[zaloguj się]
[pdf]

NIEWOD (35) sb m

e jasne; -ód, -od-.

Fleksja
sg pl
N niewód niewody
G niewodu niewod(o)w
D niewodowi
A niewód niewody
I niewod(e)m
L niewodzie

sg N niewód (11). ◊ G niewodu (3). ◊ D niewodowi (5). ◊ A niewód (3). ◊ I niewod(e)m (5). ◊ L niewodzie (2). ◊ pl N niewody (1). ◊ G niewod(o)w (2). ◊ A niewody (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

Rodzaj dużej sieci rybackiej, złożonej z matni i skrzydeł, sięć tę ciągnie się na dwu łódkach; sagena Mymer1, BartBydg, Vulg, Mącz, PolAnt, Calep, Cn; verriculum Mącz; everriculum Cn (35): Sagena, rete magnum ad pisces capiendos, nyevod BartBydg 135; Leop Ez 26/14; Mącz 276d; Pátrzayże iáko pod figurą niewodu tego/ á pod figurą tey łodki ſwoiey bdpowiedáć Pan racży/ iż záwżdy tákich rybytwow będzye potrzebá iemu ná thym márnym á burzliwym morzu ſwiátá tego RejPos 176, 176v; RejZwierc 111; zá pierwſzym rázem gdy ciągnęli Rybitwowie/ trzy máłe Rybki wywlekli/ drugim ćiągnienim nic/ tylko niewod zwiniony y powikłány StryjKron 351; Iáko Rycerz od láſá pſtrey krowie zábiega: Iáko záśię z niewodem do ſtawku záchodzi/ Choćia tám ryb nie ſadzał/ á wżdy po nie brodzi. BielSjem 7; Calep 937b; WujNT przedm 35, Zzzzz2v; SkarKaz 80a.

W połączeniu szeregowym (1): y iáko rybitw iáki/ łowi ſobie ryby rozmáite w tym morzu: to ieſt żywnośći ſobie nábywa w głębokich toniach y śiećiámi dźiwnymi: ieden wędą/ drugi niewodem/ trzeći wierſzą. KlonFlis A4.

W porównaniach (9): RejRozpr C2; RejZwierz 62; pierwſzy vff ieznych [Skanderbeg] rośćiągnął ſzeroko ná cżele y zákrzywił ij iákoby niewod gdy w wodzie idzie BielKron 244v; BielSpr 55; gdzie Pan Chriſtus Kroleſtwo niebieſkie powiáda być podobne niewodowi WujJud 130; BudBib Eccle 7/26; BielSjem 32; WujNT Matth 13/47, Zzzzz3.

W charakterystycznych połączeniach: niewod chodzi, idzie (2); niewod powikłany, zwiniony; osuszenie niewodow; garnąć niewodem.

Zwrot: »niewod(y) zapuśćić; niewod (za)puszczony« = sagena missa Vulg (2;3): Mącz 276d; Kto też ma ieziorá/ ſtáwy wielkie niewody/ ázaſz nie roſkoſz po głębokich wodach ſie náchodzić álbo náieździć/ niewody zápuśćić RejZwierc 111; StryjKron 351; Záſię podobne ieſt kroleſtwo niebieſkie niewodowi zápuſzczonemu w morze/ á z káżdego rodzáiu ryb zgromadzáiącemu. WujNT Matth 13/47, Matth 13 arg.
Wyrażenie: »zarzucenie niewodow« (1): Zárzucenie niewodow [Extensio sagenarum] będzie wpośrzodku morzá BudBib Ez 26/5.
Szeregi: [»niewod albo knieja«: NA morzu álbo ná wielkim ieźierze łowią ryby niewodem álbo knieią Cresc 1571 643.]

»niewod, (i) sieć« [szyk 4:2] (6): Mymer1 36; ZapWar 1534 nr 2410; Sagena, Niewód/ ribna śieć. Latine Verriculum. Mącz 364b, 485c; Y ználazłem że niewiáſtá gorzkośćią przewyżſza śmierć/ ktorey ſerce (ieſt iáko) ſieći y niewody [hami et sagenae] BudBib Eccle 7/26; przywieźli też s ſobą niewody y ſieći StryjKron 351.

W przen (3): Wſzytki wędą ſwą wyćiągnie/ á zágárnie ie niewodem ſwoim/ y nápędzi ich do ſieći ſwoich BibRadz Hab 1/15, Hab 1/16; wiem ich [Turków] ia dobrze ſpráwę woienną/ nic oni niepocżną pierwey/ cżegoby dokázáć niemogli/ kogo w ſwoy niewod wżoną/ bez pochyby iuż go powoli máią BielKron 311.

Synonim: knieja.

TZ