[zaloguj się]
[pdf]

NIEWIDOMIE (40) av

W pisowni łącznej (39), w rozłącznej (1).

Oba e oraz o jasne.

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w. s.v. widomie.

1. Nie będąc widzianym: w sposób niewidoczny, niewidzialnie; invisibiliter Cn (34): OpecŻyw 168v, 169; angeli ſwięci proſimy acz niewidomye aby ſnami bywali RejPs 50v; ále choćia ſie nie vkażeſz iednák niewidomie nieopuſſczay potrzeby moiey. RejPs 52; A ty przed ſie ácz niewidomie/ záwżdy podaſz mnie miłoſierną rękę twoię máiąc ná pieczy ſpráwy moie y dáiąc rádę wſſytkiem drogam moiem RejPs 107v, 51, 136; Iż teſz Duchá ſwiętego poćieſzyćielá/ y Duchá prawdy/ zwolennikom ſwoim poſlał y dziś niewidomie poſyła KrowObr 50; Coż owſzem s tymi ieſzcże więcey miłoſierdzya ſwego cżynić racży/ chociay to niewidomie ſpráwowáć á okázowáć racży/ ktorzy ſzukáią á náſláduią ſwiętego imieniá iego. RejPos 284v, 4 marg, 82v marg, 114v, 257v, 332v marg; BiałKat 276; A iáko wodá widomy znák omywa widome ciáło s plugáwośći iego/ tákże niewidomie przez ſpráwę Duchá ſwiętego bywáią z nas omywány krwią páná Kryſtuſową wſzytki przeklęcthwá náſze. RejZwierc 196v; tedy tám iuż wątpić niepotrzebá/ że ſam Pan Bog niewidomie on Sákráment poświąca/ y ſpráwuie/ áby przezeń cżłowiek łáſki Bożey doſtáć mogł. WujJud 166v, 163; Ták też Papież ieſt głową kośćiołá widomego/ przez ktorego Pan Chriſtus kośćioł ſwoy niewidomie rządzi y ſpráwuie. WujNT 669; Iedno nas Pánie Iezu nie opuſzczay/ á niewidomie łáſką twoią y náwiedzenim vweſelay SkarKaz 210b.

W przeciwstawieniu: »widomie ... niewidomie« (5): RejPosWiecz2 95v; P. Iezus ćieleſnie widomie ieſt w niebie/ á ćieleſnie niewidomie w Sákrámenćie. WujJud Mm2v [idem] 70 marg, 254v; WujNT 337.

W charakterystycznych połączeniach: niewidomie [z kim] bywać, [co] czynić, działać, opatrować, oświecać, posyłać, poświącać, prowadzić, przyjmować, rządzić, sprawować, uweselać; niewidomie [z kim] złączony.

Szeregi: »duchownie (a. duchem) a (i) niewidomie« [szyk 3:1] (4): Sákráment ábo ſwiątość/ ácż widomie ſpráwowány bywa/ á wſzákoż duchownie á niewidomie ma być rozumiány. RejPosWiecz2 95v; Z rąk ſługi koſciołá Bożego chleb y kielich rzecży cieleſne y widome/ á z rąk Duchá s. prawdziwe ciáło y krew Páná Kriſtuſowe duchownie á niewidomie prziymuiemy. RejPosWiecz3 97v; LatHar 231; Bo ludźiom w ćiele bez ćieleſnego y widomego miſtrzá być/ nie ieſt podobno/ gdyż P. Bog ták ich náucżáć y rzędźić niechćiał/ iáko Anyoły duchem ſámym y niewidomie. SkarKaz 206a.

»niewidomie i nad przyrodzenie« (1): w Sákrámenćie ieſt [Chrystus] niewidomie y nád przyrodzenie przez poświącánie y odmienienie chlebá y winá w ćiáło y krew ſwoię SkarKaz 243a.

»niewidomie ale prawdziwie« (1): Potym toć dáie tákie ziednocżenie/ iż ſię ná cnoty rozmáite zdobyć możeſz/ z tym Pánem niewidomie/ ále prawdziwie złącżony. LatHar 204.

»acz (a. chociaj) niewidomie ale ustawicznie (a. zawżdy); ustawicznie acz niewidomie« [szyk 3:1] (3;1): A ty/ ácż niewidomie/ ále ábyś vſtáwicżnie miedzy námi ſtał RejPos 14v, 117, 164; A Anyoł Páńſki/ ácż niewidomie/ ále tuż záwżdy przy tobie ſtoi RejZwierc 199.

2. Nie widząc, pomimo niezobaczenia, naocznego niewidzenia (1): ale day miły panie abychmy tak ktobie prawą myſlą przyſtali: iſz tu na ſwięcie [!] ciebie pana ſwego niewidomie vznawſſy moglibychmy ſobie to wyſłuzyc abychmy cię potem oczywiſcie widzieli RejPs [108].
3. Niezauważalnie, niespostrzeżenie: podstępnie (5): wzyawſchi garſzcz ſoli, przibyegſchi do ſchąſſyada thak yako by nyevidziano, yako y on theſch nyevidomye kradł LibMal 1544/84; bo to [złe zwyczaje] ſą iáko iad pokryty/ ábo powietrze morowe/ gdyż ták niewidomie zábijáią ludzie GórnDworz Hh8v; Kogo prze grzech záfráſuieſz/ Ták go niewidomie pſuieſz/ Iáko ſzátę mól táiemny KochPs 58.
Szeregi: »chytrze a niewidomie« (1): kthorzy [sprzeciwnicy] chytrze á niewidomie káżą/ niſzcżą/ á porażáią nas RejPos 334.

»niewidomie a niewiadomie« (1): iż áni ſam wzwie iáko niewidomie á iáko niewiádomie przypadnie mu wſzytko/ chocia ſam o tym áni pomyſli áni ſie tego nádzyewa/ iż y bogáctwá/ y doſtoieńſthwá/ y wſzythki pocżciwośći/ áni ſie ſam obacży/ gdy przypádną ku ſtanowi iego. RejPos 316v.

Synonimy: 3. chytrze, skrycie, tajemnie, zdradnie.

Cf NIEWIDOMO, WIDOMIE

IM