Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NASŁUCHAĆ SIĘ

Następne hasło: NASŁUCHAWAĆ SIĘ »

NASŁUCHAWAĆ (12) vb impf

Pierwsze i końcowe a jasne; drugie w inf jasne, w pozostałych formach pochylone.

Fleksja

indicativus
inf	nasłuchawać
praes
	sg	pl
1		nasłuchåwåmy
2	nasłuchåwåsz
3	nasłuchåwå	nasłuchåwają

praet
	sg
3	n	nasłuchåwało

imperativus
	sg
2	nasłuchåwåj

inf nasłuchawać (1). ◊ praes 2 sg nasłuchåwåsz (1). ◊ 3 sg nasłuchåwå (1). ◊ 1 pl nasłuchåwåmy (1). ◊ 3 pl nasłuchåwają (3). ◊ praet 3 sg n nasłuchåwało (1). ◊ imp 2 sg nasłuchåwåj (1). ◊ part praes act nasłuchåwając (3).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w. (trzy z niżej notowanych przykładów) s.v. nasłuchać się.

Znaczenia

Dokładając wysiłku, koncentrując się słuchać czego lub starać się co usłyszeć; podsłuchiwać (12)

Dokładając wysiłku, koncentrując się słuchać czego lub starać się co usłyszeć; podsłuchiwać; auscultare Vulg (12):

nasłuchawać czego (2): RejPos 186; A ćić ſie onych źwirzęcych trąb áni pśich głoſow nie boią/ áni ich náſłuchawáią RejZwierc 132v.

nasłuchawać o kim, o czym (3): my ieſzcże więcey nie dowierzamy/ tylko iż ſie o nim [o Chrystusie] pytamy/ tylko iż iedno o nim náſłuchawamy RejPos 112, [323]v, 324v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zaimek względny] (3): Antygon on wielki á walecżny krol/ chodził iednego cżáſu miedzy namioty odmieniwſzy ſie/ náſłuchawáiąc kcżemu ſie też iego ludzie máią/ y o cżym też ſobie rozmawiáią. RejZwierc 80, 85v, 268.

Zwroty: »nasłuchawać (stojąc) z daleka« [szyk zmienny] (3): RejPos 117v, 169; [stary] dáleko ſie záwżdy więcey może przygodzić z rádą á s pámięcią á z bywáłoſcią ſwoią/ niżli wiele młodych co nic nie vmieią/ y nic nie vmieli/ y nic porádzić nie mogą/ thylko z dáleká ſtoiąc náſłuchawáią gdzie drudzy młocą. RejZwierc 163v.

»nasłuchawać przeze drzwi« (1): Szaleńſtwo ieſt cżłowiecże náſłucháwáć przeze drzwi [auscultare per ostium] Leop Eccli 21/27.

Szeregi: »przypatrywać się a nasłuchawać« (2): ni dla cżego inego ná ſwiáth [Pan nasz] nie przyſzedł/ iedno dla onych obłądzonych owiecżek/ ktore [...] ſie tułáią po tym głuchym á ciemnym leſie ſwiátá tego/ máło wiedząc/ tylko s piſmá á od Prorokow oſthátká ſie przypátruiąc á náſłuchawáiąc/ o ſwiętym Boſtwie iego. RejPos [323]v, 117v.

»pytać się, nasłuchawać« (2): Abowiem znaydzieſz tákich wiele/ iż [...] iuż ſie o nowinkách pytáią/ iuż náſłuchawáią co ludzie mówią. RejZwierc 85v, 112.

»wyglądać a nasłuchawać« (1): A ow iáko kot s kąthá wygląda á náſłuchawa co o nim ludzie mówią RejZwierc 268.

»zaglądać a nasłuchawać« (1): A to napirwey pomni/ iż chodziſz po puſzcży tego nędznego ſwiátá/ ſzukáiąc tego Páná ſwego/ á z dáleká prze grzech ſwoy záglądaſz do niego/ á náſłuchawaſz głoſu y náuki iego RejPos 186.

W przen [o kim] (1):

Zwrot: »nasłuchawać z daleka« (1): iuż podobno náſłuchawáło coś o nim [o Chrystusie] z dáleká ſercze iego [św. Mateusza] RejPos 324v.

Formacje współrdzenne cf SŁUCHAĆ.