[zaloguj się]
[pdf]

ROPA (86) sb f

-o- (18), -ó- (1); -o- : -ó- Oczko (6:1); a jasne.

Fleksja
sg
N ropa
G ropy
D ropie
A ropę
I ropą

sg N ropa (35). ◊ G ropy (9). ◊ D ropie (1). ◊ A ropę (32). ◊ I ropą (9).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Gęsta, żółtawa lub zielonkawa ciecz o nieprzyjemnym zapachu, gromadząca się w tkankach na skutek procesów zapalnych; sanies Mącz, Calag, Calep; pus Mącz, Calep, Cn; suppuratio Mącz, Calep; aqua intercus, tabes Mącz; vomica Calep; tabum Cn (83): BierEz Q3v; ZapMaz VII Z 22/71v; ábowiem ten ſirop cżyni łaczne odbywanie flegmy ſpiekłey klijowatey z ropą zmieſzaney. FalZioł I 7d; Też ſok wierzbowy w vſzy wpuſzcżony ciepło, ropę ſnich wywodzi á wyſuſza FalZioł I 134c; ROpa nadnie vrinała w vrinie widziana Znamionuie rany nyrek albo mechierza FalZioł V 9, ‡2f, ‡6d, I 6c, 20d, 38a (26); Epispastica, Lekárſtwá nieyákie wyciągáyące ropę ná wierzch á cziściące ránę. Mącz 106d; Meliceria, [...] Nieyáki wrzód kroſty álbo boliączká puſzczáyąca z ſiebie ropę ták yáſną y żołtą yáko miód Mącz 214b; Vomica, Wrzedzienicá/ ropiſte wzdęcie/ ſpuchliná z s [!] ktorey ropá wycieka. Mącz 507c, 13b, 208b, 332c [4 r.], 367c (13); á potym przychodźi/ częſty káſzel/ plwoćiny z ropą/ á niegdy y ze krwią SienLek 92; themu ſadzelowi nieday ſye goić zá długi czás/ ábowiem ropą wyniść muśi/ tho co ćie wewnątrz łupáło. SienLek 130, 27, 127, 147 [2 r.], 171 [2 r.], 176v (13); drugi ták wilgotnośći złych będźie pełen/ iż ſye odąwſzy/ á iákoby w trupią ſkórę oblókſzy/ kroſtámi/ albo ropą zgniłą/ oćiekſzy/ tám [w cieplicach] wyſuſzy Oczko 25v; Calag 156a; Calep 8a, 878a [2 r.], [1035]b [2 r.], 1140a.

W połączeniach szeregowych (2): SienLek 25v; Vſzóm tenże pożytek z tych wód dáć ſye może/ gdy w nich ropá/ oſtrupienié/ záleżenié/ álbo głuchość z pełnośći iáka ſye nayduie Oczko 14v.

Frazy: »ropa płynie; płynienie ropy« (3;1): wnet ręka puchnie/ z boleſcią wrzod ſie potym cżyni/ za kthorym ropa z rany: plynie FalZioł V 58v, V 9, 40; [św. Symeon] Iednę nogę ſtanim ták zepſował/ iſz z niey ropá vſtáwicżnie płynełá/ á on bol modlitwy mu nie pſował. SkarŻyw 31.

»ropa (po)ciecze« [szyk zmienny] (5): aż ſie [pryszcz] przepuknie dla tego przykładania/ potym pociecże ropa ſzpetna pocżyrniała FalZioł V 71v; SienLek 183v; y ieſli z przymiotu ropá przez pendent z nich [nerek] ćiecze/ [...] do tego Cieplice nalepſzé Oczko 15, 15; SkarŻyw 31; [UrzędowHerb 13b].

»zbiera się (a. zbierze się) ropa« [w tym: pod czym (5)] [szyk zmienny] (6): Też liſt kapuſti domowey prziłożony na wrzedzienicze vſmirza. ich bol/ y ropa ſie podnim zbiera. FalZioł I 34b; á tego [ziela wężownika z olejem] przyłoż na wrzedzieniczę/ zbierze ſie ropa pod tym plaſtrem FalZioł I 126d, I 3a, 80a, V 97v, 98v.

Zwrot: »ropę wyciskać (a. wycisnąć)« = exsaniare Calep [szyk zmienny] (3): Niékthorzy przepalaią zołzy konióm/ á wyćiſkáią ropę/ záſypuią śiárką tártą SienLek 183v; tám day [kopyto] kowalowi otworzyć róg przeſtrugawſzy/ á ropę wyćiſnąwſzy/ łoiem kozłowym záſkwárzyć. SienLek 177v; Calep 381b.
Szereg: »krew z ropą« (1): Sanies, Sanguis corruptus, necolum ad puris albedinem crassitudinemque coctus. – Drzen, krow [!] zropą. Calep 944a.
2. Surowiec kopalny zwany ropą naftową (2): nieprzepomnięć tu powiedźieć o ówey tłuſtośći/ któréy przy Drohobyczy/ ná okniſkách/ álbo ná bániách/ doſyć zbiéráią: kthóra ſámá z ſyebie ku gorze wypływa [...]: rópą támći ludźie zowią Oczko 17v, [43].
3. n-loc Rzeka w Małopolsce, dopływ Wisłoki (1): A kto Polſkié rzeki [...] obeyźrzeć chce/ [...] Ropá/ Nida/ San/ Wieprz/ Drzewicá/ Pilicá/ [...] rzek inſzych pogránicznych zániechawáiąc: [...] rzecz do podobieńſtwá nigdy nieprzyſtoyna będźie. Oczko 7v.

LWil