[zaloguj się]
[pdf]

NOSEK (16) sb m

-s- (6), -ſ- (8), -ſſ- (1), -sz- (1).

o oraz e jasne.

Fleksja
sg pl
N nosek noski
G noska
I noski(e)m

sg N nosek (7). ◊ G noska (2). ◊ I noski(e)m (4). ◊ pl N noski (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Dem. od „nos” (16):
1. Od znacz. ‘narząd powonienia u ludzi i zwierząt’; proboscis Cn (3): W Zywocie matczynem lezenie płodu: ieſt takowe. Iże dzieciątko ſiedzi w żywocie ſkriwſzy ſie/ rącżki ſciągnąwſzy miedzy noſzki/ głowką przituliwſzy ſie ku kolankam/ tak iż iednym okiem: na iednym kolanku/ á drugiem okiem: na drugie kolanko: przytula ſie/ á thak noſek miedzy kolanka: wchogdi [!] FalZioł V 14v; Mącz 394a.

Hipokor. (1): Patrz iáko ſie ięzyk kocha kiedy mu czo wdzięcżnego ſmákuie. Iáko ſie theż noſek kocha kiedy go iákie wdzięcżne perfumy álbo wonnośći zálecą. RejZwierc 142v.

2. Od znacz. ‘dziób u ptaków’; rostellum Murm, Mymer1, BartBydg, Mącz, Calep; rostrum BartBydg, HistAl (9): Murm 82; Mymer1 25v; BartBydg 133; Mącz 358d; Calep [928]b; [skowronek] pocżął noſkiem ták długo mieſzáć/ áż ono źiarnko w oney troſce wody/ áż ono źiárno rozmokło CzahTr K3v, K4v; Kukołki/ Iáſtrzębiego rodu [...] Wydźieráią dźiedźicom w onym ćiemnym leśie/ Co im Oćiec y mátká do noſká przynieśie. KlonWor 61.
Szereg: »noski i paznokty« (1): ná ktorych gáłąskach ſiedzieli ptacy z rozlicżnych rodzáiow/ á kożdi ptak według właſnego ſwego ſpoſobu był wymálowan/ noski ich y páznokty [rostra et ungulae] były s cżyſtego złotá. HistAl H2.
3. Od znacz. ‘dzióbek u naczynia, lejkowate zakończenie naczynia, przez które leje się płyn’ (1): náleyże podrożnikowcy wodki/ w báńkę śkláną z noſkiem/ á źiołá wnię wſyṕ SienLek 68v.
4. Zestawienia w funkeji nazwy botanicznej (2):
»bocianie noski« = Geranium Robertianum L. (Rost); bodziszek, roślina z rodziny bodziszkowatych (Geraniaceae) (2): Boćianié noſki/ Geranium pirimum, Storcken ſchnabel. SienLek 199v, X; [UrzędowHerb 286 (Linde)].

[»żorawie noski« = Geranium columbinum L. (Rost); roślina z rodziny bodziszkowatych (Geraniaceae) o liściach pierzasto rozciętych na równowąskie łatki: Zorawie noski. Pes columbinus. Kranych schnabel [...] Zorawie Noſki/ Boćianim bárzo podobne/ ile náśienim. Ale ſą liſtu roznego SienHerb 131 (Linde).]

5. n-pers (2): Iſch wewſzy za zbąſchinyem nyewye yako ya zową dwv konyu yednego ſziwego a drugiego Ridzego Znoſkyem, kthori woſtrorogu obyeſchon, vkradli LibMal 1547/131.

Synonim: 3. cyplik.

Cf PŁASKONOSKI

MŚ