[zaloguj się]
[pdf]

ROZEPRZEĆ SIĘ (21) vb pf

się (11), sie (10).

o oraz pierwsze e jasne, w drugim e wahania; w -par- a jasne.

Fleksja
inf rozeprzéć się
praet
sg pl
1 m -m się rozparł m pers -smy się rozparli
3 m rozparł się m pers
conditionalis
sg pl du
1 m m pers bysmy się rozparli m pers byswa się rozparła
3 m by się rozparł m pers m pers

inf rozeprzéć się (13); -éć (5), -eć (1) SarnStat (5:1), -(e)ć (7). ◊ fut 1 sg rozeprę się (1). ◊ 3 pl rozeprą się (1), [rozeprzą się]. ◊ praet 1 sg m -m się rozparł (1). ◊ 3 sg m rozparł się (1). ◊ 1 pl m pers -smy się rozparli (1). ◊ con 3 sg m by się rozparł (1). ◊ 1 pl m pers bysmy się rozparli (1). ◊ [1 du byswa się rozparła ZapSądKrak 90.] ◊ part praet act rozparszy się (1).

Sł stp: rozeprzeć się, rozprzeć się, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w. s.v. rozeprzeć.

Wejść w spór, zwłaszcza sądowy, rozsądzić się; experiri JanStat (21): Kto áppelluie ab acceſſorio perimente cauſam, muśi y de principali znowu záś ſie rozeprzéć SarnStat 812, 809; [Gdyby ſie [dwoje ludzi] rzecży iákich dźiedźicżnych dwá domagáli/ tedy żadnemu z nich niema być daná/ áże ſie rozeprzą/ y ieden ná drugim práwo wygra. SzczerbSpecSax 106 (Linde błędnie: rozeprą się s.v. 1. rozeprzeć)].

rozeprzeć się około czego (1): Przyzowye nyebo y zyemye do rozſądku tego/ By ſie roſpárł z ludem ſwoim około wſſytkyego LubPs N3.

rozeprzeć się o kogo, o co [w tym też: de aliqua re (1)] (9): ComCrac 17; X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ chce ábyśmy ſię z Papieżem o Antichristostwo rozpárli á ſam ſię z námi przod nie rozpárł. CzechEp 90 marg, 89, 90 [2 r.]; tedy [tj. przy braku porozumienia stron] Aktią záwieſzáią dotychmiaſt, áż ſie ſtrony rozeprą piérwéy o właſność dźiedźicztwá SarnStat 1284, 772, 813; [Thedy vrząd, gdy by ssie sstrona thego domawyala, sprawnye by nayv odeslacz myal ad ius competens, abysswa sye rosparla de prioritate iuris ZapSądKrak 90].

rozeprzeć się z kim (9): LubPs N3; kiedy ſię kto o krzywdę z ktoregożkolwiek páńſtwá vćiecze/ przed ktorymi Commiſſarzmi zá Innoteſcentią ich á mándatem náſzym będzie winien káżdy obżáłowány ſtánąć/ á bez wſzelákich odwłok z ſtroną záłuiącą rozeprzeć ſię. UstPraw K3 [idem SarnStat]; CzechEp 90 [3 r.], 324, 326; ZapKościer 1584/49; SarnStat 843.

Zwroty: »sądownie się rozeprzeć« = controverti JanStat (2): o kthorą [winę] przed Krolá iego M. albo do Grodu máią być pozwáni/ á tám peremptorie ná pierwſzy pozew máią ſię ſądownie rozeprzeć UstPraw K2v [idem] SarnStat 292.

»wedla prawa rozeprzeć się« (1): A tamivz na Vieczach ma bycz gotow ſwemi dovody vedlia prava rozeprzecz ſie orzecz glowną bez wſſech odwlok. ComCrac 17.

Przen (1):
Zwrot: »rozeprzeć się z sumnieniem« (1): A thu ſie wnet káżdy możeſz ſnádnie rozeprzeć á rozſądzić s ſumnieniem ſwoim/ iákie maſz obiáwienie w ſobie/ ieſliże od ćiáłá á ode krwie/ ieſliże od Bogá RejPos 301v.
Szereg: »rozeprzeć się a rozsądzić« (1): RejPos 301v cf Zwrot.

Formacje współrdzenne cf 2. PRZEĆ.

Cf NIEROZPARCIE SIĘ

ECB