[zaloguj się]

NIESŁAWA (42) sb f

W pisowni łącznej (40), w rozłącznej (2).

e oraz końcowe a jasne; -słå- (41), -sła- (1); -słå- : -sła- GornDworz (5:1).

Fleksja
sg
N niesłåwa
G niesłåwy
A niesłåwę
I niesłåwą
L niesłåwie

sg N niesłåwa (6).G niesłåwy (15).A niesłåwę (10).I niesłåwą (7).L niesłåwie (4).

stp, Cn notuje, Linde XVIIXVIII w. s.v. sława.

Wstyd, hańba; zła opinia; infamia Mącz, PolAnt, Calag, Calep, JanStat, Cn; dedecus PolAnt, Cn; adoxia, ignominia, nominis et famae obscuritas Calep; adversa a. mala fama, vulnus famae, flagitium, nota (turpis a. turpitudinis), stigma Cn (42): MurzHist D; GroicPorz c3v; RejZwierz 12v marg; ieſliby dłużey żywi byli [synowie cudzołożników] ni zacz nie będą miani/ á ſthárość ich áż do końcá będźie z nieſławą [sine honore ... senectus illorum]. BibRadz Sap 3/17, Iudith 8/13; Nomen populi Romani scelere contaminare, Lekkość wyrządźić álbo niesławę vczynić yáką niecnotą, Mącz 439b, 329c; GórnDworz Dv, D5; ábyś co możeſz napilniey bronił iey [mąż żony] od nieſławy y od krzywd wſzelákich KarnNap G; Calag 97b; Oćiec tu iey przychodził/ powiádáiąc iſz brzemienną z ćiebie ieſt/ y nas wſzytkich o ćię ſamego zhańbił, ſobie potępienie/ á nam wielkąś nieſławę vcżynił SkarŻyw 184; oney ſię tylo niesławy boymy/ gdy świát wſzyćiek/ złośći y grzechy náſze natáiemneyſze widzieć będzie. SkarŻyw 185; Calep 27b; Nie nieſzcżęſliwſzego przydáć ſie cżłowiekowi nie może/ iáko cżáſu żywotá złe rozumienie mieć o ſobie/ á po ſmierći záſię nieſławę bądź przeklęctwo ćirpieć. Phil P3, P3; żeby tákowe iego vćiekánié nieſławy mu nie przynioſło [ne huiusmodi fuga ad infamiam reputetur JanStat 627]: tedy ten vćiekáiący [...] będźie ſie świadczył SarnStat 156; gdyś ták piękne cnoty, Ná mord obroćił, y ſzpetne kłopoty. Zá co nagrodę o zły Boleſłáwie, Cierpiſz po śmierći, y trwaſz dziś w nieſławie. KlonKr C3; przyidzieć ſię vmknąć kędy z wielką Nieſławą; będzieſz ſię kryć y tułáć, kiedyć ſię Nabárziey widziánym bydź zechce CiekPotr 55, 9; KlonWor 17.

niesława czego [= spowodowana czym] (2): StryjKron 432; niech iuż ći przeſtáną lżyć/ y tą nieſławą złamánéy wiáry ſromoćić naród wáſzéy Kró: M. OrzJan 121.

niesława z kogo (1): co zá nieſławá domowi ich/ a ták nikcżemnego ſiná/ vrość miáłá GórnDworz O7.

niesława czyja [= odnoszona przez kogo, dotycząca kogo] [w tym: G pron (2), ai poss (1)] (3): BibRadz Gen 37/2; co [wprowadzanie niewiast] ſię iednak niegodziło żadną miárą/ dla wzgorſzenia bliźnich y nieſławy zakonney SkarŻyw 372; twoiá by to byłá nieſławá v Egipcyan y inych/ ktorzy by ſię ze cżći twey vrągáli SkarŻyw 482.

W połączeniach szeregowych (2): A komu ſie chćiáło wſtárem zakonie wzgárdy y od ludzi dla Bogá zápomnienia/ podeptánia/ y nie ſławy? SkarŻyw A5; KlonWor 42.

W przeciwstawieniach: »niesława ... chwała (2), cześć (2)« [w tym: cześć a chwała (1)] (3): [szlachectwo] zápala ku cnocie/ ták boiáźnią nieſławy/ iáko też nádzieią cżći/ á chwały. GórnDworz Dv; SkarŻyw 52; SkarKaz 242b.

W charakterystycznych połączeniach: niesława wielka (3); niesławy bojaźń (bać się) (4), nabawić [kogo]; do niesławy się przyczyniać; od niesławy bronić [kogo]; niesławę ci(e)rpieć (2), (u)czynić (3), odnosić, przynieść (niosący); o niesławę przyprawić [kogo]; w niesławę się obrocić; z niesławą być; w niesławie trwać.

Wyrażenia: »niesława wieczna« (3): StryjKron 432; Páni nieſławy wieczney nábáwiłá Głupiego Krolá, y w plotki wpráwiłá. KlonKr C2; KlonWor 42.

»niesława zła« (1): y donoſił Iozef niesławę ich [braci] złą [infamiam eorum malam] do oycá ich. BudBib Gen 37/2.

Szeregi: »mniemanie złe i niesława« (1): tego obawiam ſię, żebyć To podánie mniemánia złego y nieſławy V ludzi nie ziednáło: áby nie mowiono, Iżeś nie bez przyczyny ták bárzo ieſt ſzczodrym CiekPotr 57.

»przymowka i niesława« (1): wierzę żebyśćie [...] rzućili ſie z ochotą ná nieprzyiaćielá tego: ánibyśćie ná ſobie tákiéy przymówki y nieſławy długo ćiérpieli. OrzJan 18.

»(albo) sława albo niesława« (2): KwiatKsiąż G2; iáko ſię która chorągiew w woney [!] potrzebie popiſáłá/ ták ſławę/ álbo nie ſławę odnośiłá GórnRozm B2.

»sromota ani niesława« (1): że nam niemáſz ſromothy/ áni nieſławy żadney/ żyć roſpuſtnie GórnDworz T8.

»szkoda i niesława« (1): muſieli wyćiągnąć [wojsko Rzeszy Niemieckiej] názad do Prus z Litwy y z Zmodzi/ z nienágrodzoną ſzkodą y nieſławą wieczną/ ták gwałtowney [...] wyprawy StryjKron 432.

»niesława i zelżywość (a. zelżenie)« (2): gdzie y ſamá lekkość odnieśieſz/ y dom ſwoy o nieſławę y zelżywość przypráwiſz. SkarŻyw 69; SkarKaz 242b.

»niesława i zmaza« (1): złych záś od wyſtępkow/ y sproſnoſći żywotá/ dla boiáźni nieſławy y zmázy wiecżney/ y dla kaźni/ odwodzicielká [jest historyja] StryjKron A.

a. Haniebny uczynek powodujący złą opinię (2): Sędźić niemoże/ ieſli ieſt podeźrzány / klęty / wywołány/ krzywoprzyſyężcá/ iáką nieſławą zmázány GroicPorz tv, b2v.

Synonimy: sromota, zelżenie, zelżywość.

Cf SŁAWA

KK