[zaloguj się]

NIEBORACZEK (86) sb m

Oba e oraz o jasne (w tym w drugim e 1 r. błędne znakowanie); -å- (73), -a- (6); -å- : -a- MurzHist (3:4), RejPos (34:2).

Fleksja
sg pl
N nieboråczek nieboråczkowie
G nieboråczka nieboråcżk(o)w
D nieboråczk(o)m
A nieboråczka nieboråczki
V nieboråczku nieboråczkowie

sg N nieboråczek (35).G nieboråczka (2).A nieboråczka (4).V nieboråczku (35).pl N nieboråczkowie (4).G nieboråcżk(o)w (1).D nieboråczk(o)m (1).A nieboråczki (3).V nieboråczkowie (1).

stp brak, Cn notuje, Linde XVII w.

Dem. odnieborakz neutralizacją funkcji deminutywnej; miser Modrz, Cn; aerumnosus, afflictus, calamitosus, misellus, miserabilis, miserandus, prostratus Cn (86): [Pleban mówi do sumienia:] Ieſlyzes ſama proſtaczka Niezwodz tego nieboraczka [= kupca]. RejKup Kv; RejWiz 69, 130, 132; SarnUzn B7; GórnDworz Dd3; RejPos 68v; ále ći nieboracżkowie [illi ipsi supplices] nic v nas nieuprośiwſzy odchodzą. ModrzBaz 144; GórnRozm G3, H4v.

W funkcji przy dawki orzekającej lub (w zbliżonej funkcji) z elipsą zaimka anaforycznego [w tym: w funkcji przydawki: określa podmiot (11), określa dopełnienie (6), w V (1); z elipsą zaimka: określa podmiot (20), określa dopełnienie (3)] (41): RejJóz O6v; MurzHist B3v, Dv, D4v, F3v, G, I, L3; Fortunny ten co twe córki y młodzyuchne ſynacżki/ Zetrze/ zniſzcży/ á iuż w niwęcż obroći nieboracżki LubPs dd6, hh2v; RejWiz 69v, 164, 167v; gdy ſzcżep zoſtánie/ rozmnoży ſie krzacżek/ Choć więc cżáſem záwiędnie/ bárzo nieboracżek. RejZwierz 72v; Prot A3v; RejPos B, 176, 270v, Ooo3v; záſpi cżáſem ſłużká nieboracżek/ iż zámieſzka poſługi iákiey/ [...] ázaż by go zá to bić álbo mordowáć RejZwierc 80, 244v; CzechRozm 70; odpnść [Panie Boże] z niewiádomośći grzeſzącym: boć nieboracżkowie ſlepi nie wiedzą co cżynią. CzechEp 78; wwiodł go [człowieka] nieśláchetnik [diabeł] z przyrodzoney złośći/ iż nád wolą Páná ſtworzyćielá ſwego/ nędzny owoc z drzewá iadł zákazánego. Tu ná nieboracżká przyſzłá wielka trwogá/ gdy widźiał iż wypadł z łáſki Páná Bogá ArtKanc B19; CzahTr L2v; KlonWor 78; PudłDydo A2.

~ W wypowiedziach osoby mówiącej o samej sobie (w sg a. pl) (14): Czoż wżdy każeſz nieboracżkom iuż nam daley cżynić RejJóz P, G2, I6; RejKup n5, dd7v; LubPs Fv, L4v, aa2; RejPos 72, 230; Bo wżdy ći/ ták mniemam od I. M. pokoy ſwoy máią: á my ſię nieboracżkowie przed I. M. ośiedźić nie możemy. CzechEp 14; PudłFr 60; ArtKanc D9; By mi náwet ná brzegu ſtoiąc żerdkę wydał/ Ktoreybym ſię tonący nieboracżek chwytał. CzahTr Cv. ~

W wołaczu (36): LubPs B6v, K2v; porucżam cie Bogu/ Strzeſzże ſie nieboracżku márnego nałogu. RejWiz 176, 27v, 107; A ty nieboracżku/ á ty nędzny cżłowiecże á páſterzyku oney owiecżki ſwey/ oney duſzycżki ſwoiey [...] nic ſie nie lękay RejPos 124v, B, 10, 13, 26v, 27 (30); Bárzo ſie ná tym nieboracżkowie żydowie mylićie/ gdy ták zle o náſzym Iezuſie Pánie [...] trzymaćie. CzechRozm 70; PaprPan Ff3.

Wyrażenia: »nędzny nieboraczek« (10): Nalezlichmy y ſukienkę [...] Rozdrapaną roskrwawioną a iego ni znacżek A tak ći nam marnie zginął nędzny nieboracżek RejJóz O6v; O Pánye yam yeſt ſłuſſká twoy nędzny nyeboracżek LubPs aa2, Fv; RejPos B [2 r.], 40, 87, 176, [279]; RejZwierc 244v.

»nieboraczek ubogi« (1): O nieboracżku vbogi/ gdybyś to ſobie rozważyć chciał/ iáko ſzcżęſliwy ieſt káżdy/ [...] kto ſie cudzemi przeſtrzega przygodámi. RejPos 196v.

Synonimy cf NIEBORAK.

ZCh