[zaloguj się]
[pdf]

2. NIE (39) vb

nié (5), nie (5); nié MurzOrt, SarnStat; nie GosłCast; nié : nie OpecŻyw (3:4).

Sł stp notuje, Cn, Linde brak.

Zaprzeczony odpowiednik formy „jest” (z wyłączeniem funkcji łącznika): nie ma (39):
1. Nie istnieje; o braku określonego elementu w rzeczywistości w ogóle lub w danym wycinku rzeczywistości [kogo, czego] (12):

Z okolicznikiem miejsca (3): tho yeſt pelno gdzye myeſzcza proznego nye PatKaz I 8; SarnStat 1177. Cf »i w końcu świata nie«.

nie u kogo (2): Moneti nie v Tatarów. MiechGlab nlb 21; KromRozm III L5.

Połączenia składniowe zawierające przymiotniki w comp, ktore przybierają sens stopnia najwyższego (2): nic nie ſzkodliwſzégo/ Sámému bydź chorému/ y nic teſkliwſzégo. GosłCast 39.

~ »nie nad [kogo]« (1): nie nád mię ſzaleńſzego BierEz F3v. ~

Połączenia: »inego takiego nie« = (ktoś) jest jedyny (1): LubPs P2v cf »i w końcu świata nie«.

»żadnego nie« (1): Ręka gładka tak iż prawie żadnego włoſkka [!] nie, vkazuie mgłego niewieſciucba GlabGad P3.

Frazy: »i w końcu świata nie« (1): Prziymi nas miły Pánye gdyś náſſe zbáwyenye/ Gdyż inego tákyego y w końcu ſwyátá nye. LubPs P2v.

»nie lekarstwa [od czego]« = nie można czemuś skutecznie przeciwdziałać (1): Nie lekárſtwá od bicżá Bożego BielKom C8.

a. Przestał istnieć (1): Widziałem niezbożniká ſtráſznego á kwitnącego iáko bobek zielony. Y minął/ á oto go nie [ecce non fuit] BudBib Ps 36/36[37].
b. Nie pomoże [przeciw czemu] (2):
Przysłowie: BielKom kt; Przećiw prawdzie rozumu nie. BielKron nlb 5.
2. W połączeniu z rzeczownikiem oznaczającym czynność lub stan: nie robi(ą), nie przeżywa(ją) tego, nie podlega(ją) temu [czego] (10):

Z okolicznikiem miejsca (3): Tamo [w niebie] nie placżu anij w zdychanija/ krzyku anij ktorégo ſtrachu. OpecŻyw 3, 3v; BielKron 259v.

Z okolicznikiem czasu (1): Bo wten ċąs ſnacż nielitoſcżij RejKup p3v.

Z okolicznikiem akcesoryjnym [= w tej sytuacji nikt tego nie robi] (1): gdźye roztárgnyenye/ támći zgody/ yednoſći/ y miłoſći nye. KromRozm I O4.

Połączenia: »nie ktorego [= żadnego]« (2): Tamo nie żádneéy niemocy anij ktore teſkliwoſcij OpecŻyw 3v, 3. [Cf też 3. OpecŻyw 3].

»żadnego nie« (2): OpecŻyw 3v; w woyſce ſie ćicho záchowuią. Zadney thám zwády/ żadnych burzek álbo roſtyrkow nie BielKron 259v.

Frazy: »[czemu] końca nie« (1): Iż mu ſię Sercze wynioſło W picze [lege: pychę]. wnadetoſcz/ wzgardżenie A już ſnaċ temu kończą nię [!] RejKup bb5v.

»nadzieje nie« (1): Ach ċzieżkÿć mé opatrzęnie Gdyż już niwkyem nadzieje nie RejKup n7.

a. Z odcieniem postulatywnym: nie trzeba, nie powinien tego robić (3):

Z okolicznikiem miejsca (1): Przeſtań Orle ná gęśiach/ moieć konie/ woły/ Winá zboża nie ruſzay/ z mey właſney ſtodoły: Y z źiemie precż wyciągay/ nie tu twego bytu BielSen 6.

Z okolicznikiem akcesoryjnym [= w sytuacji, gdy nie trzeba] (1): iż choć gdźie nie boiáźni/ á wżdy ſię trwożliwie boią ArtKanc R19.

Połączenie: »żadnego nie« (1): Czoć z nieſzczęſcia przypadnie zadnego nie ſromu RejJóz N3.

3. Nie dzieje się, nie występuje (dotyczy sytuacji zewnętrznej, w której uczestniczy się niezależnie od swojej woli) [czego] (2): będzieli chodzitz w nocy/ vraziſie/ bo ſwiatloſci nié. OpecŻyw 67.

Z okolicznikiem miejsca (1): Tamo [w niebie] nieglodu/ Wrzodu/ anij ktoreego boiu OpecŻyw 3.

4. Ktoś nie odznacza się czymś, nie posiada jakiejś cechy [czego] (3): Gdzie rozumu nie/ cżás pomoże. BierEz I2.

nie w kim (2): OpecŻyw 66v; ktoby to mowił/ ſąm by ſye zwodźił/ á prawdy wnim nye KromRozm III D5v.

Połączenie: »ani jednego nie« (1): ktory ſſuká tego ktory go poſlál/ ieſt práwdziwy/ anij iedné niepráwdy wniém nié. OpecŻyw 66v.

5. Jest nieobecny, nie znajduje się gdzieś [kogo] (3):

Z okolicznikiem miejsca (3): OpecŻyw 172; Wcżás pánowie po hárabie A Kriſtuſa iuż nie w grobie. MWilkHist D; wſtałći z martwych, tu go nie ArtKanc F15.

6. W połączeniach składniowych i frazeologicznych mających sens zaprzeczonego orzecznika (2):

[bez czego nie [= nie jest bez czego]: Wſzyſtko to Mortes violentae, gwałtowne á niecżeſne śmierći/ ále przytym takie ktore bez trwogi być nie mogą/ według ſłow Philoſophá: Omnium terribilium, terribiliſſimum, mors: to ieſt: Nád wſzyſtkie ſtráchy/ śmierć naſtráſznieyſza/ Zgołá iáko vmárł/ tako vmárł/ bez trwogi tám nie. ArtTanat A5.]

Połączenie: »nic [jakiego] nie« = nic nie jest jakieś (1): Bładzić [!] też ten kto ſie thu domnimawa bezpiecżnego krola, gdzie nic bezpiecżnego nie od króla BielŻyw 144.

Frαzα: »tego czasu nie« = czas jest nie ten, tj. nieodpowiedni (1): poſłániſmy od Senatu do was/ nie wymawiáiąc go v was/ áni też was winuiąc albo oſkárżáć/ bo tego cżáſu nie/ ále ábyſmy roſterki á zámieſzánie ſpolne vſpokoili. BielKron 108.
7. W konstrukcjach z zaimkiem względnym wyrażającym niemożliwość realizacji czegoś z powodu braku jednego z niezbędnych elementów (4):
a. Zaimek w funkcji okolicznika (z elipsą bezokolicznika) (3):
Fraza: »nie kędy« (3): RejKup 12v; przed iego [świata] ſzaleńſtwem/ do niebá nie kędy. RejWiz 177v; RejFig Dd2v.
b. Zaimek w funkcji podmiotu + czasownik w con (1): nie ktoby ſié ſmilowál nademną OpecŻyw 89.
*** Bez wystarczającego kontekstu (3): é nié/ wié/ zlé/ dobré MurzOrt Bv; Niechay ſlowo waſze będzie/ ieſt/ ieſt/ nie/ nie [Vulg Iac 5/12]. KrowObr C2v.

Synonimy: neni, nie ma. nie masz.

Cf NIET

KW