[zaloguj się]
[pdf]

ODDAWAĆ SIĘ (36) vb impf

się (22), się (14).

o oraz drugie a jasne; -dåw-, -daj-.

W formach tematów praes: oddaj- (13), oddåw- (11); oddaj- SarnUzn, GrzegŚm, SkarŻyw (5), SarnStat, SiebRozmyśl, SkarKaz; oddåw- RejJóz, SeklKat, NiemObr (2), ArtKanc, KlonKr; oddaj- : oddåw- RejZwierc (1:3), LatHar (1:1), CzahTr (1:1).
Fleksja
inf oddåwać się
indicativus
praes
sg pl
1 oddaję się, oddåwåm się oddåwåmy się, oddaj(e)m się
3 oddaje się, oddåwå się oddåwają się, oddają się
praet
sg pl
3 m oddåwåł się m pers oddåwali się
n oddåwało się subst
conditionalis
sg
3 m by się oddåwåł
f by się oddåwała
n by się oddåwało

inf oddåwać się (1). ◊ praes 1 sg oddaję się (4), oddåwåm się (2).◊ 3 sg oddaje się (5) [w tym: SkarKaz )(4v może impers praes od oddawać], oddåwå się (3) [w tym: RejJóz H4 może impers praes od oddawać]. ◊ 1 pl oddåwåmy się (3) SeklKat, NiemObr, ArtKanc, oddaj(e)m się (1) SkarŻyw. ◊ 3 pl oddåwają się (3), oddają się (2). ◊ praet 3 sg m oddåwåł się (1). n oddåwało się (1) [może impers praet od oddawać]. ◊ 3 pl m pers oddåwali się (3). ◊ con 3 sg m by się oddåwåł (1). f by się oddåwała (1). n by się oddåwało (4) [może impers con od oddawać]. ◊ part praes act oddając się (1).

Składnia dopełnienia sprawcy przy funkcji strony biernej: oddawać się od kogo (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w. s.v. oddać.

1. Poddawać się czyjejś władzy, opiece, stawać się dobrowolnie czyimś sługą [wobec Boga (14), wobec człowieka (2), wobec szatana (2)] [w tym: komu (16), czemu (1)] (18): GrzegŚm 28; CzechRozm 198v; Pánie Iezu Chriſte przyimi to dziećię/ á opiekay ſię tą málucżką corecżką moią: bo ćiebie widzę prágnie/ y tobie ſię ſamá oddáie. SkarŻyw 224, 200, 224, 536; niektorzy z Dyabłem poſtánowienie cżynili/ y onemv ſię po śmierći [...] oddawáli. NiemObr 177, 113; Myć ſię tobie oddawamy, rácż nas ſam ſpráwowáć ArtKanc L9v.

oddawać się za kogo (1): chwyćił ſię vboſtwá y naśládowánia żywotá Iezuſowego: iemu ſię zá vcżniá y ſługę powolnego oddáiąc SkarŻyw 383.

Zwroty: »z duszą i z ciałem się oddawać« (1): iáko ſie Dijabłom z duſzą y z ćiáłem oddawáli/ áby iedno Papieſtwá doſtáć mogli KrowObr 37.

»wszytkiego się oddawać« (1): Pánie Iezu Chryſte [...]. Tobie ſię wſzytkiego oddáię LatHar 653.

»na zamiłowanie [czyje] się oddawać« (1): Iſz ſię nie cále ná zámiłowánie iego oddáiem/ winá ieſt náſzá SkarŻyw 31.

Szeregi: »oddawać się i poddawać« (1): tám ſię nachrcie bogu oddawamy/ y poddawamy SeklKat V.

»oddawać się i polecać« (1): vkrzyżowánemu ſię pokłoniłá/ mowiąc: Pánie tobie ſię oddáię y polecam. SkarŻyw 159.

»oddawać się i poruczać« (1): przez nie [przyczyńców moich] teraz oddawam ſię/ y purucżam [!] miłośćiwemu ſercu twemu. LatHar 42.

Przen: Zalecać swój utwór (2):
Zwrot: »oddawać się w łaskę [czyją komu], łasce [czyjej]« (1:1): Przetom roznych zabáwek nie rad omieſzkawał. Z ktorymi ſię oddáię w łáſkę twoię tobie/ Proſzę vważ nie Wierſze lecż ſłużbý me ſobie. CzahTr A4v, A4.
2. Wchodzić w związek małżeński; przen: o Chrystusie zwanym oblubieńcem [komu] (1): Oto Oblubieniec wáſz/ drógę wam záchodźi [...] Y ſam ſię wam oddáie/ ze wſzyſtką miłośćią SiebRozmyśl [M2].
3. Odnosić się, dotyczyć [komu] (1): ponieważ y ſłowá y rzecż s kſiąg Rodzáiu oddáie ſie tu Synowi Bożemu SarnUzn C5v.
4. Prawdopodobnie: Oddawać przysługi, być pożytecznym [czemu] (1): DObrze ſie oddáie [...] R.P. náſzá Chełmſka źiemiá: bo w krótkim czáśie zá mégo wieku, wiele ztąd wyſzło zacnych ſtróżów R.P. SarnStat 454.
5. [Ślubować, zobowiązywać się [ze zdaniem dopełnieniowym]: Drugie, że ministrowie waszy śluby przy stanu panieńskim czynią a nad to się oddawają, jakoby już nigdy w stan małżeński wstępić nie mieli AktaSynod I 135.]
6. W funkcji strony biernej (15):
a. Być dawanym (2):
Przen: Być dedykowanym [komu] (1):
Szereg: »oddawać się i pod obronę poruczać« (1): Przyimiż W.K.M. to piſánie moie/ ktore ſię W.K.M. oddáie y pod obronę porucza. SkarKaz )(4v.
α. Być zwracanym; przen (1):
Fraza: »ciało ziemi się oddawa« (1): choćiaz ćiáło ziemi ſię oddawa, Przedsię nam ſławá miáſto zyćia ſtawa. KlonKr F3v.
b. Być odwzajemnianym [w tym: komu (9)] (10): Dobrodzieyſthwá co nas nic nie koſztuią/ á przedſie nam oddáią. RejZwierc Bv [idem] 95; [Tá też [ziemia tłusta a gęsta] ácżkolwie pracą zádawa więtſzą/ wſzákoż śię praca oddawa. Cresc 1571 140].

oddawać się czym (1): Bo iedni to [miłosierdzie] ſtroią dla pychy/ drudzy dla wſtydu/ drudzy teſz áby ſie im tho zaſię do [lege: od] onych mnieyſzych/ co im iákie dobrodzieyſtwá cżynią/ ábo ſlużbámi/ ábo wyſławiániem/ ábo cżym inſzym/ oddawáło. RejPos 170v.

Zwroty: »rowno się oddawać« (2): RejZwierz 12v; áby rowno złemu iáko y dobremu wſzythkoſie oddawáło. RejZwierc 55.

»sowito (a. sowicie) się oddawać« [szyk zmienny] (3): Ale ſie to więcz kożdemu oddawa ſowito A iako więcz kto zaſluży takie bywa mito RejJóz H4; RejZwierc 95 [2 r.].

»oddawać się wzajem« (1): Coby ſie im [wrogom Polski] też cżáſem mogło oddáć ſnádnie/ [...] Iednoby trzebá lepſzey piecżey y dbáłośći/ Aby ſie oddawáło wzayem ich miłośći. RejZwierc 183v.

W przen (1):
Zwrot: »rowną się miarką oddawać« (1): Tá miłość gdy co dzień/ tho bárziey śiłę bráć/ (zá tym iż z drugiey ſtrony rowną ſie miárką oddawáło) pocżęłá: [...] GórnDworz M7 v.
c. Być czynionym, wyświadczanym [komu] (3):
Frazy: »cześć i chwała (a. chwała i cześć) się oddawa« (2): NiemObr 119; áby ták tobie odkupićielowi [...] cżeść y chwałá przyſtoynie y godnie ſię oddawáła LatHar 352.

»pokłon się oddaje« (1): áby ſię mu [Bogu] zá to pokłon powinny oddawał SkarKaz 39b.

Formacje współrdzenne cf 1. DAĆ SIĘ.

KW, MG