[zaloguj się]
[pdf]

ROLNY (17) ai

o jasne.

Fleksja
sg
mNrolny nN
Groln(e)go G
A Aroln(e)
I Irolnym
Lrolnęm L
pl
N m pers rolni
m an roln(e)
subst roln(e)
G rolnych
D roln(e)m
A subst roln(e)
I m roln(e)mi
L rolnych

sg m N rolny (7). ◊ [G roln(e)go. ◊ L rolnęm.] ◊ n A roln(e) (1). ◊ I rolnym (1). ◊ pl N [m pers rolni.] m an roln(e) (2) (cum N pl: woły). [subst roln(e).] ◊ G rolnych (2). ◊ [D roln(e)m.] ◊ A subst roln(e) (1). ◊ I m roln(e)mi (2). ◊ L rolnych (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w.

Przymiotnik od „rola” ‘ziemia uprawna’; agrarius BartBydg, Murm, Cn; aratorius, ruralis Mącz; agrosus, arvalis Cn (17): Ruralis, Wieśny/ Polny/ Rolny. Mącz 362a, 16d; [Aż Żywibund i Montwił na księstwach usiedli. [...] Ci naprzód nauczyli [...] chleba z wnętrza ziemie ostrym pługiem sięgać, Po rolnych cnej Cerery ziemie mierząc skibach StryjPocząt 156].
[Wyrażenie: »rolny grunt«: Fundus Bawer Gut/ gelegen grund vnd Bodem Rolny grunt. ArtNom G2.]
a. Związany z pracą na roli (11): Pani wdowa zostawa przy domu kądy mieſzka y przy browarze, takze zewſzytkimi rolnemi przidadki. ZapKościer 1580/6v, 1580/6v; Colonus, Quod culturae idoneum est. – Rolny. Calep 216b; Kmiećiá nie oſadzáć ná roley ktory rolnych robot nie vmie GostGosp 30.
Wyrażenie: »rolne gospodarstwo« (1): Prudens agricolationis vir, Vmieyąci ſie obeyść/ s rolnym goſpodárſtwem. Mącz 328b.
α. O zwierzętach roboczych; glebarius Cn (6): BartBydg 6; Agrarius equus, Acker roſz Rolny kon. Murm 38; yſch naſch zroll zmichowa yeſth wignall y bidlo nyetilko rolne, alye y naſche nam pobrall LibMal 1546/113v; Mącz 16d, 465b; Triones [...], boves aratores – Rolnewołi. Calep 1087a.
b. Zajmujący się uprawą roli (2):
Wyrażenia: [»rolny człowiek«: Abowiem/ ktoryż rolny cżłowiek/ zá pługiem ſię dźień cáły wyćiągáiąc/ nie będźie wolał do domv ſię wroćić ná mięſo/ ábo inne temu podobne potráwy? GrodzPopr 20.»kmiecie rolni«: LustrRaw 51; Tę wieś nieboszczyk p. Podlodowsky skoro po frymarku na surowem korzeniu ab annis 14 osadził, a osiadło w ni kmieci rolnych 15, in mediis laneis LustrSand 180; UstawaPoboru A2v.]

»stan rolny« (1): Spráwiedliwſzego ſtanu niemáſz iáko rolny: ktoremu źiemiá dochod rodźi dobrowolny. KlonWor 76.

α. [W funkcji rzeczownika: »rolny« = rolnik: Owies, który jest wieczny, tedy rolni po wietelu [!] mają dawać, a nierolni po pół wiertelu, rzeźnicy po kamieniu łoju na rok. InwSzlachKal 1569 nr 23; AZeby ſámem rolnem krzywdá nie byłá/ muśieliby też y inſzy plebei [...] tákże podacżkę ná Rzecżp⟨ospolitą⟩ oddáwáć GrabZdanie I2.]
β. Służący do pracy na roli (1): potym temu co ná roley zoſtawa ſprzężay doſtátecżny/ ták końſki iáko wołowy/ krow/ owiec/ świni/ ptáſtwá wſzelákiego/ ſtátki wſzelákie rolne/ iáko wyżſzey/ Kmiećiowi należące zoſtáwić GostGosp 42; [StryjPocząt 174].
c. [Rosnący na roli: i przyſtąpili knięmu [Jezusowi] vczniowie iego rzeknąc/ roſpowiédz nám podobęńſtwo o tąkolu [!] rolnęm [parabolam zizaniorum agri] MurzNT Matth 13/36.]
d. Uzyskany z uprawy roli (1):
Wyrażenie: »rolne owoce« (1): bo przez dobrą woynę pokoy bywa/ Oracz rolnych owocow po pracy vżywa StryjKron 250.
e. [Należny z racji uprawy roli:
Wyrażenie: »czynsz rolny« [szyk zmienny]: Ale iáko miły pánie? Zaż wy też to ominiećie Co wam winni dáwáć kmiećie? Kury/ iáycá/ rolne czynſſe y kthemu podatki inſſe KorczRozm Hv; A na kmiecie czynszu rolnego pro festo Martini per sc. 8, których kmieci w tej wsi jest 19, a na rolach niejednostajnych i niepomiernych siedzą, z których czynsz jednako płacą LustrKrak I 253, I 35, 248.]
f. Dotyczący rolnictwa, związany z rolnictwem (1): Georgica, Xięgi w którich bywa o rolnych rzeczách piſáno. Mącz 144c.

Cf NIEROLNY

LWil