogącego przykazanie/ o śiodmym roku odpoczynienia LeovPrzep Iv.

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym (3): BibRadz 1.Mach 6/53; LeovPrzep Iv; ktory [Klemens VI] przed dwiemá ſty lat/ miłośćiwe láto Papieſkie/ od ſetnego/ ná pięćdźieśiąty rok przemknął NiemObr 153.

W połączeniu szeregowym (1): A teraz poznawſzy Bogá [...]: iákoż ſię záś náwracaćie ku elementom mdłym y niedoſtátecznym/ ktorym záſię z nowu ſłużyć chcećie? Pilnuiećie dni/ y mieśięcy/ y czáſow/ y rokow. WujNT Gal 4/10.

Zestawienie: »rok przestępny, wstępny« = rok liczący 366, a nie 365 dni; annus bisextilis Murm, BartBydg, Mącz, Cn; annus intercalaris Mącz, Cn [szyk 5:5] (9:1): Murm 7; BartBydg 19b; Ten [tj. Julius] napirwey rozdzyelił rok ná mieſiące/ y przeſtępny rok wymyſlił/ áby ná ſwym mieyſcu ſwiętá ſtały BielKron 131; Annus intercalaris, Vulgo, Bisextilis, Przeſtępny rok. Mącz 10c; [cieplice] żadnéy przymówki nie vżywią/ áby miáły odmiánę á niedoſtátek iáki ćiérpiéć/ zá tákim Przybyſzem/ álbo Rokiem Przeſtępném Oczko 30, 29v [2 r.], [43]; Bisextus – Wstepni rok. Calep 132a; Rok ma w ſobie [...] Dni 365. y 6. godzin. Z ktorych ná káżde cżtery látá/ iż ieden dzień przybywa/ ſtąd Rok przeſtępny bywa. LatHar ++7.

Przen (1):

Wyrażenie: »przestępny rok« (1): (did) Kupieċ narzeka iż nan nie iedna nedza. (–) A boċ na mie przeſtepny rok Skąd czo poczne zewſąd kłopot. RejKup I.

αα. W funkcji przysłówka (10):

»[jakiego] roku« (G) = w jakimś roku (5): pilné baczenié ná to miéć kazáli [piszący o cieplicach]/ áby tego roku [tj. przestępnego] mniéy ſye do Cieplic ludźi odſyłáło Oczko 29v.

~ Wyrażenie: »roku przestępnego« (4): Intercalaris mensis, Mieſiąc w którym yeden dzień prziſadzáyą ku ſpełnieniu czáłemu biegu rocznemu/ yákoſzto bywa káżdego roku przeſtępnego Mącz 31c, 102b; Roku przeſtępne^go/ Luty ma dni 29. LatHar [++]v, [++]v. ~

»[który] rok« (A) = w którym roku; anno Vulg (3): Leop Lev 25/4; Przykazał im tákież był [Bóg Żydom] áby ſześć lat zyemię oráli á ſiali/ á ſiodmy rok [septimo anno Vulg Lev 25/4] áby odpocżynienie miáłá/ á then rok ſiodmy/ żadne práwo/ áni długi/ áni cżynſze álbo podatki nie miáły iść. BielKron 36.

Wyrażenia przyimkowe: »pod [jakim] rokiem« = w jakim roku (1): Ale tę ſubtylną obſerwácyą puśćiém ná ſtrónę [...]/ że rok przeſtępny bywa ná świećie do wſzyſtkich práwie rzeczy niezręczny: iż pod tym rokiem Białegłowy niepłodnieyſzé/ ludźie mdléyſzy/ dźieći nietrwálſzé/ choroby częſtſzé y ſzkodliwſzé Oczko 29v.

»w [jakim] roku« (1):

~ Wyrażenie: »w przestępnym roku« (1): Bisextus sive Bissextus, Czwarty á dwudzieſty dzień xiężycá Lutego/ który w przeſtępnym roku dwá kroć bywa liczon. Mącz 25c. ~

α. Jubileusz czyli Rok Święty; annus sanctus, iubilaeus Cn (33):

αα. W zakonie Mojżeszowym (24): Leop Lev 25/10; Y poświęćićie on rok/ rok pięćdzieſiąty/ y wywołaćie ſwobodę wziemi wſzem obywátelom iey. BudBib Lev 25/10, I 69c marg [2 r.].

rok czego (3): BielKron 36, 45v; Duch Páná Bogá moiego ieſt ná mnie/ á to dla tego iż [...] poſłał mię [Pan] [...] á iżbym wywołał rok vbłágánia Páńſkiego [Is 61/2] CzechRozm 119.

Wyrażenia: »rok Pański przyjemny« = annus Domini acceptus Vulg (2): iáko ſam [Jezus] z proroctwá Ezáiaſzowe^go o ſobie świadcży (Luk. 4. ꝟ 18.) mowiąc: duch páńſki nádemną/ dla tego pomázał mię: ábych opowiedał Ewánielią vbogim/ poſłał mię: [...] żebym opowiedał rok Páńſki przyiemny etc. CzechEp 217 [przekład tego samego tekstu] WujNT Luc 4/19.

»pięćdziesiąt(n)y rok« = w prawie Mojżeszowym Rok Odpuszczenia obchodzony co 50 lat; annus quinquagesimus PolAnt (4): Iowel będzie to v was/ on rok pięćdzieſiątj BudBib Lev 25/11, Lev 25/10; A ten to Rok pięćdźieſiątny zwano Iubileuſzem/ ktory nic inſzego nie znácżył iedno wolność/ y odkupienie pokolenia ludzkiego ReszList 146, 146; [HerbOdpow Aaa8, Bbb2v].

»rok Propitiationis« (1): [Bóg przykazał Żydom] Tákież w pięćdzyeſiąt lat áby mieli rok Propiciationis/ to ieſt/ miłośćiwe láto/ áby gi zwáli rok odpuſzcżenia BielKron 36.

[Szereg: »Jubileus albo pięćdziesiąty rok«: ktory [Jubileusz] oni [Żydzi] świętobliwie obchodźili/ káżdego Roku pięćdzieſiątego. y przetoſz teſz zowie go Moyżeſz/ álbo Iubileuſem/ álbo Pięćdzieſiątym Rokiem. HerbOdpow Aaa8.]

ααα. W funkcji przysłówka (10):

»([którego]) roku« = w (którym) roku; in anno PolAnt; anno Vulg (3): Tego roku [tj. Jubileuszu] káżdy przywroćił ſie ná ſwoię dzyerżáwę/ ieſli kiedy przed tym przedał był komu imienie BielKron 36.

~ Wyrażenie: »roku Jowela [= Jubileuszu], [Jubileusza]« = in (anno) Iobel PolAnt (2): Roku tego Iowelá/ wroći ſię káżdy do imienia ſwego. BudBib Lev 25/13, Lev 25/28; [Roku Iubileuſzá [Anno iubilei] wrócą ſie wſzyſcy do máiętnośći ſwych. WujBib Lev 25/13]. ~

»[którego] roku« = co ile lat (3):

~ Wyrażenie: »pięćdziesiątego (a. pięćdziestnego) roku« = annum quinquagesimum Vulg (3): Leop Lev 25/10; miedzy inſzymi obchodámi zwierzchnimi/ ktore Pan Bog żydom [...] chowáć roſkazał/ byłá też tá/ iż káżdego pięćdźieſtnego roku/ ſwoim ſługom álbo niewolnikom wolność dawáli ReszList 146; LatHar 509. ~

Wyrażenia przyimkowe: »do roku« (1):

~ Wyrażenie: »do roku Jowela« (1): A ieſli nieznaydzie ręká iego coby mu wroćił/ tedy przedánie iego będzie wręce onego kto kupił/ áſz do roku Iowelá [cf BibRadz: ieſli czem odkupić nie będzie miáł/ tedy máiętność v tego co kupił będźie w dzierżeniu/ áż do roku wolnośći; usque ad annum Iobel] BudBib Lev 25/28. ~

»w rok [czego]« = w roku (2): Słudzy wáſzy ták żoná iáko męſzcżyzná/ áby byli z wáſzego kráiu bliſko/ ieſli cudzozyemiec będzye/ niechay iuż nie wychodzi nigdzyey od was/ áni y w rok odpuſzcżenia. BielKron 36v, 36.

»w [którym] roku« (1): Toć był prawdźiwy Duchowny Iubilaeus przez on pięćdźieſiątny rok znáczony/ ktory żydowie pilno obſerwowáli/ iáko to y w ſámey licżbie Duch ś. znáć dawa/ vſtánowiwſzy tę obſerwácyą/ nie w przednim álbo nie w dálſzym/ ále w pięćdźieſiątnym roku/ ktora licżbá [...] byłá znákiem odpuſzcżenia grzechow ReszList 147.

ββ. W Kościele katolickim (9):

Wyrażenia: »rok łaski« = miłościwe lato, jubileusz (3): (nagł) O roku łáſki. (–) VStáwá tá ieſt Kśiędzá Ianá Lutká/ Biſkupá Krákowſkiégo [Statutum Lutkonis Episc: Crac. ad tempora anni gratiae JanStat 205]: iż [...] SarnStat 191, 191, 191 żp.

»rok święty« (2): Racżyſz tedy iuż W.M. moy Mćiwy Pan wiedźieć/ iż Annus Iubilaeus, ktory my rokiem świętym zowiemy/ ná ten rok teráźnieyſzy przypadł ReszList 144; Non ſeptem, ále bis y ter ſeptem centena millia, od pocżątku roku tego świętego/ iuż ſię tu [tj. w Rzymie] ludźi rozmáitych przeminęło ReszList 189.

ααα. W funkcji przysłówka (4):

»[którego] roku« = co ile lat (1): [Klemens VI] to Miłośćiwe láto pięćdzieſiątego roku poſtánowił. KrowObr 78v.

Wyrażenia przyimkowe: »w ([jaki]) rok« (2):

~ Wyrażenia: »w rok świętego Jubileusza« (1): A w rok świętego Iubileuſzá/ álbo miłośćiwego látá (ktory ſłuſznie świętym [...] názwáć możemy) gdy [...] ReszHoz 125.

»w święty rok« (1): W ten święty rok niewymowna wielkość poſtronnych ludźi pielgrzymow/ pocżęłá ſię do tego ſzpitalá ſchodźić ReszList 166. ~

»w roku [którym]« (1):

~ Wyrażenie: »w roku Pańskim miłościwoletnim« (1): Dan w Lublinie w dźień vrocżyſty Swiątecżny ktory przypadł ná 21. dźień Máiá: w roku Páńſkim Miłośćiwoletnim 1600. KlonWor ded **4. ~

c. Okres rozliczeniowy (137): Quincunces usurae, Lichfy trwáyące przes pięć mieſięcy gdy ná kożdy mieſiąc od główney ſummy ſtá yeden czynſz bywa dawan/ Oſtateczne ſiedmi mieſięcy tego roku [...] ſą wolne od czynſzowánia Mącz 342c, 502b; Ná káżdy rok [kmiecie] dawáią y Pánom y Plebanom. Ieſli ktory rok od podatku ieſt wolny/ [...] przedśię pod zasłoną woienney wypráwy/ muſzą ſwoim Pánom cżęſto dáwáć ModrzBaz 124, 122, 138v; SarnStat 416.

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym (2): A nie ma pocżynáć bráć dáni ná drugi rok/ áż pierwſzego roku dobierze GostGosp 66; SarnStat 689.

Wyrażenia: »przeszły rok« (2): ActReg 82; O ś. Marćinie cżynſz ma bydź odbieran wſzyſtek rázem: przeſzłego roku reſtę/ Kápłuny/ Iáycá/ Gęśi [...]: Pierze/ Puchy/ Wełny/ poważyć y odebráć. GostGosp 70.

»przyszły rok« (1): Aby mu Krol dał [...] ze Cła Gdanskie^go przeszłego roku resztę y przyszłego Roku intratę ActReg 82.

»wszytek [= cały] rok« (1): Kto chce dobrze żyć/ á nie vtrácáć/ w Ieśieni obráchuy wſzytek rok/ ták Pánie/ iáko chudy. GostGosp 70.

α. W funkcji przysłówka (125):

»roku« (G) = anno JanStat, JanPrzyw (6):

~ Wyrażenie: »każdego roku« [w tym: w połączeniu z bliższym określeniem datowania (3)] = singulis annis JanStat, JanPrzyw (6): KrowObr 26, 236; Któré dwánaśćie grzywien pieniędzy przerzeczony N. będźie powinien [...] káżdégo roku ná káżdé święto S.N. przerzeczonym vczćiwym Menſionarzom ninieyſzym/ [...] przez właſnégo poſłá odeſłáć/ y od nich ná káżdy rok po zápłáceniu kwit wźiąć. SarnStat 1251; iżby przerzeczeni ſłudzy kośćielni [...] mogli ſpokoynie y cále káżdégo roku przerzeczony czynſz dwánaśćie grzywien/ iáko rzeczono ieſt/ bráć SarnStat 1252, 350, 892. ~

»rok« (A) = w roku (26):

~ Wyrażenie: »każdy rok« (26): ConPiotr 31v; ábowiem to kroleſtwo [tj. neapolitańskie] ieſt dáne z dobrodzyeyſtwá Papieſkiego/ ſktorego [król] winien płáćić trybut Papieżom káżdy rok 40. tyſiąc Koron. BielKron 194v; S tego wſzytkiego iedno mieli dáwáć Gdańſzcżánie dwá tyſiącá złotych káżdy rok/ cżterzy dni chowáć Krolá ze wſzytkim dworem BielKron 391v, 91, 168v, 197v, 212 (20); BielSat L3; od ktory Stodoly a pliacu dani miaſtu naliezy kozdy rok gr 2. ZapKościer 1579/2v; BielSjem 25; ActReg 22, 157. ~

Wyrażenia przyimkowe: »na rok« = w ciągu roku; rocznie; anno Vulg, Modrz, JanStat, JanPrzyw; per annum PolAnt, Vulg; in annum Modrz; in anno JanStat (82): Usura sextans, Dwá ćzinſze [!] nárok od yedney główney ſummy. Mącz 17c; ModrzBaz 120v.

~ W połączeniu szeregowym (1): Pan wielki/ mnieyſzy/ y máły/ y káżdy goſpodarz ma wiedźieć/ ná tydźień/ ná mieśiąc/ ná rok/ rozchodu ſwego ordynáryą GostGosp 2.

Wyrażenia: »na cały rok« (1): iż kmiećie z ról/ zagrodnicy z zagród/ [...] ſłudzy od Pánów vmyſlnie ná hultáyſtwo vćiekáią/ á rządźić ſie dorocznie niechcą/ tylko ná dźiéń ſie ábo ná tydźiéń náymuiąc: czym ludźie vbogié [...] do wielkiégo niedoſtátku przywodzą/ przez żniwá mytá nieznośné/ iáko ná cáły rok/ wyrządzáiąc. SarnStat 522.

»na drugi rok« (1): A nie ma pocżynáć bráć dáni ná drugi rok/ áż pierwſzego roku dobierze GostGosp 66.

»na każdy rok« [w tym: w połączeniu z bliższym określeniem datowania (7)] = singulis annis Vulg, JanStat, JanPrzyw; quotannis Modrz, JanStat; omnibus annis Vulg; per singulos annos PolAnt; omni anno, in annos singulos Modrz; annuatim JanStat (77): ZapWar 1523 nr 2295; Tego cżaſu Darius krol Perſki do Alexandra po dań poſłał ktorą przedtim na każdy rok od Philipa krola brał BielŻyw 149; A na kazdy rock ex Regno Cipriae mayą dawaczy poldziewyentha thyssziąncza slothych LibLeg 9/52v, 9/50, 51; gdyby kto iákiemu Rzemieſlnikowi dobremu [...] rękę vćiął/ ktorą on ſobie żywnoſć zárabiał/ powinien ieſt ránnemu poki będźie żyw/ ná káżdy rok tyle płáćić/ ile on robotą ſwoią y dowćipem ná káżdy rok mogł nábyć. GroicPorz k4, b4v, ddv; KrowObr 236; Leop 4.Reg 17/4, 1.Mach 8/4; BibRadz 2.Par 24/5, 3.Esdr 6/30; K tey dzyerżáwie ieſzcże Krol Polſki miał dáwáć Pruſkim zakonnikom ná káżdy rok dwá tyſiącá złotych cżyrwonych BielKron 415v, 18, 364v, 387v; Mącz 34d, 47c, 342c, 464d; RejZwierc 251; BudBib 3.Esdr 4/51, 52; Niech też będą práwem zágránicżone powinnośći wſzytkich vrzędnikow [...]. Aby ná káżdy rok iáwnie z vrzędu trzymánego licżbę cżynili ModrzBaz 76; ázaż niedoſyć ná nie/ że vſtáwicżnie robią [kmiecie]/ ná káżdy rok y Pánom cżyńſze y Plebanom dźieśięćiny dawáią? ModrzBaz 124, 47v, 83, 119, 122v [2 r.], 123 (13); Mlynarſz ma dawacz dany stego mlyna na koſzdi rok pánu swemu na wyelkę nocz po 72 grziwyen, y sarwarki dwa dny na koſdy rok ZapKościer 1588/77; a Maczk y smalsonką swoyą maya dawacz dany na koſzdy rok dwyę Grzywnyę ZapKościer 1588/79, 1582/35v, 1584/43v, 1585/57v, 1587/69v, 71, 1588/80v, 1595/88v; StryjKron 16 [2 r.], 457; PaprUp F2v; ActReg 165; GostGosp 40; Officiał z Stároſtą źiemie álbo Powiátu onégo/ w którym tákowé dobrá ſą położoné/ będą ſie pytáć pilnie/ iáko wiele z tákowych dóbr może ná káżdy rok pożytku przychodźić/ y oné pożytki/ któréby ná káżdy rok z nich mogly bydź/ pilnie będą ſzácowáć SarnStat 209; Wikárióm kośćiołá Kápituły Krákowſkiéy bywáią dawáné ná kożdy rok ſześćdźieśiąt y ſześć miar ſoli miáłkiéy. SarnStat 378; kmiećie duchownych y świetckich oſób w przerzeczonéy źiemi będący/ z kożdégo łanu ośiádłégo ná dźiéń świętégo Marćiná ná kożdy rok Podymnégo po dwá groſzá [...] będą dáwáć y płáćić SarnStat 1055, 63, 187, 188, 209, 349 (20); Do tegoż ſkárbu Rzeczypoſp: niechayby Zydowie po wſzytkiey Koronie będący/ pewną ſummę [...] ná káżdy rok y ná pewny czás oddawáli. VotSzl D2v, B4, D3v, Ev. ~

»na rok« = każdego roku, corocznie (6): NAſzy kmiećie dawáli nieznośne pobory [...]. Chcąc my kmiotkom folgowáć/ y ſwoiemu ſtanu/ Po dwu groſzu matce ſwey/ zlożym ná rok z lanu. BielSat L4 [idem BielSjem]; ktori tho omyenony Ivrk, y spotunkamy swemy, Powynyen bęndze Pánu swemu dan dawacz na rok po 7 grziwyen kyedy teſz ynny potdani skladacz bęndą ZapKościer 1582/40v, 1580/16v; StryjKron 637; BielSjem 27; MIeſczánie Oświęćimſcy vkázowáli Przywiléy kśiążęćiá Mieſzká Opolſkiégo [...] ná Skład w mieśćie ſwym Oświęćimſkim ſoli y ołowu [...]: á pożytek który Kśiążę miáło z ołowu/ ná pożytek mieyſki oddał/ y ktemu przydał Marcam argenti vſualis z przekupniow álbo z Práſołów ſolnych: którą z zwyczáiu płáćili ná rok. SarnStat 967.

»w rok« = w ciągu roku; przez rok (2): Unciaria lex, Byłá yedná vſtáwá która zákázowáła áby nie więcey yeno yeden płát álbo lichwá od głowney ſumny [!] w rok był płácón Mącz 502b, 502b.

»za [który] rok« = w którymś roku (3): DOchody/ pożytki/ prowentá wſzyſtkié [...] wſzyſcy Stároſtowie/ Dźierżáwcy/ y Mytnicy/ ſkárbowi náſzému należące [...] dáwáć będą powinni: [...] pod vtráceniém Stároſtwá/ Dźierżáwy/ ieſliby których Stároſtá/ álbo Dźierżawcá zá który rok prowentów do którégo ſkárbu nie wydał. SarnStat 1202.

~ Wyrażenie: »za drugi rok« [w tym: w połączeniu z bliższym określeniem czasu (1)] = w następnym roku (2): a tak vcżwy Marczyn Lęga dal pyerwſzych pyenyedzy 50 m. vcżywemu Marczynowy Karwaykowy na dzyen S Marczyna: a ſza drugi Rok na S marczyn 35 m. ma poloſzycz ZapKościer 1582/8v, 1584/51. ~

B. Jako określenie długości trwania lub upływu czasu; annale tempus, annuum intervallum a. spatium Cn (707): Dziś ábo iutro poiedziemy do miáſtá tego ábo owego/ y ſtrawiemy tám rok Leop Iac 4/13; BibRadz Ez 4/6 [2 r.]; BielKron 96 [2 r.]; Perenno, id est, Annum perficio. Roku dokonawam/ álbo/ yeſtem trwáły. Mącz 10d; GórnDworz Cc7v; A gdyſz Apollon z krolewną ſwą bliſko iuż roku byli będąc z ſobą w wielkiey łáſce. Thedy [...] HistRzym 14v; BudBib I 82b marg [2 r.], Num 14/34, Ez 4/6 [2 r.]; W ſpomina ie [zabobony] Senecá w liśćiech ſwoich ták piſąc. Białym głowom poſtánowili ſtarſzy ku płácżu żáłobnęmu/ Rok/ nie iżby ták długo płákáć miáły/ ále żeby dlużey niepłákáły. BiałKaz D3; Ieden tydźień w piſmie świętym znácży ſiedm lat/ dźień kłádąc zá rok: ták iáko ono máſz z. Moy: 25. ꝟ 8. CzechRozm 169v, 140 [2 r.]; SkarJedn 327; [Eufrazyja] przybieżawſzy do ſtárſzey mowiłá: [...] cżemuś mi wcżás niepowiedziáłá o śmierći moiey: żebych byłá mogłá opłákáć grzechy moie? proſzę vproś mi rok ieſzcże ná pokutę/ ná opłákánie złośći moich. SkarŻyw 227; GórnRozm E4; Tantus Rex vmarł iuz to Rok Ciało iego insepultum aco gorzey zaden ysłowka otym nie wspomni. ActReg 23; GostGosp 84; SarnStat 700 [2 r.], 1158.

rok, [ile] rokow od czego (3): tá [prorokini Anna] iuż byłá przetrwáłá wyele cżáſow/ á myeſzkáłá z mężem ſwym rokow ſiedḿ od pánieńſthwá ſwego/ á byłá wdową áż do lat oſḿdzyeſiąt y cżterzech RejPos 28v; Zás mąſz gdy przeda dom (ábo) mieſzkánie/ w murze mieyſckim/ tedy okup iego będzie áſz do końcá roku [donec compleatur annus] (od) przedánia iego BudBib Lev 25/29. Cf »wyszcie roku«.

[który] rok po czym (5): Annus climactericus, [...] Astrologi liczą ſiodmy á ſiodmy rok po národzeniu áż do dziewiątego rázu Mącz 57b. Cf »nie doszedł rok«, »rok wynidzie«.

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym (7): BierEz Q3; Leop Zach 1/12; BibRadz Deut 31/10; Alter et vicesimus annus. Wtóry y dwádzieſti rok. Mącz 7b, 57b, 263a; gdy przez vſtáwicżne trapienie/ śiłá/ y zdrowie ginąć muſiáło/ ná kończu trzeciego roku/ zá mąż ſzedſzy [tj. od wyjścia za mąż] vmárłá [dziewczyna wydana za mąż wbrew swej woli]. GórnDworz Aa5v.

W połączeniu z liczebnikiem głównym (7): Piotr ſwięthy piſze/ iż v Páná tyſiąc lath iáko rok ieden RejAp 5; RejPos 28v; [córka mówi do ojca:] Gdyż oto prze ty náſze domowe trudnośći/ Nie możeſz miły oycże vżyć ſwych wcżeſnośći. A to ktemu iż v mnie więcey niż dwá roki/ Záwżdy ná cię wychodzą niemáłe obroki. HistLan A3v; StryjKron 617; WujNT Iac 4/13; SarnStat 608; CiekPotr 49.

W połączeniu z liczebnikiem ułamkowym (2): A gdy yuſz doma [żona] nyebila pul czwartha roku, schedl do nyeboſczika kxyedza dąbrowſkyego radzacz ſzyą czobi czinycz myall. LibMal 1554/190v; GostGosp 134.

W połączeniu szeregowym (1): Wyidzie dzień/ y drugi/ y trzeći/ wyidzie thydzień/ y drugi/ mieſiącz/ kilká/ áż rok [...] GórnDworz R2.

Frazy: »(już) rok (będzie)« [w tym: z elipsą orzeczenia (2); ze zdaniem czasowym: jako (2)] = minie (a. mija) rok (4): RejKup r7v; Zeznal ze rok Bąndzie po Wyelkiey Noczi v Mathiſka rzeznyka na Wronyeczkyey vliczi trzy pyerſczyenye wzyal LibMal 1552/168v; PowodPr 37; Pożegnał nas, y wsiadſzy ná koń iechał w drogę. Tym czáſem (á iuſz bliſko rok iáko odiechał) Przyſzłá nowiná, żeby [...] CiekPotr 12.

»nie doszło roku; dochodził rok; nie doszedł rok« [w tym: po czym (1)] = nie minął rok; mijał rok (2;1;1): Leop 2.Par 36/10; Niedoſzedł rok po iego męcżeńſtwie gdy od Papieżá [...] [św. Piotr z Werony] kánonizowány ieſt SkarŻyw 374; nie doſzło roku ſłudzy iego [tj. Joasa] właſni zábili go/ mſzcżąc ſie krwie niewinney Zácháryaſzowey BielKron 87, 415.

»temu rok jest, jako« (1): Est iam annus ut repulsam tulit, Iuż temu rok yeſt yáko opadł od doſtóynośći Mącz 429a.

»[który] rok się poczynał« (1): Olympias, quinque annorum spacium, Czás piący lát/ álbo gdy ſie piąty rok poczinał á cztery látá przeſzły. Mącz 263a.

»rok minął (a. (prze)minie), przejdzie precz« [w tym: czemu (3); niżli (1)] [szyk zmienny] (9:1): ZapWar 1518 nr 2206; powyada yſch paſz ſrebrni zwawrzynczem Gaczkyem vkradli v kowalky wſzyerakowye mynall rok przed myąſzopuſti LibMal 1547/131, 1543/67v; GroicPorz l4v; w Cerkwi [Żydzi] chowaią w Donicach gliniánych nowych iábłká [...]/ á ktoremu rok minie/ wezmą ie precż z Cerkwie/ á nowe muſzą mieć. BielKron 465; Dum moliuntur, dum comuntur annus est, Niżli ſie námyślą/ niżli ſie vbiorą rok przeydźie precz. Mącz 229c; BudBib 2.Par 36/10; SkarŻyw 270; PudłFr 8; SarnStat 942.

»spełni się [komu] rok« = upłynie rok (1): Zás mąſz gdy przeda dom [...]/ przes cáły rok będzie (wolny) okup iego. A ieſli nie okupi/ y ſpełni ſię mu rok cáły [impleto anno perfecto]/ tedy [...] BudBib Lev 25/30.

»rok wynidzie (a. wyjdzie, a. wyszedł); wyszcie roku« [w tym: od czego (1), po czym (3)] = minie (a. minął) rok; annus transierit JanStat [szyk zmienny] (24;10): GroicPorz o3; Gdy kmieć od Páná vćiecze/ á pan wiedząc o niem nieczyni oń aż rok wynidzye/ tedy tákowego kmiećiá tráći UstPraw Fv, F4, Hv [2 r.], H4; PO śmierći tráfney Romuluſowey/ Senat kroleſtwo Rzymſkie ſpráwował [...]. A gdy rok wyſzedł/ zdáło ſie wſzytkim lepiey wybráć krolá/ ktoryby miał zwirzchność nád wſzytkimi. BielKron 101, 119; GórnDworz R2; BudBib 2.Esdr 13/6; ModrzBaz 120; poſtánawiamy/ áby śióſtróm/ którymby oycowie [...] zá żywotá ſwégo poſágu nie náznáczyli/ bráćia piérwéy niż rok po śmiérći oycowſkiéy wynidźie/ byli powinni [...] náznáczyć poſági według zdánia/ y ſumniénia ſwégo. SarnStat 590; Státut o oſkárżeniu mężobóyc/ znowu wźiąć y odnowić vmyśliliſmy: y ten będźiemy wypełniáć do wyſzćia iednégo roku [ad decursum unius anni JanStat 611]/ z tym to przydatkiem: Iż [...] SarnStat 608; Aktor gdy pozwány vmrze/ nim rok y ſześć niedziél wynidzie [intra annum et sex septimanas JanStat 517], ma odnowić kauzę. SarnStat 628, 156, 190, 256, 326, 346 (22); A poki rok ſześć niedźiel z kreſu nie wynidźie/ Niechay czarna płotnicá z ćiebie [wdowico] więc nie znidźie. ZbylPrzyg B3; [SzczerbSpecSax 249].

Zwroty: »nie być żyw roka« (1): [Młodość mówi do Karności:] Lepyey ſobye napirwey wyymi birzmo z oká/ A polepſz ſie oto ſam nie będzyeſz żyw roká BielKom E3v.

»nie być (żyw) roku« [w odniesieniu do sprawowanej funkcji] (4): Theodorá Ceſárſtwo rządziłá dwie lecie áni źle áni dobrze/ iáko biała głowá. Michał Sánior/ ten nie był roku áż go wypędzono. BielKron 169v; Pius Papież rodem s Seny/ nie był żyw ſpełná roku. BielKron 190, 169v, 326.

»rok przeżyć« (1): W tákim poſtępku rok przeżywſzy vmárł Antigonus/ y zoſtáwił młodą wdowę. SkarŻyw [223].

»wykonać rok i miesięcy [ile]« (1): [cesarz Nerwa] zá żywotá ſwego náznácżył ná Ceſárſtwo Tráiánuſá [...]. Wykonawſzy rok y mieſięcy dwá/ vmárł/ máiąc lat LXXI. BielKron 148v.

Wyrażenia: »rok cały« (2): BudBib Lev 25/30; Ale gdy co komu miło/ Trudno wytrwáć y czás máły: Godźiná tám iák rok cáły. KochPieś 25.

»dokończenie roku [którego]« (1): Przytym Moiżeſz roſkazał im w thy ſłowá/ Przy dokończeniu roku Siodmego [Po śiedmi lat WujBib; In fine septem annorum]/ czáſu obchodu Swiętá odpuſzczánia/ [...] thedy czytáć będźieſz zakon ten przed wſzemi Izráelczyki BibRadz Deut 31/10.

»połowica roku« (1): ktore [dwórki] też ſobie máią prząść połowicę roku/ á połowicę Pánu GostGosp 76.

»rok od roku; od roku do roku« = przez cały rok; stale, ciągle; bez przerwy (10;5): MiechGlab 72 [2 r.]; Yáko cżłowyek goſpodarny gdy ſie ma wolą w dobro zápomoc/ długo pilnuye/ cżęſto nye doſypya/ vſtáwicżnye rok od roku prácuye/ á nigdy nye przeſtawa GliczKsiąż M8v; Inſze od Duchá nietzyſtego nápiſáne w tymże Wiátyku bluznierſtwá opuſztzam/ w ktorych rok od roku ná káżdy dzień/ nietylko Páná Iezu Kryſtuſá Syná Bożego bluznićie/ ále teſz y s pánny Máryey mátki iego/ Báłwaná tzynićie KrowObr 164v, 52 [2 r.], 71 [2 r.], 161v [2 r.], 168 [2 r.]; BielKron 15 [2 r.]; Victibus annuis sufficiens praedium, Folwárk dáyąci doſtátek żyta ná wychowánie rok od roku. Mącz 500c, 395a [2 r.]; ktoreby [wybrane osoby] nietylko przez ſeymowe dni/ ále záwżdy od roku do roku [toto anni tempore] śiedźieli ná ſądźiech/ á odpráwowáli wſzytkie ſpráwy/ ktorebykolwiek do nich [...] przichodźiły ModrzBaz 91; SkarŻyw 456 [2 r.]; SarnStat 102 [2 r.], 363 [2 r.], 1274 [2 r.].

»tak rok« = rok temu; ante annum Cn (15): ComCrac 11; theſch w. k. m. oſznaymvye yſch thak rok poſlalyſzmi gonycza naſchego do w.k.m. proſchacz o lyſth dobrovolni LibLeg 11/154, 11/160v; powyada yſch w warczye thak rok theſz pyenyadze wibyeral skalyeth pod yarmarkyem. LibMal 1547/129, 1554/185v; OrzRozm Ev; OrzQuin L2; gdy piſano od Národzenia BOżego 1478. záćmienie ſłoneczne było ſtráſzliwe [...]. Ażaż też nie tákowe záćmienie Słońcá było/ ták ſiedḿdźieſiąt lat y trzy/ iáko y ták rok LeovPrzep a4v; SkarJedn 50; KochAp 10; KlonWor 60; [CorfusDocum 1566 nr 143].

~ W liczebniku złożonym (3): Podobne temu było záćmienie ſłoneczne/ ták ſto trzydzieśći lat y rok LeovPrzep A4, Bv, D4. ~

Cf »tak rok przeszły«.

»tak rok przeszły« = rok temu (1): Dáliſmy odpowiedź y náukę tak rok przeſły Legatowi pierwſzemu iáko temu zábieżeć mamy BielKron 200.

»rok temu [który]« = ile lat (1): Pánie zaſtępow/ y długoſz ſie ty niezlytuieſz nád Ieruzálem/ y nád miáſty Iudſkiemi/ ná ktoreś ſie rozgniewał? otoć iuż then rok temu ſiedmdzieſiątny [Iste iam septuagesimus annus est]? Leop Zach 1/12.

[Zestawienie: »rok probowny« = okres postulatu w klasztorze: Ale ieſliby kto w zupełnych lećiech Mnichem zoſtał/ ten iuż y Lennych y Mieyſkich praw ieſt oddalony [...]. y choćby potym z Klaſztorá wyſzedł/ poki rok probowny niewynidźie/ [tedy ſie przedſię niech nieſpodźiewa do ſtanu raz opuſzcżonego przywroćić.] SzczerbSpecSax 249.]

Szeregi: [»lata abo roki«: taky othrzyma odpuſthow dny dzewyęthnaſcze thyſzęczy. thrzy ſtha. y sheſczdzeſząd dny A yeſly taky chcze wyedzecz wyele lath abo rokow czynyą/ thy dny. wyecz yze czynyą. Pyądzeſſąth Lath y trzy lata RozmDomin 1.]

»rok i sześć niedziel« = annus et sex hebdomadae JanStat; okres ważności wniesionej przez powoda do sądu sprawy, po którego upływie powództwo (skarga, zarzuty) ulegało przedawnieniu (9): GroicPorz o3; Kto kogo pocznie o co pozywáć/ á począwſzy przeſtánie/ iż wynidzye rok temu y ſzeſć niedzyel: Táki niedbálec [...] tráći to o co był pozwał UstPraw H4; A czás świéżégo złoczyńſtwá ieſt rok y ſześć niedźiél. SarnStat 496, 496, 532, 628, 642, 757; ZbylPrzyg B3.

α. W funkcji przysłówka (417):

»roku« (G) = na okres roku (1):

~ Wyrażenie: »jednego roku« = na okres jednego roku (1): Także Sędźiowie ziemſcy y Grodzcy tákowym liſtóm hámuiącym mieyſce dáiący/ cztérnaśćie grzywien winą niech będą karáni. Wyiąwſzy ſpráwy tych: ktorzy ná ſłużbách Rzeczypoſpolitéy ſą [...]: których ſpráwy tylko iednégo roku [ad unius anni spatium JanStat 121] [...] záwiéſzoné bydź mogą SarnStat 775. ~

»rok« (A) = przez rok, przez okres roku; infra annum, per annum JanStat (173): FalZioł II 19b; Bo choc bys mu y rok dzwonyl Ieſly ſobie nieugonyl. Panſkiey Laſky za zywota Niewizwonys go ſklopotá. RejKup l4, k3; [człowiek gospodarny] chceli áby co myał musi cżás niemáły ná tem ſtráwić/ nye rok nye dwá nye trzy/ ále pokąt ſna żyw będzye/ ná tho wſſytko cżás wſſytek náłożyć musi. GliczKsiąż M8v, N [2 r.]; UstPraw I3; RejFig Dd7v; RejZwierz 57; [Kambizes spadł na miecz] y zábił ſie ſam/ ſzcżedł ták nie zoſtáwiwſzy po ſobie dzyedzicá/ ábowiem máło więcey roku po oycu był. BielKron 114; KOnon rodem s Trácyey/ cżłowiek ſtáry będąc/ iedno był Papieżem nie ſpełná rok. BielKron 167; tá Kráiná [wodzka, część ziemi nowogrodzkiej] ieſt zá ieden dźiw ſwiátu/ iż by nie wiem iákie źwierzę tám przywiozł z inąd á chował ie tám rok/ wnet ſzersć odmieni á będźie białe. BielKron 432v, 86, 118v, 147v, 159v, 163 (21); Tecum anno plus vixit, Dłużey był v ciebie niżli rok. Mącz 307a; Prot A2v; GórnDworz T6, Bb4; thák rozumiem iżby káżdy wolał rok wytrwáć málucżko/ á odiąć ſobie kęs ſwey woley/ á áż do śmierći á ieſzcże ktemu wiecżnie ſobie roſkoſzowáć wedle myſli ſwoiey. RejPos 315v, 315v; RejZwierc 274, 274v; BudBib 1.Reg 13/1, I 154d marg; Strum L [3 r.], P3; niechayby wſzytkie tych kráin Powiáty/ ná śiedm ábo ná ośm cżęśći podźielono/ dawſzi im tákie przezwiſká/ áby káżda cżęść/ rok [annuo tempore] ná woynę wypráwowáłá: á po wyśćiu roku/ áby drudzy ná ich mieyſce náſtępowáli ModrzBaz 120, 79v; Gdzie gdy rok przemieſzkał [św. Hugo w klasztorze] [...]: zá przymuſzenim Grzegorzá Papieżá/ muśiał ſię záśię ná Biſkupſtwo wroćić. SkarŻyw 291, [223], [236], 571; StryjKron 522; Aby też vſtáwicżna ſłużbá v nas byłá/ Niechby rok każda źiemiá koleią ſłużyłá. BielSjem 19; KochPieś 53; (nagł) Nagrobek Stán. Grzebskiemu (–) [...] Swiát ieſliże dobrze znał té przymioty w tobie/ Mógłby nie rok/ áni dwá/ czérnić ſye w żáłobie Po twym zeſzćiu: lecz póty/ póki ſam ſtać będźie PudłFr 14; A co o wieżę powiedaſz/ iż trudno rok w niey wyśiedźieć/ ia wiem iednego ktory trży látá y ośmnaśćie Niedźiel nie wychodząc w wieży śiedźiał/ á żyw y teraz/ y ma śię dobrże. GórnRozm E3v, Hv; GostGosp 76; O Exekuciiéy nád témi, którzy Klątwę więcéy niz Rok ná ſobie ćiérpią SarnStat 226; Dawność czyniénia o bydło, rok. Ale gwałtownie álbo złodźieyſkié gdy wezmą, tedy do dwu lat Prȩſcriptia. SarnStat 676, 6, 128, 156, 189, 242 (15); KlonWor 79 [2 r.]; NVżeſz Wdowiczko młoda/ ktoraś rok trzy żyłá/ Wſtanie tákim małżeńſkim z mężem ſwoim byłá/ Ieſzczeć było dwudźieſte nie nádeſzło láto/ Gdyś wtákowy ſtan przyſzłá ZbylPrzyg B3.

~ W połączeniu z liczebnikiem głównym [zawsze: jeden] (11): HistAl L3; BibRadz 4.Reg 22/1; MAkrynius Ceſarz/ ktory był wſzelkich złośći pełen [...]. Pánował ieden rok. BielKron 151, 61, 161v, 163, 167v; Perannus, Ieden rok trwáyący. Mącz 290c, 91a; CzechRozm 139v; GórnRozm H4v.

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym (2): RejRozpr G3v; [list Dydony do Eneasza:] Iednák pewnie mam zá to/ iż twoi bogowie/ Iuż nie długo folgowáć będą zdrádney głowie. Bo y ták iuż ſiodmy rok tłucżeſz ſie po ſwiecie PudłDydo B3.

W połączeniu z liczebnikiem ułamkowym (12): bogowie/ wſkazáli ták [...]/ áby puł roká álbo ſześć mieſięcy mieſzkáłá [Prozerpina, córka Ceres] z mężem Plutonem w piekle/ á drugie puł roká z mácierzą w niebie. BielKron 21v; (nagł) Islándya. (–) [...] Tám nie bywa nocy puł roká/ od S. Witá áż do S. Luciey/ á zaſię dnia nie bywa od świętey Luciey BielKron 294v; GórnDworz Aa6, Bb4; A práwie go [ojca córki] y s płácżem o to pilnie proſzą/ Aby iednę cżwierć roku v iedney mieſzkáć chciał/ A ná drugą v drugiey zaſię ſwe wcżáſy miał. HistLan D3; SkarŻyw 55; tedy Ostrorogowi niechby dąno Grudziądz subhac conditione aby go puł roku podzierzawszy frymarczył się zemną Grudziądz mi puscił, aGeneralstwo wziął ActReg 80; SarnStat 76, 154, 239, 1171.

W liczebniku złożonym (5): A [Aza] był Krolem w Ieruzálem czterdźieſći lat y rok BibRadz 3.Reg 15/10, 4.Reg 14/23, 22/1; (nagł) Albániey Krolowie. (–) Pirwſzy Eneás/ pánował trzy látá [...]. Eneás Sylwius trzydzyeśći y ieden rok. BielKron 61, 321.

W przeciwstawieniu: »rok ... w godzinie« (1): Co ty Rok ſpjſeſs w Kominie To on odpuſtzi w Godzinie RejKup dd6.

Wyrażenia: »cały rok« = annum totum Vulg [szyk 25:8] (33): OpecŻyw 39v; [wszywy kopr] może być czały rok y przez dwie lecie w czałey mocży zachowany/ á wſzakoż im ſwieſzſzy tym lepſzy. FalZioł I 110a; GRudnia oſtrzegay głowy ſwey od mrozow, abys czały rok zdrową głowę miał FalZioł V 49, IV 4b; RejZwierz 138; BielKron 166, 416v; Romanae matronae Brutum, tempus annuum luxerunt, Rzimskie pánie cáły rok Brutuſowey ſmierći żáłowáły. Mącz 199b; RejZwierc 136; SkarJedn 96, 345; (marg) Przywrocony S. Chryzoſtom. (–) Był ſpokoyny rok cáły ná ſwym Biſkupſtwie. SkarŻyw 89, 308, 333 marg, 411, 436, 453, 461, 582 [2 r.]; MWilkHist Iv; ROku 1501. iedennaſtego dniá Iánuariá ſkoro Krol Albricht odpráwił poſły Tureckie z przymierzem/ ktorego rok cáły czekáli w Krákowie/ záraz po nich przyiecháli też Poſłowie Cárzá Zawolſkiego StryjKron 682, 5, 290, 330, 507, 522 marg; CzechEp 44; Kury ſie lęgą cáły rok/ pocżąwſzy w poſt áż do ſámego ś. Marćiná GostGosp 110; LatHar 246; WujNT Act 11/26; SarnStat 620; KlonWor 79.

»rok prawny« (2): iż gdyby który obywátél Króleſtwá náſzégo [...] ſkazániem ſpráwiedliwie będźie záklęt: á tákową klątwę dłużéy niż rok práwny [ultra annum legalem JanStat 245] vpornie będźie ná ſobie nośił/ [...] SarnStat 190 [idem] 898.

Szeregi: »rok i [ile] miesięcy (a. miesiąc)« (18): Thedy drzewo ſlonecżne Indyiskim ięzykiem odpwiedziálo [!] [Aleksandrowi]/ [...] ieſzcże rok ieden y oſm mieſięcy przetrwaſz [Anno completo et mensibus octo vives]/ á w ktorym dufaſz tobie ſmiertelny trunek poda. HistAl L3; SYlweryus Papież rodem s Kámpániey/ ſyn Ormizdy biſkupá/ był rok ieden y mieſięcy pięć. BielKron 163; ANáſtazyus był Ceſárzem rok y trzy mieſiące BielKron 167v, 161v, 164, 166, 166v, 167v (14); BudNT Act 18/11; A gdy iuſz Ziemiá oſſycháłá/ roſkazał Pan Bog Noemu beſpiecznie wyſtąpić z Korabiá/ w ktorym mieſzkał cáły rok/ y mieſiąc. StryjKron 5; WujNT Act 18/11.

»rok i sześć niedziel« [objaśnienie cf s. 371b] (21): yako then ploth o ktorego mya zagrodzenye posval sthohy vysey rokv hy szesczi nyedziel ZapWar 1528 nr 2529; Trwáiący w powołániu [tj. w oskarżeniu] rok y ſzeſć niedźiel co ćierpi. GroicPorz o2v, o2v, o3, q3, nn4; Kto ſláchćicá zábije/ táki zábijak ma dáć zań 120 grzywień/ A Rok y ſzeſć niedźiel ſiedźieć w wieży UstPraw D4, A4 [3 r.], Fv, F4v, H4, K2; W Polſcze bywáło, y ieſcze iest ná wielu mieyſcách, że rok y ſześć niedźiél iedno trwa zapis Grodzki, ieſli przenieśiony nie będźie. SarnStat 542, 239, 606, 608 [2 r.], 1162, 1168. ~

»rokiem« = o rok (3): Strum P4; bo miłość téy mocy/ Ze przed nią námężnieyſzy rycérz turá ſkoczy. Ale iákóż nie ſkoczyć dla miłégo człeká? By téż ſobie vſczérbić którym rokiem wieká. PudłFr 58; [Stárſzy ciebie rokiem. StatorGramm E2v].

~ Zwrot: »przewlec czasu rokiem« (1): Przewleċ czaſu aby rokiem A ia też tą chwylą ſkokiem. Wſzytky ſwoię rzeczy ſprawie A powoly ſię wyprawie. RejKup e8v. ~

Wyrażenia przyimkowe: »do roku (a. roka)« = przez rok (13): Plinius piſze dziwną rzecż o kukołcze iż gdy ią ktopirwſzy [!] raz ſlyſzącz tamże ſobie prawą ſtopę okriſzli/ pothymże on piaſek pod nogą wykopawſzy gdy po domu roztrzęſie/ tham żadna pchła do roku nie poſtogi. FalZioł IV 23d, IV 20d; Ano ſie ieſt czego wſtidzicz Bo kazdi będzie tim ſſidzicz Y pokutowacz do roka Yz marnie zgubil proroka Wktorim ſie ludzie kochaią [tj. koguta] RejRozm 404; A niemas ſnaċ tak zadnego Aby niebyl pylen tego. Czo ſię ſniem ma dziaċ do roku RejKup D; RejWiz 18; UstPraw Cv; Ták kto chce kogo karáć/ nie miey ſam do roku/ Ani żadney mákuły/ ni páździorká w oku. RejFig Aa3; BielKron 121; HistLan A4v; RejZwierc 143; RejZwiercPodw 183v; Annuus, Quod unius anni spatio continetur – Doroczny. Do Roku trwąicy [!]. Calep 73a; Potępia ich/ ieſli nie będą pokutowáć: pokázuiąc ćierpliwość Bożą przez figę niepłodną/ ktorey ieſzcze do roku czekał owocu. WujNT przedm 37.

»do roku« = na przeciąg roku (12): [Trojanie i Grecy] wzyęli przymierze do roku chowáć ciáłá zbite z obu ſtron/ á ranne goić. BielKron 58, 226v, 373, 383v; Extrahere in annum rem aliquam, Do roku odwłóczyć. Mącz 462a; ModrzBaz 121v; StryjKron 421; ZapKościer 1589/86v; która vſtáwá ninieyſza o kmiećiách zbiegłych tylko do roku [ad unius anni decursum JanStat 1089] trwáć będźie. SarnStat 664.

~ W połączeniu z liczebnikiem ułamkowym (1): Aieſliby tez kto proſtego rządu abo ſtanu czloviek na ſpravie a ſądzie granicznem, abo ynnem przecziwko Commiſſarzo^m ſie rzuciel ſlovy a nievczcziel, taki ma bycz viezą abo ſiedzeniem do polroka karąn ComCrac 17v.

Szereg: »do roku i do sześci niedziel« [objaśnienie cf s. 371b] (2): [nie mogą świadczyć] Lupieżce/ Swiętokupcy/ zdrayce/ błaznowie/ Mężoboyce/ wywołánie do roku y do ſzeſći niedźiel ćierpiący/ świádkowie przenáięći [...] GroicPorz xv; morderſtwá też non exilio, iáko v Rzymiánow było/ ále fundo turris, do roku y do ſześći niedźiel ieſt [w Polsce] ſkarano OrzRozm L. ~

»do roku (a. roka)« = przed upływem roku (23): CHłopi Wilká żywego w iámie vłápili/ Iáką mu mękę zádáć ſpołu ſie rádzili. Ieden rzecże/ [...] nie możecie go [wilka] iście lepiey ſkáráć/ Daycie zá moię żonę/ nie trzebáć mu więcey/ Pewnieć odpokutuie niż do roku pręcey. RejFig Dd7; Młodſzy [Lasocki] ten poznał co Bog/ lecż z niego proroká/ Pewnie prze młodość ieſzcże/ nie będzye do roká. RejZwierz 65, 28; Ale domy mieyſkie inácżey ſie záchowały/ kto dom przedał ná wiecżność/ mogł do roku záſię (ten kto przedał) wykupić BielKron 36, 204v, 228v, 410v; Zapiſy Grodzkié wywietrzáią, ieſli do roku do Akt Ziemſkich przenieśioné nie bywáią. SarnStat 539, 1157, 1183.

~ do roku od czego (2): A ieſliby Roki niebyły do roku/ od Aktu zapiſu Grodzkiégo/ tedy [...] SarnStat 1157, 6.

do roku po czym (4): CzechRozm 141; A táki poſag [naznaczony siostrze przez braci, po śmierci ojca]/ nadáléy do roku po ſzćiu zá mąż/ ma iéy bydź przez bráćią oddány SarnStat 590 [idem 635], 612, 635.

W połączeniu z liczebnikiem ułamkowym (4): UstPraw A3v; A tym/ którzy ná ten czás ſą nie ośiedli/ doſtoieńſtwá y vrzędy dźierżąc/ ieſli od tego czáſu do półroká [ad medium annum JanStat 302] nie vczynią ſie ośiádłémi/ doſtoieńſtwo y vrząd iemu weźmiemy. SarnStat 73; A tá [moneta cudzoziemska]/ co ieſt w Koronie/ [ustawiamy] áby nadáléy do pułroká zbywáná byłá. SarnStat 410, 410.

Szeregi: »do roku a [ilu] miesięcy« (1): gdyż iest wSiedmigrodzkiey Ziemi prawo, ze Testamenty nie wazą, iedno do Roku atrzech miesięcy ActReg 60.

»do roku i (do) sześci niedziel« [objaśnienie cf s. 371b] (2): A gdźieby ſzię przyiaciel niezwal do roku y ſzeſzći niedźiel, tedy wſzyſtka maiętnoſzć przypada na dobrá koſzćielne ZapKościer 1591/46; SarnStat 875. ~

»do roku« = nie dłużej niż rok (1): [patrz] Iż żaden nic nie myſli cożkolwiek ſpráwuie/ Aby dłużey żyw nie był niż ſie to zepſuie. [...] Dali Bog to do ſtá lat iście będzye ſtało. A ſámego do roku cżáſem ledwe będzye RejWiz 84v.

»od roku (a. roka)« (13): Dobrze by tych ſzat poruſzyć A nie wadzy ich przeſuſzyć Czo od roku w skrzyniach leżą RejJóz D6v, N4v; RejKup l5; Na oſtathek powyedzyal yſz tho nyepotrzebne pitanye thak dlugie bo kradl beſz lyczby daly nyſz od roku LibMal 1553/173; RejWiz 68v, 104v; IEden z dziewką coś mowił/ v okná/ pilnego/ Przyſzłá mátká ſwiádomá będąc cnoty iego. Dziewká mu ſie rzućiłá/ nátychmiaſt do oká/ Mowiąc: wieręć tu Muchá/ nie byłá od roká. RejFig Aa6v; Plus iam anno scio Wiem to dawniey niżli od roku. Mącz 163b; RejZwierc 61; SkarŻyw [223]; SarnStat 522.

~ W połączeniu z liczebnikiem ułamkowym (2): Ieſtechmy iáko on chłop co miał kłocie w boku/ A głowá go boláłá iuż też od poł roku. RejWiz 61; (nagł) Cżeladź. (–) WIeręchmy ſie odárli/ y botow nie mamy/ Iuż pánie od poł roká/ ſuchych dni cżekamy. RejZwierz 137v. ~

»od roku« = rok temu (3): Then lyſt yeſt daley nyz od rokv pyſſan LibLeg 11/93; Sthaſchek Chilik [...] Na mąkach zeznal yſz yvſz od Roku poznal ſzye stem tho Iacubem thowarziſzem ſzwoyem, A wthem thowarziſthwye beſz liczby kradl LibMal 1553/173; ActReg 183.

»na rok« = na okres roku (13): Ale to niektorzi fárbuią/ wywodząc ſrogość kaźni Polſkiey: że ná rok do táráſu [in carcerem annuum] mężoboyce ſadzáią. ModrzBaz 79v.

~ Wyrażenia: »na cały rok« (3): Prospicere in annum, Opátrzić ſie ná cáły rok. Mącz 406b; Bo z iábłuſzká możeſz ſobie kilká potrawek vcżynić/ dobre wárzone/ dobre ſmáżone/ [...] dobrze ie vſuſzyć y w pudle ná cáły rok chowáć RejZwierc 107v; SkarŻyw 496.

»na jeden rok« = in unum annum JanStat (4): A to pozwolenie poselskie na rozdział ten wojenny, ktory pro hac vice tylko na ten jeden rok zezwalają Diar 82; CzechRozm 139v; Záśię tenze Státut roku Pánſkiégo 1538. ná ieden rok znowu ieſt wzięt, przyłozywſzy ná dnie w wiezy śiedzenié. SarnStat 607, 1239.

»na ten rok tylko« = in hunc tantum annum praesentem, pro hoc tantum anno JanStat (3): Ktore pozwolenie Poſłow Zyemſkich ná rozdzyał ten Woienny ná ten rok tylko vczynione/ Stánu Rycerſkiemu vbliżenia żadnego nieſć nie ma. UstPraw K3v [idem SarnStat 117]; Zá pozwoleniém tedy Poſłów źiemſkich od Rycérztwá ná ten Rok tylko/ będźie ná woli náſzéy opátrzyć/ iákoby ſie káżda potrzebá ſtátecznie odpráwiłá. SarnStat 117, 117.

Szereg: »na rok i sześć niedziel« (2): vſtáwiamy: iż tákowi mężobóycé zá głowę máią zápłáćić ſto y dwádźieśćiá grzywien: y ná rok y ſześć niedźiél [per unum annum et sex septimanas JanStat 607] gdy będą práwem przekonáni/ do wieże máią bydź ſkazáni SarnStat 604 [idem] 933. ~

»na rok« = w ciągu roku, przez rok (1): Ale o mieſzcżánach ktorzi role máią/ co mam mowić? Nietuſzę áby káżdego z nich miáłá być ták wielka máiętność/ żeby do ſkłádánia pirwſzey ſummy wiele pomoc mogli/ z ktorey ledwie ſámi śiebie z cżeládźią ná rok [in annum] wyżywić mogą. ModrzBaz 122v.

»nad rok« = dłużej niż rok (2): Klątwę nád rok ná ſobie trzymáiącégo winá. SarnStat 898 marg.

~ Szereg: »nad rok i dzień« (1): A ieſli zakład piérwéy/ niż rok wynidźie ſwému ſędźiému pokaże/ á zakład v Zydá nád rok y dźiéń pozoſtánie [diem et annum remanserit JanStat 1121]: nápotym żadnému nie będźie odpowiádal [!] o ten zakład. SarnStat 256. ~

»przez rok« = przez okres roku; anno vertente Modrz; per annum PolAnt; per anni tempus Calep; infra annum, per spatium anni JanStat (58): BierEz Q3; Ma bytz to ziele [tj. piołyn] zbierano ku chowamu [!] na oſtatku wioſny: a ma bytz ſuſzono w tzieniu: a tak przez rok mozeſz ye chowatz. FalZioł I 1a; RejRozpr C2; SeklKat Z2; Náſladowáćby wtym trzebá Lákonow ktorzy yednęſz ſuknyę myeli/ w kthorey przez rok chodzili/ á wyęcey nic. GliczKsiąż F4v; Gdy kto o rzecz krádzyoną nie czyni przes rok s tym od ktorego ſię mieni mieć krzywdę/ [...] táki choćby potym chćiał czynić thedy prze dawność nie może UstPraw I3v, Cv; RejZwierz 124; BielKron 370; Mącz 10c; SienLek 60; Krol ktory przes rok tylko kroluie/ może być rzecżon káżdy cżłowiek ná tymto świećie będący/ ktory ácżby był żyw ſto lat/ á wſzákoż to ieſt iákoby iedná godźiná przećiw żywotu wiecżnemu. HistRzym 91v, 49v; RejZwierc 108v, 237v; MycPrz II C3; PaprPan Yv; A przed śię niebywáią trwáłe [prawa i ustawy]: wiele ich bywa ktore przez rok wniwecż ſię obrocą ModrzBaz 97; SkarJedn 346; SkarŻyw 354; ActReg 162; GostGosp 24, 124; SarnStat 256, 847.

~ przez rok od czego [= od kiedy licząc] (3): UstPraw E3v; który [zbiegły] od czáſu doprowádzenia Woiewodzégo przez Rok źiemi Króleſtwu obywátelóm żadnych ſzkód czynić niema SarnStat 156 [idem] 242.

W połączeniu z liczebnikiem ułamkowym (3): KrowObr 70v, 71; Byćiechmy wiedźieli co ieſt prawdźiwa Exekucya/ [...] ſkóńczylibyſmy ią byli pewnie [...]: ále żeſmy iéy nieználi/ [...] przez cáłé puł roká/ tám [w Piotrkowie] około Exekucyéy rádząc/ niczego nieſpráwiwſzy/ roziecháliſmy ſye dármo OrzQuin E3v.

Wyrażenia: »przez cały, wszytek rok« = annum totum PolAnt; per integrum anni tempus Calep [szyk 22:1] (20:3): OpecŻyw 160; Cżłowiek ktori ma te niemocz [tj. podogrę]/ á chcze iżby był wolen od tey niemoczy przez czały rok/ thę naukę ma zachować wſzelkiego roku. Naprzod [...] FalZioł V 93v, I 79d, 81d, 97b, 129c, V 88v, 91; RejRozpr D4; Owa co przez cáły rok nań wyrobią chłopi/ To on zá ieden tydzyeń wſzytko w brzuch zátopi. RejWiz 30v; A ználazſzy go [Barnabasz Saula]/ przywiodł do Antyochiiey/ Tám tedy przez wſzytek rok ſchadzáli ſię do Kośćiołá/ y vczyli lud wielki BibRadz Act 11/26; BielKron 374; Peranno, Ziwę przes cáły rok. Mącz 290c; SienLek 53, 107; HistRzym 62v; RejZwierc 237v; BudBib Lev 25/29; Romualdus przez rok cáły nic nieiadł iedno raz ná dzień garść vwárzoney tátárki SkarŻyw 571, 333; Calep 774b; SarnStat 972; GrabPospR N.

»przez cały, wszystek rok« = z całego roku (1:1): [diabeł wymyślił] nowe omywánie grzechow/ y vtzynił rozdział dni/ y grzechow w powſzedni dzień od kropienia ieden grzech. W ſwięto Apoſtolſkie/ grzechy przes tzterzy niedziele. W narotzyſte Swiętho/ grzechy przes ćwierć roku. W poświącánie/ przes cáły rok grzechy. KrowObr 71, 70v.

»przez ten rok« (2): RejKup dd7; kthory zbieg nam y náſzym poddánym od wywiedzienia przes rok niema żadney ſzkody czynić/ żonę ſwoię w pokoiu zoſtáwiwſzy/ á przes ten rok ma ſzukáć łáſki náſzey UstPraw E3v. ~

»przez rok« = na okres roku (5): HistJóz E3; [sędziowie] kthorzyby dáli mieyſce tákowym liſtom [tj. hamującym prawo] máią być tákież winą karáni/ okrom tych coby byli w poſelſtwie o rzecz poſpolitą/ álbo iżby kto z rotą żołdował [...]/ táki może mieć liſty náſzymi odwłokę w Sądzye tylko przes rok. UstPraw H2; SarnStat 735.

~ W przeciwstawieniu: »przez rok ... w godzinie« (1): Coby tego drugi miał/ práwie przez cáły Rok/ To ia wſzyſtko w godźinie/ wetkam w ieden ſwoy bok. PaxLiz C4.

Wyrażenie: »przez cały, wszytek rok« (1:1): Gdy [Pan] błogoſłáwi rolam náſzym/ ták iż dáye obfitość wſzytkiego ku żywnośći przez wſzytek rok. LubPs P2v; PaxLiz C4. ~

»przez rok« = po upływie roku; za rok (4): á w tym poſłał [król francuski] do Turká Polinuſá/ áby mu do Fránciey wodą poſłał ludzi zá iego pieniądze/ Turek ſie mu ná ten cżás wymowił/ yż go w tym nierychło obwieśćił/ ále áż przez rok obiecał. BielKron 220; GostGosp 110.

~ W połączeniu z dodatkowym określeniem czasu (2): Okazowanie w powieciech postąpili, aby było przez rok od ś. Wojciecha we dwie niedzieli [tj. za rok w dwa tygodnie po tym dniu] Diar 62; Ktoremu [Abrahamowi] rzekł Anioł/ wrocę ſie przez rok o tę do/ á będzye twoiá żoná Sará miáłá ſyná. BielKron 12. ~

»w rok« = przez rok (4): y mnieyſzą ſzkodę vcżyni dworká w tygodniu iednym/ kiedy iey doyźrzy/ niż w mieśiącu: á w mieśiącu záś mnieyſzą/ niż w rok/ kiedy ſam Pan dogląda. GostGosp 108, 12; Ieſtem iák źiemiá płonna/ nie ſpráwiona/ Co pożytku nie dawa/ Kiedy nie śieie ręką [!]/ w tym ćwicżona/ Y pług/ w rok nie poſtawa GrabowSet F4v.

~ W przeciwstawieniu: »w godzinie ... w rok« (1): Bo ſlubi wroćić w godzinie Więc ledwy w rok/ czáſem zginie RejRozpr H. ~

»w rok« = przed upływem roku (5): kthemv daly trzy krocz stho thyssyeczy slothych yusz daly poltora krocz stho thysyeczy a wrok mayą dacz drugu poltora. LibLeg 9/52v; GroicPorz l4v.

~ W połączeniu z liczebnikiem ułamkowym (3): Ieſli nieośiádłému zá iáką zaſługę doſtoienſtwo będzie dano, w półroku [intra medium annum JanStat 302] niech ſie o ośiádłość ſtára. SarnStat 73, 73, 80. ~

»w rok« = po upływie roku; anno exacto a. expleto Modrz (25): RejJóz K3; Pátrzże/ ine źwirzątko ſkoro ſie vrodzi/ Nátychmiaſt s przyrodzenia o ſwey mocy chodzi. A náſz pan [tj. człowiek] áż ledwo w rok RejWiz 88; RejFig Aav; BielKron 262, 415v; áza ten nátychmiaſt słowá ſwe odwołał/ kto áż w rok odwołał? ModrzBaz 98v, 98v; SkarŻyw 411; GostGosp 18, 84, 150.

~ w rok po kim, po czym (11): MiechGlab 58; Tám też ná tym ſynodzye [w Konstancji] Ianá Huſá Cżeſkiego káznodzyeię ſpalono/ á Ieronimá iego vcżniá po nim w rok BielKron 188, 326v; LeovPrzep C2v; GórnDworz S8; bo koniecżnie to nigdy nie było áby w rok po vrodzeniu ſwym Saul krolem zoſtáć miał CzechRozm 139; StryjKron 416; WerGośc 250; KochAp 10; SarnStat 591, 637.

W połączeniu z liczebnikiem ułamkowym (1): Potym gdyż było w poł roká dowiedziawſzy on Krol że iego ſioſtrá ćięſzká ieſt [za jego przyczyną]/ záſmućił ſie bárzo HistRzym 31.

W liczebniku złożonym (1): Także oni wetrzyſta lat y wrok [anno CCCi] po ſmierci Atile [...] przyſli przez Sarmatią aż do Pannoniey MiechGlab 58.

W połączeniu z dodatkowym określeniem czasu (1): powiedźiał [anioł do Abrahama]: Izáli v BOgá ieſt co niepodobnego? Oto ia wrocę ſie w rok o tym cżáſie/ á Sará mieć będźie ſyná CzechRozm 155v.

W przeciwstawieniu: »w rok ... tej chwile« (1): Bo rzekl [Pan Bóg]/ [...] Ktorey godzyny z ſwey nędze. Weſtchnie ku mnie czlowiek myle Niewrok ale wnet téy chwyle. Grzechy mu ſą odpuſczony RejKup k7v. ~

»z rok« = przez okres około roku (1): Czym ſie ia to wyżywię? śiłáć ná koń wyńdźie. Ieſli tám zrok zmieſzkamy/ ná mię ná ſámégo/ Wyndźie więcéy/ nierzkącby ná ſámowtórégo. WyprPl C2v.

»za rok« = w ciągu roku; przez rok (9): Drugi zá rok gdy dobrego náucżycyelá popilnuye/ wyęcey pochyćić może niż drugi ktoryby ſwyęćił á proznował zá kilká lat. GliczKsiąż Nv; Po tey fortunney ſpráwie Máchomet thák był zhárdział/ áż iuż był vmienił wſzytkę Europę wźiąć zá rok BielKron 251v, 74v; Abowiem co mili rodźicy zbieráli groſz do groſzá/ z ćięſzkośćią wielką máiętnośći doſtawáli przez cżás niemáły/ to potomek niebácżny zá rok wſzytko przez gárdło przeleie WerGośc 222; GostGosp 48.

~ W połączeniu z liczebnikiem ułamkowym (2): [wojewodzie, który uciekł z pola bitwy, król posłał] konopie ná powroz iż godzien zá ſzyię vwiązánia zá táki vcżynek. Przyſzedł w roſpácż Woiewodá/ obieſił ſie ná dzwonnicy zá powroz dzwonowy tey nocy. Boleſław od tego cżáſu weſoł być nie mogł zá puł roká BielKron 353v; KochSat B3.

W przeciwstawieniach: »za godzinę, za dziesięć lat ... za rok« (2): Wſzytko krotkiemi ſłowy co trzebá roſpráwią/ A więcey zá godzinę niż tu zá rok ſpráwią. RejZwierc 251v; śmiem to powiedźieć/ iż we wſzyſtkiey Włoſkiey/ Iſzpáńſkiey/ Fráncuſkiey/ Węgierſkiey/ Czeſkiey/ y podobno Niemieckiey źiemi/ zá dźieśięć lat/ ták wiele prżyśiąg nie będźie/ iáko w Polſcze zá rok ieden. GórnRozm G2. ~

»za rok« = po upływie roku (5):

~ za rok od czego (3): Gdze na tho Pan Swechowſky na ten kuṕ dal pyerwſzych pyenyędzi. sto m. lyczby pruſky: a wtore pyenądze ma dacz Pan Swechowſky 50m. ot ty prziſli wyelky noczy za Rok ZapKościer 1584/43v, 1582/28 [2 r.].

W połączeniu z dodatkowym określeniem czasu (2): a ten vczywy Michal Kąntrznyczky dal pyerwſzych Pyęnyędzi przi tym ſzyę lytkupye dzeſzyęcz I temus vcziwemu Bartosyewy: awprziſlą przewodną nyedzelę 40m: a za Rok Gdy bęndą pyſzſzacz [!] 1585 takſzę na przewodną nyędzele ma dacz 20 y pol trzeczi Grziwny ZapKościer 1584/51, 1589/86v. ~

»przed rokiem« = rok temu; w ubiegłym roku; ante annum Mącz, Cn (14): wyznal ze przed Rokiem v Zegrza na polyu thu nad poznanyem konya Cziſſawego vkradll LibMal 1543/73, 1547/130, 1549/149 [2 r.], 1550/152, 156, 1553/177v; Sthal ſzye przed rokyem nayaſzd na dwor ye^go Krol. mczi Snyathinſky. kthora rzecz thak barzo ye^go mcz obrazyla yſzch [...] LibLeg 11/152v; Ale myędzy Sákrámentarzmi y Lutherany/ ták yeſt yednoſtáyny rząd koſcyelny/ iż nyerzkąc w powyećye/ ále w myeſcye káżdym inákſſy: á inákſſy teraz/ inákſſy przed rokyem álbo dwyemá. KromRozm III G3v; Mącz 265c; SarnUzn H5v; LatHar 250.

~ W połączeniu z dodatkowym określeniem czasu (1): viznal ze przed Rokyem za szwyąthim yanem na polyu thu przy poznanyu kobilą yeſth vkradl LibMal 1543/73v.

Wyrażenie: »przed pułrokiem« = pół roku temu (1): NIoſęć iuż Wielmożny á Miłośćiwy Pánie dawno poſlubioną arrham meam literariam [...]. Ktora ieſzcże przed pulrokiem zgotowána/ po Kolędźie Mśćjwey Oſobie twey chętliwą ofiárą páść miáłá RybGęśli A2. ~

»przed rokiem« = przed upływem roku (1): a Gdy by vczywy Andraſz nyeſzolowſky nyepoloſzy ty svmy wyſzy opiſzany [...] temu vczywemu Malchrowy: ten Andraſz przepada ten dom na wyeky: [...] a Gdy by poloſzyel Andraſz tę pyęnądzye przet Rokyę: thedi [...] ZapKościer 1586/64.

»przed rokiem« (1):

~ Wyrażenie: »przed poł rokiem« = pół roku wcześniej (1): a Gdyby strona potrzebowala pyęnyędzy: ta ma opowyedzyecz przet pol Rokyem a Gdyby nyepoloſzyel na ten czaſz, thedy [...] ZapKościer 1585/57v. ~

»po ([którym]) roku« = po upływie roku (a. iluś lat); post annum PolAnt (16): BielKron 151v, 184; GórnDworz R2v; Niechże owi tego ſłucháią/ ktorzy coś inſzego rozumieią/ iż niepotrzebá thego duſznego y zbáwiennego pokármu iedno po długim cżáśie vżywáć/ [...] co tu mowi S. Ambroży: Ieſli ieſt Chlebem Powſzednim/ á cżemuż go bierzeſz po roku? KuczbKat 410; RejZwierc 31; BudBib 3.Esdr 1/44[45]; iż poſzli ná onego/ ktory wdeſzcż z Rzymu wyiáchawſzy/ y po roku wdeſzcż tákże wiáchawſzy/ mniemiał/ áby cáły rok w Rzymie deſzcż ſzedł. SkarJedn 96; SkarŻyw [236]; ActReg 87; ZapKościer 1589/86v; ták żyi ábyś co dzień bráć [Najświętszy Sakrament] był godzien. kto co dzień nie gotow/ y po roku nie będzie gotow. LatHar 197; Ty ſię miła wdowico pámiętay ták ſtroić/ [...] Po roku iuż też ćieńſzey koſzulki vżywáć/ Czarney przećię/ á białey ieſzcze niechćiey wdźiewáć. ZbylPrzyg B3.

~ po roku od czego (1): á thák po roku od oblężenia/ podali ſie Florentynowie BielKron 208.

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym (2): [pokonany Odoaker] do Rawenny vbieżał. Tamżego Teodorik obległ, y po trzecim roku na ſmowie kthorą z ſnim miał iego zdradą zabiwſzy ſam wſzytkiey ziemi włoſkiey panował. MiechGlab 39; Sálmánáſſár Krol Aſſyryiſki ćiągnął przećiw Sámáryey y obległ ią. A po trzećim roku [in fine trium annorum] wźiął ią BibRadz 4.Reg 18/10.

W połączeniu z liczebnikiem ułamkowym (1): A po pułroku/ gdy [Celestyn V] widział iáko to vrząd trudny á wielki/ [...] z wielką pokorą [...] Papieſtwo ſpuśćił SkarŻyw 473. ~

»w roku« = w ciągu roku; przez okres roku; infra annum, in tempore anni JanStat (5): IEſli który będąc iednéyże párafiiéy albo powiátu/ á o złodźieyſtwo którychkolwiek rzeczy ieden drugiégo zechce pozwáć: vſtáwiamy/ áby w roku tylko do vczyniénia tego miał wolną moc. SarnStat 700, 657.

~ Wyrażenia: »w całym roku« (1): Thedy Apollon krolewnę przyiął: y pocżnie ią vcżyć z pilnośćią/ z wielką kaźnią/ ták że Apollon w tym całym roku nie vznał/ by krolewná nań mile weyźrzáłá/ áni on też ná nię mile weyźrzał. HistRzym 13v.

»w jednym roku« = in tempore unius anni JanStat (2): Sol annuo spacio signiferum lustrat. Słóńce w yednym roku przechodźi Signiferum. Mącz 200c; SarnStat 635. ~

»w roku« = przed upływem roku; infra a. intra annum JanStat (6): Kmieć od páná zbiegły, ma bydz w roku vpominan, y kiedy ábo którym obyczáiem wolno mu odiśdz. SarnStat 656; O złodzieyſtwo, któré ſie sſtánie w iednéyze Plebániiéy, w roku czynić máią. SarnStat 700, 326, 635, 1079.

~ w roku po czym (1): A wſzyſcy Królowie potomkowie náſzy y dźiedźice w roku po Koronáciiéy ſwéy álbo przyięćia Króleſtwá [...] tákowy pokóy wieczny przyśięgámi vtwiérdźić y vmocnić będą powinni. SarnStat 1080. ~

a. Wiek człowieka lub zwierzęcia (91): Ná pámiątkę tedy lat tych zbáwićielá náſze^go/ mowią nabożni ludźie/ trzydźieśći paćierzy y trzy: y zaraz przy nich/ tákże wiele pozdrowienia Anyelſkiego: [...] Iedno też Kredo/ ábo wyznánie wiáry Apoſtolſkie ná koncu ſię przydáie/ ná pámiątkę roku oſtátecżnego/ niezupełnego. LatHar 551.

[rok czego [= trwania czego]: Lidżbá dni człowieká iáko nawięcey ſto lat: Iáko krople wody morſkiey zlicżone ſą: á iáko kámyſſek piaſkowy ták ſą máłe roki dniow wieká [sic exigui anni in die aevi Vulg Eccli 18/8]: dla tego ćierpliwy ieſt pan Bog nád niemi KsięgiEklez Fv; Leop Eccli 18/8.]

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym (10): FalZioł IV 31b; BielKron 86v; BudBib 2.Par 25/5; CzechRozm 141v; Iuż to rok śiedmdźieśiąty ſzóſty/ iákoś ſie wáſzá kró: M. rodźił OrzJan 92; Spráwy roku 34. áż do męki Páńſk. LatHar 538 marg, 533 marg, 535 marg, 536 marg; [Pigmejowie] Ludźie ſą ná łokieć wzwyſz/ y ták ich wiek cżeka/ Ze żaden nád śiodmy rok żyw być nie docżeka. KmitaSpit A2.

W połączeniu z liczebnikiem głównym (5): [Karność mówi do Młodości:] Iuż to názbyt głowko płocha/ Nie káżdyć ſie w tobye kocha/ Boś roſpuſtna y wſzetecżna/ Hárda żwáwa á nie wiecżna/ Bo nie długo twoich ſkokow/ Ledwo do dwudzyeſtu rokow BielKom E3v; GroicPorz b2v; BudBib Ier 52/1; CzechRozm 136v, 139v.

Frazy: »[komu, czemu (żywotne)] był(o) ([ile] lat i) rok« [szyk zmienny] (6): A niechay będzye báránek ſamiec/ coby mu rok był przez mákuły/ [...] á będzye go ofiárowáć poſpolſtwo wſzytko Izráelſkie ná wiecżor. BielKron 30; A było Sedekiaſzowi dwádzieśćiá lat y rok [viginti et unius anni erat] gdy krolowáć pocżął BudBib 2.Par 36/11, 3.Esdr 1/45; CzechRozm 136v, 139, 148v.

»[czemu (żywotne)] przydzie [który] rok« (1): Then Cetus gdy mu przydzie czwarty rok/ tedy ſie złącża z Baleną drugą ribą wielką FalZioł IV 31b.

»[komu] szło na [który] rok« = ktoś miał ileś lat (1): [ciotka ukryła małego Joasa, ratując przed śmiercią z rozkazu Atalii] A gdy mu ſzło ná ſiodmy rok/ Ioiádá biſkup z narodu Lewi zwiodſzy Setniki y Rycerze/ vkazał im táiemnie ſyná krolewſkiego/ y zmowili ſie wſzyſcy pod przyſięgą zá nim przećiw Atháliey być. BielKron 86v.

Zwroty: »nie dojść [którego] roku« = nie ukończyć iluś lat (1): Z przyrodzenia Sędźiem niebywa/ ktory ieſt ſzalony/ [...] niemy/ ſlepy/ głuchy/ y ktoryby niedoſzedł dwudźieſtego y iednego Roku. GroicPorz b2v.

»roku nie mieć« (1): tho powyedziala. Iſch dziączią [lege: dziecię] tho kthore yeſzcze roku nyema yeſth myala Zyanem drumlikyem LibMal 1551/164v.

Wyrażenia: »niefortunny rok« (1): Annus climactericus, Podeyźrzány á niefortunny rok. Astrologi liczą ſiodmy á ſiodmy rok po národzeniu Mącz 57b.

hebr. bibl. »syn ([którego]) roku« = w wieku iluś lat, mając ileś lat; filius anni PolAnt (8): SYnem dwudzieſtu y iednego roku [Filius viginti et unius anni] (był) Cydkiiahu gdy pocżął krolowáć [BibRadz: było Sedekiaſzowi dwádzieśćia y ieden rok] BudBib Ier 52/1; Skoćiná (záś) zupełna/ ſamiec rocżeń będzie/ ktorego miedzy bárány álbo kozlęty obierzećie. (marg) Właſnie ſyn roku będzie wam (–) BudBib Ex 12/5, I 154d marg; CzechRozm 136v, 139, 139v [2 r.], 140.

»rok żywota [który]« (1): iákoż tá licżbá w iedno zebraná vcżyni lat 65. ktore látá wedle kśiąg krolewſkich [...] nieſkońcżyły ſie áż roku ſiodmego krolowánia Ezechiaſzá krolá Iudſkiego ſyná Acháſowego/ ktory był rok żywotá iego 32. CzechRozm 141v.

α. W funkcji przysłówka (61):

»[którego, jakiego] roku« [w tym w połączeniu z liczebnikiem porządkowym (26): liczebnik + rok (19), rok + liczebnik (7)] = w wieku iluś lat; anno (aetatis) JanStat (30): Murm 46; Ten ptak [tj. jastrząb] rychło ſie okroci a chcze być roſkoſznie chowan. Pierwſzego roku mało może ku chwythaniu, Trzeciego nalepſzy bywa. FalZioł IV 17c; Pigmei/ ſą w Indiey ludzye máluſkiey vrody y nie długo trwáią/ niewiáſty piątego roku rodzą á oſmego ſie ſtárzeią BielKron 8v; Mącz 57b; SienLek 188; [Wincencjus z Walencji] Szoſtego roku ná náukę dany/ prętko poymował y pámiętał co kazano. SkarŻyw 308; Iezu dwánaſtego roku przez trzy dni żáłoſnie ſzukány/ y potym miedzy Doktorámi w Kośćiele náleźiony/ zmiłuy ſię nád námi. Iezu od Ianá S. trzydźieſtego roku w Iordanie iáwnie ochrzcżony/ [...] zmiłuy ſię nád námi. LatHar 336-337, 273, 500, 501, 509, 510, 532; ſynowie kmieccy nie będą mogli z dźiedźiny/ ná któréy rodźice ich mieſzkáią/ [...] odeydź/ iedno dla náuk wyzwolonych/ którégokolwiek roku przed dwunaśćią lat SarnStat 660, 660.

~ W przeciwstawieniu: »[którego] dnia ... [którego] roku« (1): Obrzezánie Thureckie bywa nie oſmego dniá iáko v Zydow/ ále ſiodmego álbo oſmego roku kiedy pocżnie mowić dobrze BielKron 260.

Wyrażenia: »[którego] roku od narodzenia [czyjego], po narodzeniu [czyim]« (5:1): Oſmenaſtego roku od národzenia ſwego [Ab octavodecimo anno nativitatis sue] [Aleksander] pocżął walcżyć/ á przez dwánaſcie lat męznie boiował. HistAl N5; [podpis pod portretem M. Reja:] Roku od národzenia iego 50 RejWiz [A10]v [idem (3)] RejZwierz A4v, RejPos B2v, RejZwierc 273; LatHar 548.

»[którego] roku wieku [czyjego]« (1): A tráfiłá ſię tá nieſzczęſliwa porażká [pod Warną]/ Roku Pańſkiego 1444. [...]/ wieku ſwego ledwe dwudzieſtu lat doſzedł [król Władysław]/ ále Miechouius fol. 307. lib. 4. piſze/ iż dwudzieſtego pirwſzego Roku zginął wieku ſwego. StryjKron 607.

»[którego] roku żywota [czyjego]« (6): [św. Małgorzata, królewna węgierska] świátá tego ſkońcżyłá. Roku P. 1270. Roku żywotá ſwego. 28. SkarŻyw 161; LatHar 504, 533; Pánná Mária Bogárodzicá wzięta ieſt do niebá: ſześćdzieśiątego y trzećiego roku żywotá ſwoiego. WujNT 511; [Szaweł] Ná drodze do Dámáſzku od Chriſtuſá ieſt náwrocony. Dzie: 9. Roku trzydzieſtego piątego żywotá ſwego. WujNT 512, 514. ~

Wyrażenia przyimkowe: »do ([którego]) roku« [w tym w połączeniu z liczebnikiem porządkowym (3): liczebnik + rok (2), rok + liczebnik (1)] = do któregoś roku życia (5): Gdy ie [tj. purpury] chczeſz pomorzyć/ kładz ie do wody ciekączey/ á tako zemrą, Do roku roſtą FalZioł IV 38c; Lekarz Auicenna roſkazuie dziecię do dwu lat dogić [tj. karmić piersią]. Acżkolwiek v nas iuż ieſt obycżay telko do roku. FalZioł V 37.

~ do [którego] roku czyjego (2): gdyſz czy o panye yezuſye pyſacz euangelyſzczy opuſzczyly od lata narodzenya yego aſz do trzydzyeſnego roku PatKaz III 134; LatHar 532 marg.

Wyrażenie: »do [którego] roku wieku [czyjego]« (1): Podźiękowánie cżłowieká/ od błędow álbo grzechow iákich náwroconego/ S. Auguſtyná/ ktory też do trzydźieſtego roku wieku ſwego/ w kácerſtwie y grzechách leżał. LatHar 567. ~

»od [którego, jakiego] roku« [w tym: w połączeniu z liczebnikiem porządkowym (2)] = od któregoś roku życia; ab anno Vulg (3): Leop 2.Par 31/17; po dwudźieſtu lath y iednym/ męſzczyzna záraſta/ y od tego roku w ſzerość przyſtawa LeovPrzep I; Przetoſz v Moiżeſzá Lewitom od 25 roku báwić ſię ſłuſzbą/ á od pięćdzieśiąte^go ſtroſzmi im być nacżynia Bożego kazano. SkarŻyw 249.

»(o)koło [którego] roku« [z liczebnikiem porządkowym] = około któregoś roku życia (2): [św. Anzelm] Około roku piętnaſtego/ pocżął myślić o poſtánowieniu żywotá ſwego. y poſtánowił ſobie wedle Bogá/ iſz nie było żywotá lepſzego iáko zakonny. SkarŻyw 331; Calep 484b.

»z [którego] roku« = od któregoś roku życia (1): á po śiedmi lat pierwſze mu zęby pádáią á trwalſze ná to mieyſce nádraſtáią/ y s tegoż theż roku práwie człowiek młodi wymáwiáć poczyna LeovPrzep I.

»przez rok« = w wieku 1 roku (1):

~ Zwrot: »być przez rok stary« (1): Ale dźiećięćiu ktore nie ieſt przez rok ſtáre/ dáć mu mozgu liśiego vwárzywſzy/ á niebędźie go gábáć [boża kaźń, tj. epilepsja]. SienLek 60. ~

»przed ([którym]) rokiem« = przed ukończeniem (któregoś) roku życia (3): CIelęciem albo iałowką młodego bycżku a krowkę zową/ czo ieſzcże przed rokiem/ albo mało daley FalZioł IV 13b; CzechRozm 141.

~ W połączeniu z liczebnikiem porządkowym (1): CIęſzkie rodzenie cżęſto kroć na matki przichodzi: dla rozmagithych przycżyn [...]. Trzecie dla pocżęcia w barzo młodych leciech/ iako ſie cżaſem przigadza. Acżkolwie rzadko przed dwanaſthem Rokiem może pocżąć. FalZioł V 17a. ~

»po ([którym]) roku« = po ukończeniu (któregoś) roku życia (4): Ariſtoteles piſze/ aże po roku Cielcze kleſnić/ bo ieſtli rychley/ tedy będą zaliſzałe á nie wielkie. FalZioł IV 13b.

~ W połączeniu z liczebnikiem porządkowym (2): Samicza [pawia] aż po trzecim roku dzieci miewa FalZioł IV 21d; SkarŻyw 463.

Wyrażenie: »po [którym] roku żywota [czyjego]« (1): Rzekł mu [kosterze jednemu] S. Bernárdyn: poznałeś drogę prawdy á trwáćieś niechćiał/ wiedz że iſz po trzydzieſtym y wtorym roku żywotá twego/ vmrzeſz. SkarŻyw 463.

Szereg: »po roku i po [ilu] miesiącach« (1): A po wyśćiu śiedmi mieśięcy/ zęby mu ſie z dźiąſł puſzczáią: po roku y po dwu mieśiącách [...] człowiek iuż krzepko śiedźi LeovPrzep H4v. ~

»w ([którym]) roku« [w tym w połączeniu z liczebnikiem porządkowym (11): liczebnik + rok (10), rok + liczebnik (1)] = w wieku iluś lat (12): Też bańki mogą być wpotrzebie dzieciom wetrzech leciech ſtawiane y we dwu leciech ſiekane. Ale daley Auicenna nieradzi/ to ieſth w roku dziecięciu. FalZioł V 61; Columellares dentes, Okráyki v koni które w czwartym roku poczináyą puſzczáć/ zrzućywſzi ráne álbo ronione zęby. Mącz 60c; CzechRozm 136, 136v, 137v; wſzákemći powiedźiał/ Ze koń letni nalepſzy: [...] bo nie w piątym roku/ Przypiął mu [Bucefałowi] Alexánder oſtrogę do boku: Ale tychże lat był koń/ których iego ieźdzcá WyprPl B4.

~ Zwroty: »w [którym] roku być« = mieć ileś lat [szyk zmienny] (2): Mącz 335a; iż oná [siostra Mojżesza] młodziuchną ná ten cżás byłá w ſzoſtym práwie roku CzechRozm 130.

»w [którym] roku stać, stojący« = mieć (mający) ileś lat (3:2): Ago annum vigesimum. Teras mi dwádzieśćiá lat/ We dwudzieſtym roku ſtoyę. Mącz 6a; Annum agere decimum, W dzieſiątym roku ſtać/ álbo dzieſięć lat ſtárym być. Mącz 10c, 335a, 342d, [390]c. ~

b. Umowny czas pracy, służby (też wojskowej), zatrudnienia, urzędowania (47):

rok czyj [= wyznaczony komu] (1): Służebne Rycerſtwo było rozłożone po wśiach ná przyſtawſtwá iáko ieſth obycżay/ doſługowali ſwey ćwierći roku do końcá. BielKron 422v.

W połączeniu z liczebnikiem ułamkowym (1): BielKron 422v cf rok czyj.

Fraza: »rok doszedł, przeminął, przyszedł; wyszcie roku« = minął rok; upływ roku [szyk zmienny] (1:1:1;1): HistRzym 35, 91; Bo ácż ſię to [tj. prosić o dostojeństwa] w Rzymie godźiło gdźie vrzędy były dorocżne/ nie iuż ſię dla tego v nas godźi/ gdźie vrzędy ſą dożywotne. Bo muśieli oni/ ktorzi w Rzymie Rzecżpoſpolitą rządźili/ ſkoro doſzedł rok [anno exacto]/ y z vrzędu vſtępowáć/ y licżbę zniego cżynić. ModrzBaz 43; tákowégo wybiéráczá ná kożdy rok niech poſtánawiáią [...]. A ieſli on wybierácz pieniędzy któréy ſtronie nie będźie ſie podobał: po wyſzćiu roku [anno elapso JanStat 852] [...] niech inégo obiérą do tego godnégo. SarnStat 1075.

α. W funkcji przysłówka (42):

»rok« (A) = przez rok (9): Sluzill themv pawlowi przed them rok A thak przebyegi wdomv yego wyedzyal LibMal 1545/97.

~ rok czyj [= wyznaczony komu] (1): Ieſt v nich [w Moskwie] obycżay iż káżdy Stároſtá ſłuży ná Zamku pogránicżnym ſwoy Rok/ ieden zieźdźi á drugi przyieździ. BielSpr 67.

W połączeniu z liczebnikiem głównym (1): Zwycżay tego to kroleſtwá ieſt tákowy/ że miedzy námi Krol nigdy więcey nie kroluie iedno ieden rok HistRzym 90v.

W połączeniu z liczebnikiem ułamkowym [zawsze: liczebnik + rok] (5): sluzil theſz polroka doctorowy Schtrauch LibMal 1553/177, 1546/110; Służba ta żołnierska ma trwać pułtrzeciej ćwierci roku. Diar 81; A ieſlibyſmy [...] zá gránice poddáné ſwé wywiéźć chćieli/ [...] tedy [...] powinniſmy im dáć/ niż ſie z gránic ruſzémy/ po piąći grzywien: á nie mamy ich dłużéy trzymáć ná żołdźie tych piąći grzywien/ iedno ćwierć roku. SarnStat 132 [idem] 132.

Wyrażenie: »wszytek rok« (1): powiedz ſtárośćie o mnie rzekąc: że ieſliby mi chćiano zapłátę słuſzną dáć/ będę ia prze ſpráwiedliwość tey pánny wſzytek rok boiowáć. HistRzym 35. ~

Wyrażenia przyimkowe: »do roku« = na przeciąg roku (1): Viednałem ſługę do roku za 10. zło. y za ſuknie/ á nieſłużył mi iedno 7. mieſięczy KłosAlg G.

»na rok« = na okres roku; in annum PolAnt, Modrz (24): BielKron 429; Y otworzywſzy ſkarb ſwoy [król Antioch]/ dał pieniądze ná rok woyſku ſwemu/ roſkázuiąc im być pogotowiu ku káżdey potrzebie. BudBib 1.Mach 3/28; Każda záś cżęść niech z pośrodku śiebie/ obiera ſtárſzego ná rok/ á to tegoż dniá/ ktorego inſze vrzędniki dorocżne obieráią. ModrzBaz 84; Ileby też káżdemu ztych ſędziow pieniędzy ná rok [pecunia annua] miano dáwáć/ y zkąd ich doſtáwáć/ w trzećich kśięgach powiemy. ModrzBaz 93; Z sługami ktorzi ſię ná rok v nas náymuią/ ták ſię záchowuiem/ że im y ſtráwę/ y odźienie/ y pieniądze dawamy ModrzBaz 124; WyprPl C2v; VotSzl E4; Tylko trzydzieści grzywien márnych [miałaby] wziąć zá wieniec, Tákiego rodu, y ták oſobna pánienká? Wſzák teraz więcey ná rok mytá praczkom dáią. CiekPotr 46.

~ W połączeniu z liczebnikiem ułamkowym [zawsze: liczebnik + rok] (12): OrzRozm R; [Polacy] ſámi żołnierſką ſłużbę przyięli/ po ſześći złotych ná Koń ná cżwierć roku im płácono BielSpr 70; Náznáczenié tych Senatorów ná Séymie ma bydź/ záraz oſób ſzeſnaśćie/ ná káżdé pułroká oſób cztéry SarnStat 39; A NAprzód po odebrániu tych prowentów/ pan Podſkárbi z Deputaty pieniędzy obliczyć ma ná pułroká cáłé żołniérzóm SarnStat 363, 39, 363 [2 r.]; GrabPospR Mv [2 r.], M2, M3v [2 r.].

Wyrażenia: »na cały rok« [szyk 2:1] (3): [hetman Sebalias] położył ſie pod miáſte^m Kroią/ ktore ieſt głową Albániey/ [...] ná ktorey przełożył Vránákoⁿtá [...]/ dawſzy mu ná cáły rok żywnośći ná ludzi pułtorá tyſiącá wybránego. BielKron 249; SarnStat 363; A tychby [tj. żołnierzy] dźieśięć tyśięcy pułmilonem ná cáły rok odpráwił. GrabPospR N.

»na każdy rok« = singulis annis JanStat (2): Z tegoż ſkárbu onym ſędźiam/ o ktorych w Kśięgách wtorych powiedźiałem/ niechay by dawano ná káżdy rok [in annum] dwánaśćie ſet złotych: á ſtrożom ſkárbnym trzy ſtá złotych ná potrzeby. ModrzBaz 123v; SarnStat 1075. ~

»na rok« = w ciągu roku (1):

~ Wyrażenie: »na jeden rok« = w ciągu jednego roku (1): Conſulatus był nawyźſzy [!] w Rzimie vrząd cżáſu pokoiu. ktory zawżdy dwá na ieden rok ſpołem trzimáli. ModrzBaz 43v marg. ~

»przez rok« = przez okres roku (1): Przeto że obycżay te^go kroleſtwá ieſt krolowi iedno przez rok krolowáć HistRzym 91.

»przez rok« = na okres roku (1):

~ Wyrażenie: »przez cały rok« (1): A więcéy żolniérzów niema bydź prziymowano/ iedno tyle/ ile téy quárty ná zapłátę przez cáły rok ſtáwáć będźie. SarnStat 434. ~

»na przez rok« = na przyszły rok (1): Wierę trzebá y mytá [tj. wynagrodzenia] ná przez rok czeládźi. ZbylPrzyg B4v.

»po roku« = na przemian przez rok (2): któré prowenty/ dochody/ wſzyſtkich zamków przez Rewizory álbo Luſtrátory będą oſzácowáné/ y ná trzy częśći podźieloné: z których iedná część do ſkárbu náſzégo Koronnégo y Litewſkiégo/ po roku alternatim, vt ſupra [tzn. jednego roku do skarbu Korony, drugiego – do skarbu Wielkiego Księstwa Litewskiego]: Druga część [...] SarnStat 1203.

~ po roku czyim [= wyznaczonym komu] (1): [przed wojną trojańską] byłá walká ieſzcże okrutnieyſza niżli Troiáńſka miedzy dwiemá bráty w Grecyey/ ná ktore to [tj. tebańskie] kroleſtwo przypadáło przyrodzonym práwem/ to ieſt/ ná Eteoklá y Policyniuſá [...]. A gdy ſie potym zgodzili álternatą trzymáć káżdy po ſwym roku/ Eteoklus nie zdzyerżał vgody/ chciał wiecżnie pánowáć. BielKron 61v. ~

»po roku« = po upływie roku (2): Zwycżay tego to kroleſtwá ieſt tákowy/ że miedzy námi Krol nigdy więcey nie kroluie iedno ieden rok/ á po roku odeymą mu cżeść y bogáctwá/ á wypędzą go precż z źiemie HistRzym 90v, 91.

2. Czas rozumiany jako nieograniczony i niewymierny okres istnienia [zawsze pl: roki] (3): Rozmyſlałem ſobie ſtarádawne dni: y roki wiecżne [annos aeternos] miałem ná pámięći. Leop Ps 76/6.

Wyrażenie przyimkowe: »po [jakie] roki« (2):

~ Wyrażenie: »po (te) wszy(s)tki(e) roki« = na zawsze (2): A coż ieſt przyrodzenie/ ſą Páńſkie wyroki/ Ktore záwżdy muſzą idź iuż po wſzytki roki. RejWiz 148v; RybGęśli Bv. ~

3. Czas wyznaczony na wykonanie jakiejś czynności, dopełnienie określonych warunków; czas, w którym coś ma (a. może) się dokonać; termin; terminus JanStat (27): MetrKor 40/815; Bo tá [tj. śmierć] vmie przekáźić bárzo ſnádnie w kroku/ Cżáſem go y dziś zmyli/ nie cżekáiąc roku. RejWiz 189; BielKron 36.

rok ku czemu (4): A wſzitkym tym pyączy tiſſyaczom owyecz sum^ma pyeczdziesyath tiſſyacz denych ma bicz placzono na czas y panowie waſchi [...] themv Ismaylv lyſt ſwoy daly y rok mv oznaymyly ku zaplaczenyv tich pyączi dzieſyath tiſſyeczi Denych o ſwyątkach a gdj on rok przidzie tedj [...] LibLeg 11/108; SarnStat 693. Cf Zwrot.

Ze zdaniem przydawkowym (1): (did) Iozepha w ſtudnią bracia w puſćili (–) Witayże żaczne kxiążę/ y ſlawny proroku A ſnadz iuż nie docżekaſz/ tu onego roku Kiedychmy ſie przed tobą/ wſzytczi klaniac mieli Boch my to z onych ſnopkow/ tak wyrożumieli RejJóz A8.

Frazy: »rok ma być naznaczon« (1): vſtáwiamy: áby ośmnaśćie niedźiél rok zámierzony ku zápłáceniu [długu] był poſtánowión y záchowan: to ieſt zá piérwſzy rok [pro primo termino JanStat 548] ſześć niedźiél/ zá drugi ſześć/ á zá trzeći oſtáteczny ſześć. A tákowyż rok y temu któryby w króleſtwie nie był/ á był pozwan záwitym rokiem/ od Sędźiégo ma bydź náznáczón [Hunc etiam terminum ... praefigendum JanStat 548]. SarnStat 693.

»rok przydzie« (1): LibLeg 11/108v cf rok ku czemu.

Zwrot: »da(wa)ć rok(i); dany roki« [w tym: ku czemu (2)] [szyk zmienny] (3;1): Thak nathen czaſz thy zawyazowano slyubem kthorich nyeszadzano dowyeze, any wzadne Zelyaſza any ym Roku ku stawyenyu dawano, nez ze [lege: neżże ‘lecz’] na zamczech albo vmyeſczyech podſlyubem byly a snych nyewychadzaly MetrKor 37/3v, 37/2v; ZapWar 1521 nr 2273; Vocaveras me in hunc diem, Dałeśmi rok ná ten czás álbo dzień. Mącz 504a.

Wyrażenie: »rok słożony« (1): [sędziak] poſtąpyl daley od Tvrlye rzeky czteri dny yasdj chczącz syę pospyeſchicz kv onemv rokv ſlozonemv od was LibLeg 11/84.

Szereg: »czas albo roki« (1): Thakym obyczayem Zawyąszowano slyubem thy kthore ymowano albo napolyu w bythwye albo przy dobywanyv myasth a zamkow, a kthorim dawano czaſz, albo roky ku sthawyenya [!] MetrKor 37/2v.

Wyrażenia przyimkowe: »na rok(i)« = w terminie (3): ZapKościer 1582/28; [Marczin Tabis rolia kvpil v Sczesneÿ Resoweÿ [...] pod rozga dano sterzi grziwnÿ, a na roki placzicz winÿen bedzie po grziwnÿe az do zvpelneÿ zaplathi KsięgaSądTrześ 1594 nr 1490, 1574 nr 1266].

~ W połączeniu z liczebnikiem porządkowym (1): ktemu ta ſzuma wyſzy opiſzana ta ma bycz na Roky wydana Iako na pyerwſzy Rok ot thego zapusthu za rok 10m. a potym [...] ZapKościer 1582/28.

Wyrażenie: »na rok wyszy opisany« (1): Gdy by vczywy Andraſz nyeſzolowſky nyepoloſzy ty svmy wyſzy opiſzany: na ten Rok wyſzy opyſzany: temu vczywemu Malchrowy: ten Andraſz przepada ten dom na wyeky ZapKościer 1586/64. ~

»za [który] rok« = jako któryś termin (1): SarnStat 693 cf »rok ma być naznaczon«.

»na rocech« = w terminach (1):

~ Wyrażenie: »na pewnych rocech« = w wyznaczonych terminach (1): FRáńćiſzek przedał Grzegorzowi dźiedźictwo zá ſto grzywien: zá któré Grzegórz zárázem cztérdźiéśći grzywien zápłáćił/ á oſtátek pieniędzy ná pewnych Rocech [in certis terminis JanStat 550] obiecał ná látá pewné zápłáćić SarnStat 689. ~

a. Czas wybrany przez Boga do sądzenia i karania; annus Vulg, PolAnt (9):

rok czego (4): Leop Is 34/8, Ier 23/12; A żaden z nich nie zoſtánie/ ábowiem wſzytko złe przywiodę ná ludźi w Anátot w roku náwiedzenia ich. BibRadz Ier 11/23; BudBib Is 34/8.

W połączeniach szeregowych (4): BibRadz Apoc 9/15; RejAp 81, 82v; Y rozwiązáni ſą oni czterey ániołowie/ ktorzy byli zgotowáni ná godźinę/ ná dźień y ná mieśiąc y ná rok: áby pobili trzećią część ludźi. WujNT Apoc 9/15.

Fraza: »rok [komu] przyszedł« (1): Bo dzień pomſty (ieſt) w ſercu moim/ y rok okupionym moim przyſzedł [annus redemptorum meorum venit]. BudBib Is 63/4.

4. praw. Termin rozprawy sądowej, posiedzeń sądu; posiedzenie sądu, rozprawa [sg odnosi się przeważnie do poszczególnych rozpraw, pl – do cyklu posiedzeń sądu]; terminus BartBydg, Modrz, JanStat, JanPrzyw, Cn; iudicium Mącz, JanStat, Cn; iurisdictio Mącz, JanStat; actio, causa, vadimonium Mącz, Cn; dies (iudiciorum) Modrz, Cn (999): ComCrac 13, 15v [2 r.], 18 marg, 20; A takiemu pozwanemu nie ma się na roku żaden gwałt dziać, nie inaczej jeno jakoby glejtem JKM ubezpieczon był Diar 52; iáko w Ziemſkim Polſkim Práwie Sądy kthore zową Roki/ pewnych czáſow wedle Státutu opiſánych bywáią/ áby ná tych Sądźiech káżdy ſpraw ſwoich pilnował GroicPorz lv; [pozew] vſtny álbo ſłowny kiedy Sędźia roſkaże ſłudze ſwemu Vrzędowemu/ áby ſtronie náznáczył czás (ktory zową rokiem) ſtánąć przed ſye náprzećiw komu. GroicPorz pv; Ná thákiego pozew ná kſtałt Mándatu nápiſány/ z wyráżenim roku ná dźień dwudźieſty álbo trzydźieſty wedle woley Sędźiego/ ma być przybit [...] ná Ratuſzu GroicPorz p2v, f, p3, ſ4v, v, z, z2, oo2; Pozew ma być położon tydzyeń przed rokiem. UstPraw H4v, D3v, G3 [3 r.], G3v, Hv [2 r.], H4v, K2; (nagł) Browar. (–) DObrzeby piwowarze/ wcżás záwárzyć piwo/ [...] Roki też teraz będą/ poiádą ſąſiedzi/ Pewnieć nas iádąc tędy/ nie ieden náwiedzi. RejZwierz 136v, 137v; ktorzy [rajcy krakowscy] prośili ná roku áby byli ſądzeni práwem Niemieckim przed Woytem według ich przywilegiow. BielKron 393v; Mącz 42d, 86b, 88b, 107d, 249c, 476a [2 r.]; Idzieſzli gdźie do práwá/ iákie tám przewłoki/ By miał náſpráwiedliwſzą/ poiezdźiſz ná Roki. Prokurator Akcyia [!]/ twoię ták powlecże/ Cżekáiąc długo ſpráwy/ od práwá vćiecże. BielSat E; BielSjem 7; (nagł) O dłuznym. (–) NIe frymárczyłbych ia z tym ná ſwobodę/ Choć to ón wino pija/ á ia wodę. Bom ſobie wolen/ nikt mię nie fráſuie/ Ani v ſądu w roki nie pilnuie. PudłFr 19; BielRozm 32; Ale ktoby te krżywoprżyśięſtwá wyłiczyć mogł? Nie máſz tych rokow/ kiedyby wielka wielkość ich nie byłá. GórnRozm H2, F2v, G2v, G3v, Iv, I4; zkąd przydawáło ſie/ iż vbodzy niktórzy nieczekáiąc Roku/ dla niedoſtátku wydatków z Séymu odiéżdżáli SarnStat 145; A gdyby téż z inſzégo Woiewództwá kogo pozwano do ſcrutinium, tedy tákowému gdyby ná ón rok prze dálekość drógi iácháć niechćiał/ wolno będźie w ſwoim Grodźie przed vrzędem Stárośćim [świadectwo dać] SarnStat 614; A Ieſliby ſtroná máiąc ſpráwę/ záwieſzoną przed którymkolwiek ſądem/ vmárłáby między czáſem Roków [...] Tedy [...] SarnStat 628; w których [ziemiach] dla wielkośći ſpraw/ y prze rozmnożenié ſzláchty Roki iedné ná iednym mieyſcu przez cztérzy niedźiele cáłé/ y dáléy bywáią dźierżáné. SarnStat 735; Piſarz źiemſki będźie powinien z Aktámi poſyłáć Podpiſká do Kámiéńcá ná dwie niedźieli przed rokámi. SarnStat 741; Czás kłádźienia, tydźień przed Roki ma położyć Woźny pozew. SarnStat 756; A ieſliby piérwſzégo dnia Roków do południá wſzyſcy práwuiący ſie nie mogli bydź odpráwieni: chcemy/ áby [...] SarnStat 785; (nagł) ROKI. (–) Acz práwo mówi zákázuiąc, áby in feſtis celebrioribus Iuridiki nie bywáły: wſzákóż w niektórych źiemiách w Swiąteczné dni w Poniedźiáłek Roki ſądzáią SarnStat 1279; Tranlapſa citatio sſtawa ſie z ſtrony Actorá, gdy przeſtąpi Roki iedné álbo dwoie dla iákich przyczyn SarnStat [1281], 145 [2 r.], 345, 452, 488 marg, 501 (88); Czekam tu cáłe Roki ieſzcze mię nie wzywał Zaden CiekPotr 66.

rok u kogo (1): PATRICIDIVM. Rok v Królá álbo Stároſty, śmierćią hániebną káráć. SarnStat 587.

rok o kogo, o co [w tym: o więtszą rzecz a. sprawę, a. o więtsze (13), pro maiori (2)] (27): RejWiz 123v; O kmiećia zbiegłego pozywáć do ſądu źiemſkiego/ o kthorego rok pierwey záwity UstPraw F2, F2v; A ten Rok o więtſzą rzecz práwo poſpolité wykłáda: gdy ná tenże czás w inym ſądźie źiemie któréykolwiek Króleſtwá Polſkiégo tegóż dniá pozwány ma Rok o więtſzą ſpráwę. SarnStat 768, 144, 767, 768, 1156. Cf »rok niech będzie przedłużon«, »dać rok«, »rok mieć«, »rok odkładać«, »na rocech sądzić«, »stanąć na roku«, »rok może być zwleczon«.

rok przed kim (8): UstPraw Av [3 r.]; ſkázuiemy y vſtáwiamy: áby przed żadnym Stároſtą Rok nie był záwity/ ná piérwſzym Roku: áby nie był mniéman więtſzéy mocy Stároſtá á niżli Król/ przed którym nie ieſt Rok záwity ná piérwſzym Roku SarnStat 530, 514, 530. Cf »rok mieć«.

rok o czym (1): O wykupnie dóbr Rok iest záwity. SarnStat 686.

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym [w tym: liczebnik + rok(i) (163), rok(i) + liczebnik (27)] (190): pozvy y spravi liudſkie zadnim obyczaiem ani pod generalem [tj. podczas sejmiku] niemayą bycz zavieſſane przez ſądzie do drugich rokow. ComCrac 15v, 15; o pyethnasczie kop grossy ktore daly rodzoney syestrze [...] a yz nyezna Stanyslaw thak bycz w swym zapissye oth syostry Pyorunowskiey ma przisyącz w pierwsse roky Blonskye yz nyeprzipisal thich pieniędzy. ZapWar 1550 nr 2666, 1550 nr 2665, nr 2666, 1548 nr 2668; Diar 28, 96; GroicPorz ſ2, ſ3; Pátrzże gdy nędznik przydzye do ſpolnego ſądu/ A gdzyeſz końcá docżeka iuż ſwoiego błędu [= nieszczęścia]. Ná pirwſzy rok da ſie zdáć á nic nie pokupi/ A onego co piſzcży by báráná łupi. Drugi rok pro maiori/ á niemoczą trzeći/ Cżwarty ad munimentá áż cżás precż wyleći. RejWiz 123v; Sędzyowie Zyemſcy y Grodzcy/ Podſędkowie/ Piſárze máią być przyſiężni/ ktorzy ná rocech pierwſzych máią przyſiądz pod ſtráceniem vrzędu. UstPraw C3v, Cv, C3v, F3v, G3 [4 r.]; RejZwierz 101v; GórnRozm H4; A ieſliby będąc pozwány nie ſtánął [...]: zá kożdy Rok piérwſzy y wtóry ośm ſkotów/ to ieſt ſzeſnaśćie groſzy/ zápłáćić niech będźie powinien SarnStat 575; A wſzákóż po Séymie á po Woynie piérwſzé Roki máią bydź omylné SarnStat 734; GDy Sędźia weźmie ſobie ná pytánié o iáką wątpliwość: dáléy przedłużyć niemoże rozmyślánia ſwégo/ iedno do trzećich Roków SarnStar 791; VStáwiamy/ áby Piſárze Ziemſcy w ſądźiéch nie wyćiągáli od piſánia/ iedno ná piérwſzym Roku pułgroſzá/ y ná oſtátnim pułgroſzá SarnStat 804, 395, 433, 530 [2 r.], 555, 651 (54); [u Rzymian] Gdźieby ná trzećich rokách nie zápłáćił długu Nie ſłowny dłużnik: wierá zmyto go bez ługu Abo gárdło muśiał dáć KlonWor 74. Cf »przyjdzie rok«, »rok odkładać«, »roki sądzić«, »na roku sądzić«, »stanąć na roku«, »ustać rok«, »rok zwlec«, »roki grodzkie«, »rok zawity«, »roki ziemskie«.

W połączeniu z nazwą lub przymiotnikiem od nazwy miasta lub terytorium [w tym: z przymiotnikiem (74), w czym (56), czego (21); rok(i) + nazwa (131), nazwa + rok(i) (20)] (151): ZapWar 1550 nr 2665, 2666 [2 r.]; W Lęcżycy ná rokách miał Stároſtá ieden [...] dwu ſług ſwych/ kthorzy thego pilnowáli tuż przy Woźnym ſtoiącz/ áby páná ich v ſądu nie zdano. GórnDworz Q4v, P8; ZapMaz II G 61/160v; Od wiela ludźi też to wiemy/ że roki [Dies iudiciorum seu, ut nos vocamus ... terminorum]/ niewiem ktorego Powiátu/ dla ſrogie^go morderſtwá ſmętne á żáłoſne były. ModrzBaz 141; ActReg 164 [2 r.]; Wtóré Roki Káliſkié po świętym Michále w Poniedźiáłek: á potym w inſzych powiećiéch/ vt ſupra ſcriptum eſt. SarnStat 724; (nagł) ROKI RVSKIE. (–) W Ruśi ſądy ſześćkroć do roku máią bywáć. SarnStat 729; Czwarté Roki Chełmſkié w Poniedźiáłek blizſzy przed świętem Národzenia Pánny Máriiéy SarnStat 730; (nagł) Roki powiátów Mázoweckich. (–) ROki Ziemſkié Sąchockié przemieniamy [...] záwſze ná Poniedźiáłek piérwſzy po świętym Mátheuſzu SarnStat 736; Czáſy vroczyſté Roków w káżdym Powiećie: naydźieſz Tit. Terminus. y wysſzéy fol. 716. SarnStat 784, 720, 723, 724, 725, 726 (47); Spráwá tá: pod ziazd ſzláchty na rocech we Lwowie Toczy ſię. CiekPotr 3. Cf »roki przypadały«, »roki przełożyć«, »roki odprawować«, »roki sądzić«, »rok złożony«, »roki ziemskie«.

Tytuł rozdziału „Statutów” S. Sarnickiego (1): POzywa ćię: iżeś ty [...] mówił to álbo owo przećiw perſonie królewſkiéy/ áboś téż (czego Boże nieday) potáiemnie/ ná iego ſkazę práktykował: przez co tę ábo owę káźń záſłużyłeś/ iákoć to ſzérzéy będźie ná Roku wyłożono. SarnStat 141.

W charakterystycznych połączeniach z przyimkiem: na rok(i) (50); w rok(i) (7); przed rokiem (roki(-ami)) (7); na roku (rocech, rokach) (272); po roku (1); przy rocech (rokach) (2).

W połączeniach szeregowych (5): Constituere iudicium dicebant veteres et constituere quaestionem, pro eo quod est constituere actionem, Sądy/ wiece/ álbo roki położyć. Mącz 413a; Gdźie tedy potrżebá páchołkow/ potrżebá prżyiáćioł/ iáko v was ná rokách/ ná granicách/ ná ziázdách/ tám iákoby nie było práwá. GórnRozm E2; Téż Séymy/ Wiécá/ Roki Ziemſkié y ſądy [...] máią mieć ſwóy Proceſs y poſtępek. SarnStat 1054, 565, 749.

Frazy: »[o co] rok niech będzie przedłużon« (1): IEſli ſpráwá będźie o Dźiedźictwo/ álbo o wielką ſummę pieniędzy/ [...] Rok przez Sędźiégo we trzy niedźiele má bydź mu náznáczón: ále o mnieyſzy dług/ álbo krzywdę ſłowną/ do iutrá Rok niech będźie przedłużón [in crastinum terminus prorogetur JanStat 542]. SarnStat 145.

»przy(j)dzie (a. przydą) rok(i)« [w tym: czemu (1); w połączeniu z liczebnikiem (2)] [szyk zmienny] (5): RejRozpr F2v; UstPraw G3; Abowiém gdy prziydźie Rok téy zwłóce [Veniente enim Termino dilationis JanStat 483]/ ma przyniéść liſt od onégo ſądu/ gdźie w ten czás twiérdźił ſie mieć ſpráwę o więtſzą rzecz SarnStat 768; Ale gdy prziydźie czwarty Rok oſtátni [in quarto finaliter [termino]]/ tám má przyśiądz: iż nie obłudnie na ten czás niemógł SarnStat 769, 767.

»rok(i) przypad(a)ł(y) (a. przypadają, a. przypadnie), przypadające« [w tym: w połączeniu z nazwą miasta (3)] = terminus ceciderit a. venerat, termini celebrantes JanStat [szyk zmienny] (13:3): RejWiz 123v; ZapKościer 1584/49; Gdy roki prżypádły/ podnioſł creditor pozew á pozwány wnet z onem decretem ná ſtoł/ powiedáiąc/ [...] GórnRozm F2v, F2v [2 r.]; ActReg 156; [ustawiamy] áby tákowé ſpráwy vrzędowé/ álbo ſkárgowé/ któré przed nas przypádną/ nigdy nápotym niebyły z innémi ſpráwámi odkłádáné ná Roki náſzé Królewſkié: ále tych/ których rok z Ruſzenia álbo z Appelláciiéy náznáczony przypádnie/ niech będą ſądzoné y odpráwowáné SarnStat 536; té Roki któré przypadáią w Sánoku/ między Swiątkámi á Wielkąnocą/ przekłádamy ná piérwſzy Wtorek po S. Michále. SarnStat 731, 628, 725, 731, 736, 737 (10).

Zwroty: »dać rok; rok(i) da(wa)n(y); danie roku« [w tym: o co (3)] = terminus datus JanStat, Cn; dare a. ponere terminum, termini praefixi JanStat [szyk zmienny] (2;5;1): UstPraw H4; Rok licownie álbo oblicznie dány (alias którégo zową Facionatus) tydźień przedtym bywa náznaczony. SarnStat 514; O wykupno dóbr Piſarz z Komorniki ſądzić będzie. Tęż moc w niebytnośći Sędźiégo y Podſędká będą miéć w ſpráwách y w pozwiéch ná Rocéch/ któré ſą dáné o wykupno dóbr SarnStat 746; (nagł) PRO MAIORI. (–) O Roku który zwykł bydz dawan o więtſzą rzecz. SarnStat 767, 675 [2 r.], 918, 1292.

»dostać [na kogo] roku« = wyznaczyć komuś termin rozprawy, pozwać (1): Damnatus est indicta caussa, Doſtano nań roku y przekazano go w yego niebytnośći. Mącz 77c.

»rok mie(wa)ć« [w tym: o co (4), przed kim (1)] = otrzym(yw)ać termin rozprawy; habere terminum JanStat [szyk zmienny] (17): bo nie już każdy pozwany roku zbywa, gdy sądy prze słuszną przyczynę nie dojdą, ale przedsię miewa rok zawity na drugie roki. Diar 28, 59; UstPraw C3v, G3; ActReg 41; A tám iuż przed ſądem/ wſzyſtkié ſtrony w ſwoich ſpráwách ſądowych/ Rok y Roki będą miáły SarnStat 855; POzwány in criminalibus, ná Séymie Koronnym/ máią mieć záwżdy rok ná piérwſzy pozew záwity SarnStat 1156, 85, 768 [2 r.], 769, 826, 869 [2 r.], 1206; Opuſzczenie też y odwłoczenie ſpráwiedliwośći świeckiey/ á zwłaſzczá tych krzywd/ ktore ná ſeymách rok máią: iáko może być bez wielkiey boiáźni pomſty bozkiey? SkarKazSej 703b.

»mieć roki« = sprawować funkcję sędziego podczas rozprawy (1): Iáko Stároſtá Królewſki/ ták y ſam Król troiákié kauzy y ſądy miéwa. Stároſtá ma Grodzkié Roki/ Querellȩ/ y Coercicia: Tákże y Król. SarnStat 162.

»(na)pisać rok(i); zapisać się rokiem; rok (jest a. był) (na)pisan (a. zapisany); (za)pisanie roku« = terminos(-um) scribere, terminus scribebatur JanStat [szyk zmienny] (8;1;4;5): UstPraw G3v [2 r.]; Comperendinatio, Odwłoká/ Odkładánie/ Zápiſánie roku ná ynſzi czás Mącz 62b; RejZwierc 90v; Ná pozwie, który ieſt nápiſány ná Séym, Rok ſzóſtégo dniá po przyiechániu Królewſkim niech będzie nápiſan. SarnStat 145; á kiedy [pisarze sądowni] piſzą Roki záwité/ tedy od piſánia ná pułgroſzku niech będą kontenći. SarnStat 579; METRIKA STATVTOWA: Ktorey ſą trzy częſci: [...] W Drugiey/ FORMVLARZE POZWOW, ZAPISOW ROZMAITYCH, PISANIA ROKOW, Y INNYCH PRAWNYCH SCRIPTVR. SarnStat 877, 145, 628, 802, 803 żp, 816 (14).

»rok naznaczyć (a. naznaczać); rok (ma być a. bywa) naznaczon(y) (a. oznaczon) (a. roki niech będą naznaczane); naznaczenie roku« = terminum assignare a. ponere a. praefigere; terminus assignatur a. debet assignari et praefigi; terminus assignatus a. praefixus; termini assignatio JanStat [szyk zmienny] (14;22;3): POzew ták zbić może/ ieſli ieſt ná mieyſtce nie przeſzpieczne/ morem záráżone/ ieſli w święto pozwano/ ieſli ná dźień święty rok náznáczono GroicPorz t2; IEſliby ktho Przyſyęgi ſobie o cokolwiek przed Sądem przyſądzoney ná roku náznáczonym nie oddał: táki [...] w winie Sędźiemu vpada GroicPorz zv, m4v, q3v, x2, z2; Kto kogo pozwie ná Syem/ tákowemu ma być rok oznáczon ná ſzoſthy dzyeń po wyiechániu Krolewſkiem pod winą ſześći grzywien. UstPraw H3v; Mącz 387d; Náſzedł kto ná twoy dom/ zgwałćił twoię corkę pánnę: zábił Oycá twego/ brátá ábo ſyná: á ten złocżyńcá ieſt ślácheckiego ſtanu/ bogáty/ v ludźi ma łáſkę: pozowieſz go: náznácży mu Sędźia rok [dantur ei dies a iudice]/ odkłádáią iy dla wiela przycżyn ModrzBaz 84v; GórnRozm F4v; woły, y inné rzeczy, ieſliby licowáné były ábo áreſtowáné, Stároſtá ſądzi rok zá tydzien náznáczywſzy. SarnStat 513; ſąd/ od którégo będźie áppellowano/ będźie powinien ſtronam práwuiącym ſie dáć ná piſmie propozyciȩ/ [...] y rok náznáczyć ná Rocéch głównych SarnStat 535, 145, 146 [2 r.], 408, 463, 473 (29).

»rok(i) odkładać (a. odłożyć, a. przekładać, a. przełożyć); rok(i) ma (a. może) być (a. był(y), a. będą) przełożon(e) (a. przekładan(e), a. odłożon(y)); przekładanie (a. przełożenie, a. odkładanie, a. odłożenie) roku(-ow)« [w tym: o co (5); w połączeniu z liczebnikiem (5), z nazwą miasta (1)] = comperendinatio Mącz; dies prorogantur Modrz; terminos(-um) differre a. prorogare a. reponere a. transponere; terminus differri potest, termini postponentur; dilatio a. repositio a. suspensio a. transpositio terminorum(-i); dilationes JanStat [szyk zmienny] (42;12;21): ComCrac 15v; ZapWar 1549 nr 2662 [2 r.], 1550 nr 2676 [2 r.]; Diar 24; Vrząd Grodzki ma być kożdemu gotow czynić Spráwiedliwoſć/ o ktore wyſtępki roku przekłádáć niema z inſzemi pozwy do ſądu/ ále máią być we dwu niedzyel ſądzone. UstPraw A4; A ktoby przedſię chorował/ tákiemu do rokow czwartych ma być rok przełożon. UstPraw G3, Av, A3v, C, G3 [5 r.], G3v, I; Mącz 62b; RejPos 251v; ModrzBaz 84v; A nie będźie wolno Sędźióm króm ſłuſznéy przyczyny/ álbo práwnéy przekázy/ to ieſt woyny/ ábo Wálnégo Séymu Roków odkłádáć SarnStat 729; A Sędźia z Podſędkiem poczętych Roków przekłádáć nie máią/ pod winą ſtá grzywien. SarnStat 735; GDy kto odkłáda Rok o więtſzą rzecz mówiąc/ iż w práwie innym miał o więtſzą rzecz ſpráwę: ma mu bydź dáná tá zwłoká o więtſzą rzecz. SarnStat 767; Abowiém przekłádánié y zwłóká Roków ieſli ma bydź/ ináczéy niech nie będźie: iedno opowiedzeniém práwdźiwéy niemocy SarnStat 769; Formá przekłádánia Roku ſtronam gdy ſąd bierze ad interrogandum álbo deliberandum SarnStat 1258, 463 [2 r.], 464, 530, 531, 536 (54).

»roki odprawować; roki mogą się odprawować (a. odprawić się, a. odprawią się), odprawowane (a. sprawowane) były (a. mają być, a. bywają, a. będą)« [w tym: w połączeniu z nazwą miasta (5)] = termini tenentur JanStat (1;5:10): NA prośbę poſłów Dobrzyńſkich pozwoliliſmy: áby Roki Ziemſkié y Wiécá wedle czáſów niżéy opiſánych w źiemi Dobrzyńſkiéy odpráwowáné były. SarnStat 728; ROki Ziemſkié Lubelſkié/ prze wielkość ſpraw/ zá ieden tydźień odpráwowáć ſie niemogą. SarnStat 732; ROki Vrzędowſkié Ziemſkié/ któré bywáły w Wielki Czwartek/ ták przekłádamy: áby były we Czwartek po Wielkiéynocy odpráwowáné. SarnStat 732, 721, 724, 727, 731, 736 (16).

»odsądzić (a. odsądzać) roki« (4): RejRozpr C3; odſądzáć tákié Roki ſąd Ziemſki będźie powinien tyle rázów/ ile czáſów ieſt w Conſtituciách którému Woiewództwu náznáczono káżdégo Roku. SarnStat 723 [idem] 734, 735.

»roki odwołać; odwołanie rokow« = reclamatio terminorum JanStat (3;3): GórnRozm I4; CHcemy/ áby odwołánié Roków nápotym nie było potrzebné: ále Roki y Wiecá ſtronam náznáczoné máią bydź ſądzoné. SarnStat 718, 733 [2 r.], 1292; [pisarz, po którego posłano] Nie chciał przyść. powiedając w te słowa: „żem całą noc pił”. Zatym ten to p. sędzia z p. podsędkiem, niemając, ktoby dekreta ich pisać miał, [...] ony roki odwołać musieli. ZapMaz II G 97/90v.

»poz(y)wać, pozwan(y) (a. spozywani), pozew na rok(i)« = ad terminos(-um) citare a. citari JanStat [szyk zmienny] (5:4:3): GroicPorz f2v; UstPraw G3; [mężowie muszą] Nędze ćierpieć ná woynie/ gárdłowáć: Iáko ich ſtąd nie mamy żáłowáć? A my domá śiedzimy by kwocżki/ [...] Poydziem w plęſy/ gonionego/ w ſkoki/ A męże nam pozwano ná Roki. Muśi iecháć/ bo iuż Rok záwity/ Wdział Opońcżą/ Páni Axámity. BielSjem 6; A którzy [szafarze i poborcy] ieſcze pozwáni nie ſą: áby po tym Séymie ná ónże rok przez Inſtigatorá ſpozywáni byli SarnStat 414; IEſli powodowa ſtroná ſtráći Pozew przed wkroczeniém w práwo/ to ieſt przed Roki ná któré pozwał/ tedy [...] SarnStat 567; NA Roki Ziemſkié y Grodzkié powiátu káżdégo/ Szláchtá y obywátele ná Roki iedné/ nie ma więcéy ieden ná drugiégo/ tylko trzy pozwy wydáwáć. SarnStat 1155, 530, 627, 757, 827, 832, 1155.

»[jakim] rokiem poz(y)wać, pozwan(y)« = citari pro termino JanStat [szyk zmienny] (6:4): Diar 96; UstPraw C3v, Ev, H3v; [niedbali burmistrzowie] przez Woiewody álbo ich Podwoiewodze/ záwitym rokiem/ ná ratuſz przednieyſzégo miáſtá pozwáni bydź máią/ y winą ſtá grzywien [...] karáni SarnStat 271; O któré zbiegi/ y o krzywdę/ o winę ſtroná vkrzywdzona ma [...] do ſądu Grodzkiégo záwitym Rokiem pozwáć SarnStat 1181, 693, 1181 [3 r.].

»przypozwać, przypozwany na rok; przypozywać ku rokowi« = pro termino adcitari, concitare ad terminum JanStat [szyk zmienny] (2:1;2): Diar 96; tákowi téż ſąśiedźi śćienni przez powodá ná ieden rok/ iáko y ten z którym gránice wiodą/ máią bydź przypozwáni do ſądu źiemſkiégo SarnStat 461; [postanawiamy] że té przerzeczoné Woiewództwá o tákowé ſługi/ poddáné/ zbiegi/ [...] v ſądu Grodzkiégo ſądzoné bydź máią/ ſtrony przypozwawſzy ſtroná vkrzywdzona pozwem Grodzkim ná Rok záwity. SarnStat 1181, 828, 1245.

»przyść do rokow, na rok« = venire ad terminum JanStat (1:1): gdy ya yako poszwany przyszedl do rokow y naszedl mye y sbyl mye myeczem thamsze na myeysczv y wdomv Szadowym y zadal my trzy rany Crwawe ZapWar 1532 nr 2414; SarnStat 569.

»rozpis(ow)ać rok« = odroczyć (a. odraczać) termin; actionem differre, prorogatio causae, prolatio iudicii Cn (2): Differre vadimonium, Roſpiſáć rok s ſtroną/ pomknąć go dáley. Mącz 476a; In criminalibus ſtrzegą ſie rozpiſowáć roku ob spem concordiae, ále ráczéy w Tránſlaps puſczáią SarnStat 802.

»roki sądzić (a. sądzać, a. nie dosądzić rokow); roki były (a. bywają, a. mają być, a. niech będą itp.) sądzone(-y); sądzenie rokow« [w tym: w połączeniu z liczebnikiem (4), z nazwą (16)] = conventus agere, ius dicere, iurisdictio Mącz; terminos iudicare; termini celebrantur a. iudicantur a. fieri debent; terminorum celebratio JanStat [szyk zmienny] (23;48;24): ZapWar 1532 nr 2414, 1545 nr 2646 [3 r.]; ComCrac 15 [3 r.]; Mać też więc rozum ſędzya kiedy ſądzi roki/ A wżdy cżáſem dekretá piſzą pod obłoki. RejWiz 139; UstPraw G3v [2 r.]; Iurisdictio, Roki/ ſądzenie roków. Mącz 86b; Ius dicere, Ná ſądzie śiedzieć roki ſądzić. Mącz 179a, 86b, 179a, 482a; Bo Sędzya muśi kilko kroć roki ſędzić do roku/ á przedſię y ſobie dobrze cżyni y ludziom. RejZwierc 94v, 234; VStáwuiemy/ iżby káżdé Roki Stároſtá ſądźił/ iáko Státut vczy Fol. 9. SarnStat 487; O czáśie ſądzenia Roków w káżdym Powiećie zoſobná: naydźieſz reieſtr w Státućie Polſkim Herbórtowym SarnStat 720; ROki Ziemſkié Woiewództwá Krákowſkiégo/ áby w té czáſy były ſądzoné/ kiedy Wiécá przypadáią. SarnStat 722; Roki Wiślickié máią bydź ſądzoné/ by téż y cáły tydźiéń/ áż ſie odpráwią SarnStat 724; ROki y Querellȩ Grodu Wyſzogrodzkiégo/ máią bydź ſądzoné more ſolito, ſub poena in Conſtitutionibus expreſſa, excepto legali impedimento. SarnStat 739; Bo Tranſlapſus terminus sſtawa ſie z ſtrony Sędźiégo, gdy niedoſądźi Roków, álbo záchorzał, á w tym niedoſzły Roki. SarnStat [1281], 144, 486, 487, 488, 531 (78).

»na roku(-ach) (rocech) sądzić, sądzony; przy rokach sądzić« [w tym: o kogo, o co (3); w połączeniu z liczebnikiem (1)] = in terminis(-o) iudicare a. iudicari JanStat [szyk zmienny] (4:4;1): O Zbiegłé kmiećie nie we wśiách dźiedźicznych/ ále ná rocéch Ziemſkich álbo Grodzkich wedle Státutu wſzyſtki ſpráwy niech będą ſądzoné SarnStat 664; ACz zdawná Grodzkié ſądy w Kolnie [...] odpráwuią/ ále quodam abuſu záſzło/ iż Querel, ſpraw officij wedle práwá we dwie niedźieli nie ſądzą/ iedno ie tylko przy Rokách Grodzkich ſądzą. SarnStat 740; A ktoby pozwów więcéy wydał/ tedy oné pozwy nie máią bydź ſądzoné ná tych Rokách/ ále ná drugié máią bydź limitowáné. SarnStat 1156, 531, 532, 719, 720, 1165, 1282.

»(nie) stanąć (a. sta(wa)ć), stawić się, niestanie na roku (rocech); stanąć, stawić się, niestanie, stawienie się na rok« [w tym: o co (2); w połączeniu z liczebnikiem (27)] = ad vadimonium venire, vadimonium deserere Mącz, Cn; adesse ad iudicium, desertio causae Mącz; in colloquio parere, in termino comparere a. parere, a termino absentare JanStat; astare terminum Cn [szyk zmienny] (81:1:1;5:1:1:1): ZapWar 1550 nr 2655, 1549 nr 2657, 2662 [2 r.], 1548 nr 2668, 1550 nr 2676 [2 r.]; Ci duchowni, ktore by pozwano przed IchM Księżą biskupy, mają stanąć na rok non cum tumultu, jeno z temi przyść, ktorych trzeba ku radzie Diar 55, 97; LEgale Impedimentum w Práwie zową/ ſłuſzną iáką przyczynę/ kthorą ſye Pozwány może wymowić/ przecz ná Roku náznáczony mnieſtánął [!] GroicPorz q3v, f2v, qv, x3, zv, z2; Gdy pozwány ná Roku pierwſzym nieſtánie/ tedy nieſtánego ma dádź ſądowi ſzeſtnaſćie groſzy/ Tákże też y od wtorego roku/ á nieſtánieli ná trzećim roku/ tedy ſwą rzecz tráći z winą UstPraw Cv-C2, A2v, A3v, B2v [3 r.], C3 [2 r.], C3v (19); RejZwierz 86; Desertio caussae, Absentia seu Negligentia partium facta. Nieſtánie ná rok Zámieſzkánie roku. Mącz 107c, 387d, 410b, 429c, 476a, 480b; GórnRozm F4v; Actor ná piérwſzym Roku ma ſie ſtáwić, pod vtráceniem śiedmi grzywien SarnStat 567; O niepoſłuſzenſtwie y nieſtaniu ná Roku powodowéy y pozwánéy ſtrony. SarnStat 719; A wſzákże ná czwartych Rocéch/ ma ſie ſtáráć áby ſtánął/ [...] bo ieſli tego nie vczyni/ rzecz ſwą ſtráći. SarnStat 769; ná którym wtórym roku/ powinien pozwány ſtać/ excepta vera infirmitate et pro maiori SarnStat 1149, 408, 409, 462 [3 r.], 467, 575 [2 r.] (49).

»stawać rok [na kogo]« = być obecnym w wyznaczonym terminie i miejscu w celu wzięcia udziału w rozprawie sądowej w charakterze strony (2): yszem szya ya vyednal szlyachathnem voczyechem Crvczkyem szregul [...] ysze nyemyal namya stavacz rokv a panv starosczye myal vyną zaplaczycz ZapWar 1505 nr 2014, 1505 nr 2014.

»(s)tracić rok; stracenie roku« [szyk zmienny] (3;1): Od Acceſſorii ktore nienioſſa vieczney vtraty rzeczy glowney iedno ſtraczenie Rokv [...] niema bycz rvſſenie ſzędziego ComCrac 16v; RejRozpr Fv; POwod gdyby pozwawſzy kogo/ ſam nieſtánął/ tedy on rok tráći/ ná który pozwał GroicPorz f2v; SarnStat 753.

»uczynić rok; roki uczynione« = termini facti JanStat [szyk zmienny] (3;1): A ieſliby páni Wienna ná roku wtorym nieſtáłá/ tedy powod ma pieniądze położyć do Káncelláryey [...]: ktore pieniądze w Káncelláryey máią ták długo leżeć/ áż páni Wienna vczyni rok ſtronie pozwem/ ktora dáłá pieniądze do Káncelláryey UstPraw B2v; Vadimonium constituere, Pod zákłádem rok komu vczynić áby ſie ſtáwił ná ſądzie. Mącz 476a; SarnStat 101, 531.

»ustać rok; ustany rok; ustanie roku« [w tym: w połączeniu z liczebnikiem (1)] = stawić się (stawienie się) na rozprawie pod nieobecność strony przeciwnej; terminus astitus JanStat, Cn; astitio termini JanStat (2;1;7): IEſliby Pozwány ná pierwſzym roku do Sądu nieſtánął: Powod [...] vſtánie przećiw iemu pierwſzy Sądowny rok/ ná ktorym da zápiſáć/ Contumácyą/ to ieſt niepoſłuſzeńſtwo pozwánego GroicPorz qv, qv; De Aſtito termino. vſtány Rok y przypowieſczony. wiérſz piąty wysſzéy. SarnStat 544, 543, 544, 826, 827, 829 [2 r.], 833.

»roki zawiesić; rok będzie wisiał; zawieszanie (a. zawieszenie) rokow(-u)« = terminus penderet, suspensio termini(-orum) JanStat (1;3;3): ComCrac 15v; Iáko Ziemſkich, ták y Grodzkich Roków áni odłozyć, áni záwieśić nie moze. SarnStat 530; A ieſliby ná ten czás Roki nie były/ gdy rok będźie wiśiał ſtronam/ tedy niebacząc ná niebytność Sędźiégo y Podſędká/ [...] Piſarz y Komornicy będący przy leżeniu kśiąg/ o zbiegłégo kmiećiá będą ſądźić y ſkázowáć. SarnStat 662 [idem 746, 918]; Formá záwieſzenia Roku, de conſenſu et voluntate partium. SarnStat 1258, 536, 746, 918.

»rok zby(wa)ć« = otrzym(yw)ać nowy termin sądowy (w przypadku gdy z jakichś przyczyn nie odbywa się w pierwotnie określonym czasie), bez utraty prawnej ważności (2): Diar 28; o ktorego [zbiegłego kmiecia] przed práwem polſkiem rok záwity/ ktorego roku zbyć niemoże iedno práwą niemocą UstPraw F2v.

»rok złożyć (a. składać); rok (ma być) złożon(y) (a. składan); roku złożenie« [w tym: w połączeniu z nazwą (1)] [szyk zmienny] (7;7;1): MetrKor 40/820; ZapWar 1528 nr 2457; GroicPorz ee2; A rok od położenia Pozwu ma mu być złożon zá ſzeſć niedzyel. UstPraw A; W káżdey ziemi ma być ieden ſędzia/ á gdybyſmy przyiecháli do oney ziemie/ tedy on ſędźia y podſędek máią ná náſzym dworze ſędźić wſzytki rzeczy/ ktorzy rokow dálſzey zkłádáć niemáią/ iedno zá trzy niedziele UstPraw B4v; Gdy Woźny v kogo cudzego co záſtánie/ á on niechce wroćić/ tedy iednák niemoże mu krotkiego roku złożyć przed Stároſtą iedno w tydzyeń. UstPraw H4, Av [2 r.], C2 [2 r.], C3, H3; SarnStat 743, 873, 1181.

»rok zwlec (a. przewlec, a. przewłaczać, a. zwłoczyć); rok może być zwleczon; odwłoka (a. zwłoka) roku(-ow)« [w tym: o co (1); w połączeniu z liczebnikiem (3)] = comperendinatio Mącz; iurisdictionem prorogare, terminum differre a. prolongare a. prorogare a. transponere; terminus potest differri; dilatio terminorum JanStat [szyk zmienny] (10;1;4): UstPraw G3; Mącz 62b; Podkomorzy nie ma przewłáczáć roku ſtronam: wyiąwſzyby ſie zwolili, álbo przyczyná do tego byłá. SarnStat 463; A ieſli ſie przyda temu/ który Rok zwłóczy/ w chorobie dłużéy trwáć: tedy czwarty raz odłożyć będźie mógł SarnStat 769; SKázuiemy/ áby wſzytki przekłádánia Roków/ álbo zwłóki niepotrzebné były ſkáżoné/ y vmnieyſzoné. SarnStat 769, 529 [2 r.], 719, 767, 769 [2 r.], 770, 825 [2 r.], 1252.

Wyrażenia: »roki bliskie« = termini proximi JanStat [szyk 5:4] (9): ComCrac 19v [2 r.]; POborcowie [...] do wybieránia poboru w Woiewództwách/ Powiećiéch/ y źiemiách náznáczeni y niżéy opiſáni/ ná wybiéránié tego poboru przyśięgą obowiązáni bydź máią. A tę przyśięgę vczynić będą powinni ná Rokách Grodzkich blisſzych po S. Woyćieſze SarnStat 346; A ieſli powodowa ſtroná ná ten czás nie będźie miáłá Woźnégo: może ſobie zwléc alias wźiąć ná bliżſzé Roki/ dla ſtáwienia Woźnégo. SarnStat 569, 344, 473, 575, 1176, 1258.

»dalszy(-e) rok(i)« [szyk 3:1] (4): MetrKor 37/2v, 4; poſtánawiamy/ że choćby który pod trwogę y ruſzenié był wzdan/ á potym ná wtórym y dálſzym roku po odpráwieniu potrzeby pokazał liſtem Hetmáńſkim/ iż ná ten czás był ná poſłudze Rzeczypoſpolitéy y náſzéy/ ma zátym od wzdánia bydź wolnym SarnStat 433; [powód i pozwany] oblicznie ſtoiąc piſzą Rok ná Roki bliſkié źiemſkié álbo dálſzé SarnStat 1258.

»roki (nasze) krolewskie« = termini (nostri) regales JanStat (7): Vrzędowé ſpráwy, któré przypádną przez ruſzenié przed Królá Iego M. rychło niech będą odpráwowáné: áni z Roki Królewſkiémi nie máią bydz wieſzáné SarnStat 536; Vſtáwiamy [...]: áby tákowé ſpráwy vrzędowé/ álbo ſkárgowé/ któré przed nas przypádną/ nigdy nápotym niebyły z innémi ſpráwámi odkłádáné ná Roki náſzé Królewſkié SarnStat 536, 139, 536 [3 r.], 720.

»roki książęce« (1): nyeothpovyedacz na roczech pospolythych yeno na xyazaczych ZapWar 1520 nr 2248.

»rok obwieszczenia« (2): A tóż vczyni Stároſtá/ ieſli ná Roku obwieſczenia [in Termino innotescentiae JanStat 672] nie ſtánie: iż práwem zwyćiężcę troiákim zakłádem wwiąże SarnStat 831, 831.

»od rokow do rokow« (1): Ow nieborak vkrżywdzony pozwawſzy/ od rokow do rokow ćiągnąć ſię/ procuratorom ſypáć muśi/ á wie Bog kiedy [...] doydźie ſpráwiedliwośći. GórnRozm H3v.

»rok pozwu« = terminus citationis JanStat (5): A rok pozwu ku wykupiéniu dóbr [...] ma bydź ſześć niedźiel od czáſu położenia pozwu. SarnStat 98, 145, 592, 932, 1254.

»rok prawdziwy« = termin sądowy zgodny z zasadami postępowania sądowego (1): V práwá rok prawdźiwy: á práwo w rok raz w Ieśieni ma bydź záwżdy. GostGosp 38.

»roki przeszłe« = termini praeteriti JanStat [szyk 5:1] (6): UstPraw G3; (nagł) Pozew przepełzłégo przypozwu. (–) KTóry ćię przypozywa do gotowégo pozwu przepełzłégo/ który iemu przepełzł ná Rocéch Ziemſkich w N. iuż przeſzłych: którym ćię był pozwał o to/ rć. SarnStat 1246; iáko przećiwko tobie przerzeczoné powództwo otrzymał zdawſzy ćię w zyſku w ſądźie źiemſkim N. ná Rocéch iuż przeſzłych: [...] SarnStat 1247, 1247 [2 r.], 1248.

»przyszłe(-y) rok(i)« = termini futuri a. proximi a. sequentes JanStat [szyk 12:9] (21): ComCrac 15v, 22 [2 r.]; yeslize czo wzyąl tham stąd pan stanyslaw abo nye, ma przyssyącz sam w pierwsse Roki przisle Blonskie yz tych rzeczy korzysczy nyma. ZapWar 1550 nr 2666; Zadne inſze odwłoki w Sądzye być nie mogą iedno prawdziwą niemocą/ ná kthorą ten co mu brano w roki przyſzłe ma przyſiąc ſámo trzeć/ á komu biorą o więtſze ma mu być vżyczoná odwłoká/ a ná roku przyſzłym ma dowieść liſtem Sędziego/ przed ktorym rok miał o więtſze. UstPraw G3; Gdyby pozwano/ [...] á onby potym ná roku przyſzłym ſtánął/ y powiedzyałby iżem o pozwie niewiedzyał: tedy [...] UstPraw H4v, G3, G3v [2 r.]; ZapMaz II G 61/160v; Abowiém w tákowym przypadku/ raz dobrodźieyſtwá dyláciiéy do przyſzłych roków vżyć ma: którégo tákiégo doſyć vczyniénia y kwitowánia będźie winien dowiéźdź na przyſzłych Rocéch SarnStat 698, 799, 803, 825, 847, 1150 (10).

»rok(i) sądow(n)y(-e), sądow [jakich]« = termini iudiciorum JanStat [szyk 4:1] (3:2): GroicPorz qv; SCrutinia in cauſis criminalibus máią bydź zá przypozwániém ſtrony przez ſtronę/ ná źiemſkich/ álbo Grodzkich Rokách ſądowych illius diſtrictus, vbi crimen patratum eſt SarnStat 149 [idem 856]; Któré ſkrzynie y kśięgi [grodzkie] niech bywáią otworzoné ná Rocéch ſądów Ziemſkich: y liſty z nich [...] káżdému/ który o nié prośić będźie/ niech będą wydawáné. SarnStat 538 [idem 938], 856, 938.

»rok słuszny« = terminus competens JanStat (2): y vkażą [strony] przed nim [sędzią] Práwá y dowody ſłuſzné ná roku ſłuſznym: któré gdy wyſłyſzy od oboiéy ſtrony/ [...] ſkazánié y vchwałę vczyni. SarnStat 1073, 1112.

»roki staroście« (1): My czyniąc doſyć prośbam Poſłów/ ná potomné czáſy komukolwiek Stároſtwo iákié damy/ ten tákowy będźie powinien ſam przez śię Roki Stárośćié ſądźić/ wedle Státutów wysſzéy opiſánych. SarnStat 487.

»rok(i) wiecow głownych« = terminus(-i) colloquii generalis JanStat (2): ſkázuiemy: áby Roki Wiéców głównych w ſądźiéch źiem náſzych ná potym ták były przekłádáné/ y záchowáné: to ieſt/ áby piérwſzy Rok przez proſtą chorobę był odłożón: wtóry [...] SarnStat 769; powodowa ſtroná Roku Wiéców głównych ináczéy przełożyć nie może/ iedno przez prawdźiwą chorobę SarnStat 769.

»roki wojewodzine« (1): Wiécá álbo wielkié Roki Woiewodźiné czwarté wedle Conſtituciiéy tego ninieyſzégo Séymu. SarnStat 737.

Zestawienia: »rok(i) za dworem« (4): WAńkowie á Kluſiowie/ to dawny dom w Ruśi/ [...] S tákimbych tám wolał być/ niż s prokuratorem/ Bo Tátárzyn nie ſtánie/ ná roku zá dworem. RejZwierz 86; POzwy y Roki zá Dworem/ któré ták zową wedle Státutów [Citationes et terminos, qui post curiam vulgo appellantur JanStat 541]/ O porządku Pozwów/ y ich kłádźieniu vczynionych/ niech będą náznáczáné. SarnStat 146, 146, 162.

»roki głowne« = roki sądów wiecowych rozpatrujących w wyższej instancji sprawy wniesione z sądów ziemskich i grodzkich danego województwa; termini generales JanStat (12): MOże tedy áppelowáć od Roków przerzeczonych głównych [z Wiéców JanStat 644] do Królewſkiégo Máyeſtatu/ [...] dla otrzymánia ſpráwiedliwośći. SarnStat 161; [chcemy] áby káżdému było wolno od ſkazánia Sędźiégo Ziemſkiégo álbo Grodzkiégo [...] áppellowáć/ ná roki główné SarnStat 535; Téż poſtánawiamy: áby Sądy záwité álbo Roki główné trzy kroć były do roku we wſzyſtkich Ziemiách SarnStat 911, 535 [2 r.], 797, 807 [3 r.], 812, 826, 911 marg.

»gotowy rok« (2): (nagł) Obyczay przypozwu. (–) KTóry ćię przypozywa ku gotowému pozwu y ſpráwie/ y ku gotowému Rokowi [ad paratum terminum JanStat 536]. SarnStat 828 [idem] 1245.

»roki graniczne [= dotyczące wytyczania granic]« (2): [skazujemy] iż od tych czáſów Podkomorzowie wſzyſtkich źiem/ wſzyſtkiégo króleſtwá/ Roków gránicznych [terminos graniciales JanStat 421] ſámi przez śię zá ſwym chceniém przećiwko porządku práwá/ nie máią przekłádáć/ pod winą cztérnaśćia grzywien SarnStat 463 [idem] 936.

»roki grodzkie« [w tym: w połączeniu z liczebnikiem (1)] = termini castrenses JanStat; iudicia castrensia Cn [szyk 25:10] (35): A odkladanie y zavieſſanie Rokow Ziemſkich y Grodſkich niema bycz cziniono. ComCrac 15v, 15, 18; SęDZIą Grodzkich Roków niemoże bydź iedno ſam Stároſtá. SarnStat 530; Vrząd zamkowy záwżdy będźie powinien bydź káżdému pogotowiu/ w gorącym y świéżym złym vczynku/ y w vczyniéniu ſpráwiedliwośći/ [...] nie czekáiąc Roków Grodzkich/ któré ſpráwy nie máią bydź zwłóczoné ná Roki Grodzkié/ ále przez ſądzenia Roków máią bydź odpráwowáné. SarnStat 534; Iż tám y Roki Grodzkié/ y ſpráwy wſzytki vrzędowi Stárośćiému należącé/ będą y máią bydź ſpráwowáné SarnStat 1151, 6, 149, 162, 344, 346 (32); [ZapSądKrak 48].

»licowny rok« = postępowanie sądowe z udziałem osób oskarżonych złapanych na gorącym uczynku; terminus facionatus JanStat, Cn [szyk 7:3] (10): STátut o Licownym roku dekláruiemy/ żeby licowny rok nie śćiągał ſie/ tylko ná rzeczy krádźioné. SarnStat 514; ROk licowny dány/ ma bydź w tegodniu dawan SarnStat 675, 480, 513, 514, 534, 1181, 1278, 1309.

»roki mniejsze ziemskie« = miesięczne lub kwartalne kadencje sądów ziemskich sądzone przez komorników, zastępców wojewody, podkomorzych i starostów, ferujące wyroki do 30 grzywien (1): Tóż chcemy áby było chowano o Rocéch mnieyſzych Ziemſkich [de terminis ... particularibus JanStat 480]: áby piérwſzy y wtóry Rok proſtą chorobą mogli przełożyć: á trzeći prawdźiwą niemocą mogą y máią przewléc SarnStat 769.

»nadworny rok« = termin sądowy królewskiego sądu nadwornego; terminus curialis JanStat [szyk 6:3] (9): Diar 96; Albo też gdyby był [niesprawiedliwy celnik] ná náſzym Dworze/ tedy nadwornym rokiem może być pozwan/ á tám winien odpowiedáć UstPraw Ev; Zadny nadwornym rokiem pożywáć nie ma nikogo o gránice áni o dzyedzictwo. UstPraw H3v, C3v, H3v; SPráwy przed námi z Roku nadwornégo nieſkończoné do powiátu pozwánégo niech będą odeſłáné: któré Sędźia Ziemſki będźie ſądźił SarnStat 720, 143, 144, 720; [ZapSądKrak 129].

»pewny(-e) rok(i)« = wyznaczony termin rozprawy sądowej; certus terminus JanStat [szyk 5:1] (6): Mącz 476a; oto sprawiedliwego rozsądku, et finalem decisionem potrzebuięmy. iako na pewnym roku, ktory za namową yspisem stanow Koronnych tu peremptorie mąmy ActReg 41; Iż po ſkonczeniu Roków pewnych w iednym zwykłym mieśćie/ drugié Roki w drugim mieśćie álbo powiećie we cztérzy niedźiele máią bydź poczęté y ſądzoné SarnStat 735, 463, 575, 692.

»rok polny, w polu« = sąd podkomorski w procesach granicznych, sprawowany na miejscu sporu; terminus campester JanStat (5:1): UstPraw I; MOże pozwány rok tákowy polny prawdźiwą niemocą odłożyć: tákże y o więtſzą rzecz/ ále nie ináczéy. SarnStat 464; A Ieſli ná tákowym roku polnym pozwány nie ſtánie/ [...] tedy przedśię Podkomorzy/ álbo iego vrząd będźie powinien powodowéy ſtrony náſzládowáć/ y czynić gránice wedle wiedźienia iego SarnStat 467, 461, 465, 470.

»rok(i) pospolity(-e), powszechny(-e), powszedni« = posiedzenia sądu zwyczajne ze względu na skład sędziowski i czas zwoływania [szyk 10:2] (9:2:1 żp): isz gdi sie przithoczi miedzi stronami [...] iz ieden z onich stroń litependente vmrze maiacz appelaczie na ssyem coronni s roku pospolitego albo z rokow vielkich [...] ZapWar 1545 nr 2646; isz w thakowich przipozwach gdzie-bi sie thraffila strona ktora vmrzecz a appellaczia visialabi na ssyem z Rokow pospolithich albo wielkich thedi pieczencz officii principis albo ziemska [...] bandzie dostateczna na seimie valnim ZapWar 1545 nr 2646, 1507 nr 1986, 1520 nr 2248, 1532 nr 2414, 1545 nr 2646 [2 r.]; Grodzkié Roki w ſześć niedźiél in criminalibus, et recenti crimine: Skárgowé in recenti crimine: Powſzechné in calenti iure. SarnStat 534; A Tákowé kauzy o pomiáry y o porównánié imienia między bráćią y vczeſnikámi iednégo dźiedźictwá/ ná rokách poſpolitych źiemſkich máią bydź ſądzoné SarnStat 1165, 533, 533 żp, 1177.

»rok (jest) przepełzły« = termin sądowy, na którym powód nie stanął, a dalsze postępowanie sądowe mogło się toczyć na podstawie nowego pozwania; terminus (est) translapsus JanStat [szyk 2:2] (4): A ieſli Rok ieſt przepełzły/ tedy niech będźie nápiſano/ Ku przepełzłému Rokowi/ który ieſt przepełzły ná ten á ná ten czás SarnStat 828 [idem (2)] 1245 [2 r.].

»rok przypowieszczony, przypowiastowy, przyzwany« = dodatkowy termin rozprawy sądowej wyznaczony w przypadku niestawienia się strony na rozprawę lub w celu zadośćuczynienia wcześniej już wydanemu wyrokowi; terminus concitatus BartBydg, JanStat; terminus concitatorius JanStat [szyk 11:7] (16:1:1): terminus concitatus, przizwany rok BartBydg 157; Szędziovie ziemſczi pamiętnego niemayą bracz vięczei iedno pięcz groſſy to ieſt od ſkazania, doſſycz vczynienia na Rokv przypovieſczonem y od przydania ſluzebnika abo voznego na wiązanie ComCrac 18; NA przypowiáſtowym roku nie ſłużą Exceptiȩ, okromia żeby przewód práwá był nieſłuſzny. SarnStat 544; A ieſliby pozwány ná tákowym Roku przypowieſczonym nie ſtánął/ tedy potym powodowa ſtroná vczyni vſtanié Roku przypowieſczonégo: zá którym vſtániém otrzyma ſzkody ſwé SarnStat 826; A gdźieby ná wtórym roku pozwány nie ſtał áboby ziáchał precz/ tedy tákowy [...] ná roku przypowieſzczonym wedle prawá trzećim/ ma bydź wywołan y proſcribowan. SarnStat 1171, 543, 544 [2 r.], 799 [2 r.], 801 żp, 825 (16).

»skargowe roki; rok(i) ku skardze, na skargę« = termini ad querelam JanStat (5:1:1): O roku ku skardze. Sigiſmundus folio 26. Gdy kogo pozową ku ſzkardze/ thedy tákowy rok niema być przekłádan z inſzemi pozwy UstPraw A3v; Cap. II. SKARGOWE ROKI. alias QVERELAE. [...] ROki ná ſkárgę mocą Mándatów vczynioné/ nie máią bydź przekłádáné weſpółek z inémi Roki/ ále záwżdy we dwu niedźiél máią bydź ſądzoné SarnStat 531, 531, 532, 533, 534.

»roki wielkie, walne« = termin odbywania sądów wiecowych; termini generales JanStat [szyk 9:9] (17:1): ninieisą constitucią vsthawimi ábi roki vielgie bili sandzoni podluk zwiczaiu praua Mazoweczkiego a voiewoda i castellani i vrzandniczi rokom vielkim bicz przilezni ábi bili ZapWar 1545 nr 2646, 1545 nr 2646 [5 r.]; Gdyby wielkie roki były wywołáne/ á w tymby záchorzał ktory vrzędnik z tych co rokom należą/ thedy iednák inſzy vrzędnicy mogą tych chorych mieyſce záſádzáć. UstPraw G3; Appellácya ma być ná wielkie roki álbo ná Syem wálny co z nich pierwey prziydzye. UstPraw G3v, G3 [2 r.], G3v [3 r.]; CHcemy/ áby káżdému było wolno káżdégo o iákąkolwiek ſummę pieniędzy/ [...] do ſądu Ziemſkiégo pozwáć: gdźie pozwány będźie powinien y ma ſtáwáć y odpowiádáć/ nie excipuiąc ſie ná roki wálné dla wielkośći ſummy SarnStat 720, 724, 735, 737.

»rok(i) (jest) zawity(-e)« [w tym: na [którym] roku jako (na) zawitym (34); w połączeniu z liczebnikiem (43)] = ostatni z terminów dopuszczonych przez prawo w danej sprawie, na którym powinien zapaść wyrok; terminus (est) peremptorius BartBydg, JanStat, Cn; terminus sine dilatione Cn [szyk 80:16] (96): Peremtorius terminus, d⟨icitu⟩r ultra quem non dantur ulteriores dilationes, zavithy rok BartBydg 111b; ComCrac 16, 18v; obwiezviemy się stacz kazdy s nas na pierwssem roku iako na zavithym y dacz się sandzicz zadnych sobie odwlok nye czyniącz ZapWar 1549 nr 2657, 1550 nr 2655, 1549 nr 2662 [2 r.], 1548 nr 2668, 1550 nr 2676 [2 r.]; Diar 28; RejWiz 123v; Rok trzeći ieſt záwity/ ktoby nie ſtał ná trzećiem roku/ ten ono tráći o co ieſt pozwan przes ſkaźń Sędzyego. UstPraw G; A kiedyby kogo pozwano/ á w zyemi by go niebyło/ tákiemu ná roku záwitym ma być czás płacey złożon/ proſto zá 18 niedzyel UstPraw I2v, Av [2 r.], A2v, A3v, B2v, C2v (14); BielSjem 6; POtym Podkomorzy [...] ma przez ſwóy pozew pozwáć ſtrony przed śię/ [...] pewny rok záwity náznáczywſzy SarnStat 463; tákowégo [mężobójcę] nieodpuſczenié więźieniém w wieży rok y ſześć niedźiél będźiemy y obiecuiemy káráć/ ná piérwſzym roku iáko záwitym/ Dekret przećiwko niemu vczyniwſzy SarnStat 606; Ale potym o kmiećiá zbiegłégo przed Sądem Ziemſkim, álbo przy połozeniu kśiąg záwitym rokiem czynić máią. SarnStat 661; Od w wiedzienia świádków, y od Roków záwitych iáko wiele Piſarz Ziemſki bráć ma. SarnStat 817; á to dla tego/ iż powodowie máią Roki záwité/ á ztąd máią bydź záwżdy ku ſtaniu gotowi. SarnStat 826; á ſtroná pozwána powinna będźie v ſądu Grodzkiégo [...] ná piérwſzym roku iáko záwitym/ pod ſtráceniém rzeczy w pozwie opiſánéy ſtánąć SarnStat 1181, 77, 101, 235, 271, 345 (69); [rok záwity/ Terminus peremptorius. Volck Xxx2v].

»roki ziemskie« [w tym: w połączeniu z liczebnikiem (26), z nazwą (74)] = posiedzenie sądu ziemskiego; termini particulares a. terrestres JanStat [szyk 135:7] (142): (nagł) O Roczech Ziemskich Groczskich y o vieczach (–) Viecze zawzdy mayą bycz ſądzone raz wrok wziemi sędomirſkiei [...], aboviemſie tak nąm y Radąm naſſem zdalo doſſycz izbi iedno trzi razy wrok bely Roki ziemſkie sządzone ComCrac 15; a w Ruskiem voyevodſtvie mayą bicz ſądzone trzikrocz roki ziemſkie a czwarte viecze ComCrac 15, 15 [4 r.], 15v [4 r.], 17v marg; Sędźiowie Ziemſcy y Grodzcy/ Podſędkowie/ Piſárze/ niech będą przyśięgli: y ná piérwſzych Rocéch źiemſkich niech przyśięgę vczynią/ pod winą ſtrácenia vrzędu SarnStat 269; Roki Ziemſkié ná kázdy mieśiąc máią bydz ſądzoné. SarnStat 716; Roki Ziemſkié Wſchowſkié máią bydź dwá kroć do roku ſądzoné SarnStat 723; IZ wiele ná tym należy obywátelóm źiemie Wiſkiéy/ [...] áby Rokóm Ziemſkim były oznáczoné czáſy: Poſtánawiamy/ żeby Roki piérwſzé Ziemſkié Wiſkié záwſze były w piérwſzy Wtorek po Przewodnéy Niedźieli SarnStat 736; Do których kśiąg [sądownych] gdyby ſie ten/ który liſt vkázuie/ odwołał/ y prośił áby do nich był odeſłan: ma mu bydź dána dilácia ná piérwſzé Roki Ziemſkié/ któré po téy ſpráwie nabliżſzé będą. SarnStat 766, 6, 140, 149, 327, 403 (130). Cf »roki mniejsze ziemskie«.

Szeregi: »roki i czasy« (1): pod tym czáſem odpráwowánia tych ſądów Tribunálſkich/ iáko y w inſzych Woiewództwách/ [...] ták y w tych Woiewództwách Wołyńſkim Brácłáwſkim/ ſądy Ziemſkié y Grodzkié y Podkomorſkié ſądzoné y odpráwowáné ná Roki y czáſy ſwoie náznáczoné bydź máią. SarnStat 871.

»miejsce i rok« (1): vſtáwiamy: iż Piotr álbo Máćiéy [...] przez Woźnégo trzykroć iáwnie ma bydź wołan y pozwan ku poſtępowániu álbo obronie téy ſpráwy ná pewné mieyſce y ná rok [ad certum locum et terminum JanStat 545]. SarnStat 757.

»roki i odwłoki« (1): (nagł) O rokach y odwłokach. Kápitulum XXX. (–) O przekłádániu roku ſtronam UstPraw G2v.

»roki albo poroczki« [szyk 2:1] (3): Ná trzećim roku [pozwany] ma przyſiądz/ iż był w przeſzłe roki álbo poroczki chor. UstPraw G3, B4v, C.

»pozew i rok« (2): contra Conſtitucia Wołyńſka, iże tráći pozew y rok, kto imię opuśći. SarnStat 753, 162.

»prza ani rok« (1): gdyż to [...] dekretem jakiem mianowano [być nie może], bośmy tu żadnej prze ani roku nie mieli Diar 59.

»(i) roki, (albo, i) sąd(y)« = termini et (ac, seu) iudicia JanStat [szyk 10:7] (17): Articul o Sandzeniu rokow vielkich i sandow ziemskich. ZapWar 1545 nr 2646; UstPraw H4; O czáśie ſądów Stárośćich, ſześćiniedzielnych Roków. SarnStat 527; A ieſliby ſie kto ſkárżył v ſądu álbo ná Rocéch ná kogo/ iż ieſt wyzwan z włáſnégo Powiátu: tedy [...] SarnStat 916; Téż Roki álbo Sądy Ziemſkié w tychże Kśięſtwách zobopólnie dwákroć w roku máią bydź odpráwowáné SarnStat 1212, 459, 628, 717, 745, 785 (15).

[»nie tylko sejmy, ale i roki«: vſłyſzyſz nietylko ná Seymiéch/ ále y ná Rocéch/ y ná Biéśiádách/ iáko ieden o drugim rozumié y mówi/ á ieden ná drugiégo winę złéy ſpráwy zgania SolikZiem B4.]

»sprawa albo rok« (1): przyśięże ſámotrzeć z świádki/ y tego liſtem Sędźiégo wedle zwyczáiu Ziemſkiégo dowiedźie: iż ná ón czás y onégo dniá miał ſpráwę álbo Rok o więtſzą rzecz [habuit actionem vel Terminum pro maiori JanStat 481]. SarnStat 769.

»(tak) roki i (albo, jako i) wieca« = termini et colloquia JanStat [szyk 8:2] (10): ComCrac 15 [2 r.]; Conventus agere, Seymowáć/ ſyem/ roki álbo wiece trzimáć álbo ſądźić. Mącz 482a; Abowiém Roki y Wiecá będą záwité: któré máią bydź ſądzoné między práwuiącémi ſie ſtronámi. SarnStat 718; Wiécá álbo Roki wielkié po świętym Marćinie w piérwſzy Poniedźiáłek SarnStat 724, 718, 721, 722, 728, 737.

Żart. (6): RejFig Dd3 cf »roki odwołać«.

Zwroty: »rok dać [czym]« [szyk zmienny] (2): (nagł) Gorayſcy. (–) [...] Máło dbáią by ſie s kim/ Woźnym pozywáli/ Rádſzeyby báſáłykiem/ rok záwity dáli. RejZwierz 86v, 78.

»roki odwołać« (1): (nagł) Drabá mnich ná ſądny dzień pozwał. (–) MNich ſzedł s ſuknem do miáſtá/ by dał ſzyć kápicę/ Potkał drabá ná drodze [...]. Y vrznął mu poł ſukná/ á mnich ſie zátrwożył/ Láiąc mu ná ſądny dzień/ rok záwity złożył. A on mu oſtátek wziął/ mowiąc iż ty roki/ Iuż záſię odwołano/ dáley przez Proroki. A ia do tego cżáſu/ owa ſie wſpomogę/ Iednániem ſie przed roki/ s tobą zgodzić mogę. RejFig Dd3.

»na [który] rok stawać« (1): HEktor Sędzyem nie bywał/ ni żadnym podſędkiem/ Wżdy kto ſie z nim w práwo wdał/ vżył tego s ſmętkiem/ Bo ſzárſzunem pozywał/ á bułáwą zdawał/ Y nie káżdy mu cżáſem/ ná drugi rok ſtawał. RejZwierz 78.

»rok złożyć« (1): RejFig Dd3 cf »roki odwołać«.

Wyrażenie: »rok zawity« (3): RejFig Dd3; Acż nie dba [Maciej Włodek] áby w práwie/ był iákim Doktorem/ Lecż vmie dáć rok ſzáblą/ záwity zá dworem. RejZwierz 78, 86v.

Przen (17):

Zwroty: »dać rok« (1): Więc plundrował [Werres w Sycylii] Ratuſze/ Kośćioły/ y Bogi: Szláchtę/ Kupce/ Mieſzcżány/ náwet y złe wrogi. Lecż Cicero wymowny dał mu rok záwity: Zácżym też był on Verres od Senatu zmyty. KlonWor 18.

»rok złożyć« (1): [łakomiec biega myśląc] iákoby gdzie co záłápić/ álbo wyłupić/ álbo wyſzydzić/ álbo wylichwić/ álbo wykłámáć. Iuż tám cnotá gołotą/ á ſumnieniu też ad banniendum rok złożono. RejZwierc 63v.

Wyrażenie: »rok zawity« (1): KlonWor 18 cf »dać rok«.

a) W odniesieniu do śmierci i Sądu Ostatecznego (13):

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym (3): Bo więc tám iako chcą karzą Ná koniec do piekłá ſkażą A tám nieſpora odpráwá Trudno do wyſſego práwá Bo ſie tám nie długo rádzą Na pirwſſy rok wſſyćko zdádzą RejRozpr E2v; RejKup ſ3; Idź Woźny/ ſwoie wići przyłoſz im do boku/ Aby nie docżekáli do drugiego roku: Kiedy tákową ſrogość świátu okázuią/ A mnie ná niebie Bogá nád ſobą nie cżuią. BielSen 8.

Zwroty: »dać rok« (3): Poſel zſtanu ſwieczkich dal Rok xiązęcziu prelożonemu. RejKup C; RejZwierc [238]; A by mu byłá Párká wieku nie ſkroćiłá/ Iuſzby roſtropność iego doſzłá tego byłá. Cżego Kxiążęca iego godność pożądáłá/ [...] Lecż Fatá nieſzcżeśliwe y cżás nieſkrowity/ Aby ſtał przed Sąd Boży/ dał mu rok záwity. KołakCath B3.

»mieć [przed kim] rok« (1): Sami ſczie ſye oſſadzyli A tak poſlie możes˙ [...] pewnie go [Sędziego] otem ſprawicz Iżczy ſię niemiał cżem bawicz Bocz niemają przedniem roku Z jego prawego wyroku Kyedy ſami okazali W cżem nadzieje pokładali RejKup x8v.

»odłożyć, odkładać rok; odkładać roku« [szyk zmienny] (3:1;1): Bocz już wiecz niepomkną ċzaſu A vżiwieṡ złego kwaſu Gdy ċzié wgrzechu ſmiercz zaſtanie [...] Bąċ że radzecz oſię dbanj Bo kiedy będzieṡ pozwany Niemożeṡ tam ni na kroku Odłożicz pirwſſego roku RejKup ſ3, x8, x8v, Yv; Zywotá żadnému z nas ná wieki nie dano/ Ale go tym ſpoſobem vżywáć kazano: Aby go człowiek gotów záwżdy był położyć/ Kiedy przydą té wiéca/ trudno rok odłożyć. KochTarn 76.

Wyrażenie: »rok zawity« [szyk 3:1] (4): (marg) Nie odwłacżay vznánia/ byś potym nie omieſzkał. (–) Bo chociabyś ták rzekł/ o wſzák nie záwity rok/ będzyeć tho ieſzcże w cżás: [...] RejPos 181v; RejZwierc [238]; Lacheſis ná krężel náwijaſz/ Hydrą iádowitą powijaſz. Kądźiel wiekomierną ſwym śioſtrom gotuiąc/ Ku oprzędźieniu rok záwity miánuiąc. KlonŻal C4v; KołakCath B3.

b) Zgromadzenie, zebranie [czyje] (1): Iáko y Izáiaſz Prorok [...] piſze tymi ſłowy [Is 1/11-14]/ mowiąc w oſobie Páńſkiey: Iż mi iuż omierzły ty ofiáry wáſze/ [...] iuż nie chcę pátrzyć y tych vſtáwionych dniow wáſzych/ obnowienia mieſiącow wáſzych/ y rokow wáſzych/ y ſobot wáſzych/ ábowiem w nich ieſt nieſpráwiedliwe ſchodzenie wáſze RejPos 32v.

** Błąd zam. wyrok (1): Liſt XCV/ wierſz 32/ Sędźia wyda rok/ czytay/ wyda wyrok. GroicPorz C4v.

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): r iutro/ rano/ rok/ róg MurzOrt B2v.

Synonimy: 2., 3. czas; 3., 4. termin; 4. jurydyka.

Cf LATO, PUŁROCZE