[zaloguj się]
[pdf]

ODRODZENIE (63) sb n

-enie (62), -ęnie (1).

Oba o oraz pierwsze e jasne; końcowe e z tekstów nie oznaczająé oraz -é.

Fleksja
sg
N odrodzeni(e)
G odrodzeniå
D odrodzeniu
A odrodzeni(e)
I odrodzeni(e)m, odrodzenim
L odrodzeniu

sg N odrodzeni(e) (13). ◊ G odrodzeniå (26); -å (24), -a (2); -a ArtKanc; -å : -a KrowObr (4:1). ◊ D odrodzeniu (1). ◊ A odrodzeni(e) (11). ◊ I odrodzeni(e)m (2) BibRadz, LatHar, odrodzenim (1) SkarŻyw. ◊ L odrodzeniu (9).

Składnia przydawki dopełniającej równoznacznej z dopełnieniem sprawcy: odrodzenie przez kogo (1) MurzHist O3.

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XIX w s.v. odrodzić się.

I. Rzeczownik od „odrodzić się”: Ponowne narodzenie; regeneratio Vulg, Cn; palingenesia Mącz; renovatio Vulg (62):
Zwrot: »znowu odrodzenie« (1): Palingenesia, Z nowu odrodzenie. Mącz 273c.
Przen: Odrodzenie duchowe przez wiarę (58): Ieſt teſz ochędoſtwo prawdziwe przepowiedánie ſlowá Bożego/ [...] prawdziwe odrodzenie/ pokutowánie/ y vmartwienie ćiałá ſwego. KrowObr 116; przez wodę mámy rozumieć świątobliwość náſzę/ to ieſt odrodzenie ktorego znáki były w zakonie ocżyſćiánia BibRadz II 133b marg, II 125d marg; GrzegŚm 33 marg, 52, 57 marg; RejPosRozpr b3; CzechRozm 157v; iſz kośćioł S. po wſzytkim świećie/ gdy ma chrzćić dziatki ábo młodzieńce/ nie bez przycżyny nád nimi/ niſzli wnidą wtaiemnicę odrodzenia/ wyklinánia Cżártá/ y tchnienia vżywa. SkarŻyw 91; WujNT Aaaaaa3.

odrodzenie kogo, czego (6): CzechRozm 37v; CzechEp 315; LatHar 207; Człowieká odrodzenie. WujNT Yyyyy2; Odrodzenie nas y odnowienie SkarKaz Oooo2a. Cf »odrodzenie żywota nowego«.

odrodzenie na kogo (1): ábyś ty nie tylo ſam/ ále y dziatecżki twoie/ w nim práwego odrodzenia ná ſyny Boże/ ſzukał SkarŻyw 3.

odrodzenie czyje [pron poss] (4): áby w nas ſam pan Bog ſpráwował wolą ſwą/ w czym należy odrodzenie naſze. BibRadz I 103d marg; Ale ſłowo Boże ieſt naſienie ono odrodzenia náſzego/ ktore gdy pilnie záchowuiemy/ bywamy odnowieni w ſyny Boże. RejPosRozpr c4; CzechRozm 28; ArtKanc I10v.

odrodzenie czyje [= od kogo pochodzące] (1): Iegoſz odrodzenim pośileni zápominaymy y zewłocżmy z śiebie ſtárego Iádámá ktory ſię pſuie błędną żądzą SkarŻyw 264.

Wyrażenia: »z Ducha (Świętego), przez Ducha Świętego odrodzenie« [szyk 3:1] (2:2): KrowObr 46; Iednák tákowi wſzyſcy ieſli wnętrznego w ſercu ſwoim przez Ducha ś. odrodzenia niemáią/ [...] wybránemi Bożymi do żywotá wiecżnego być niemogą. WujJudConf 139; bo gdzie nie máſz tego z Duchá odrodzeniá/ tám nie máſz żadnego Diabłá przemożenia. ArtKanc N4v, N3v.

»duchowne odrodzenie« [szyk 3:1] (4): GrzegŚm 32; WujJud 115v; Miedzy ktorą gromádą więtſza cżęść á znácżnieyſza ieſt ludźi tákowych/ ktorzy ſie pozwierzchnie tylko do Kriſtuſá odzywáią/ bez duchownego odrodzenia. WujJudConf 115v; WujNT 314.

»nowe odrodzenie; odrodzenie żywota nowego« [szyk 3:2] (4;1): tedyć nic niebyło potrzebá/ [...] áni Páná Iezu Kryſtá/ áni odrodzeniá nowego/ áni wietzerzy iego. KrowObr 157v, 139v; RejPos 151; w tym Piſmie Bożym ma Kośćioł Powſzechny zupełnie wſzytki rzecży oznáymione ktorychkolwiek potrzebá ieſt/ y do wiáry zbáwienney/ y do odrodzenia żywotá nowego á pobożnego. WujJudConf 28; WujNT 671.

»wnętrzne odrodzenie« (1): WujJudConf 139; CzechRozm 93; Okazałeś nam Oſob ſwych rozność/ A wſzákże w Boſtwie iedyną iſtność: W ſtworzeniu, á w wykupieniu/ w náſzym wnętrznym odrodzeniu. ArtKanc I10v.

Szeregi: »odrodzenie i (abo) naprawa« (3): Potym náuki s ſłowá Bożego o odrodzeniu ábo o napráwie/ żaden zrozumieć ſpiſmá niemoże GrzegŚm A3v; CzechRozm 37v; CzechEp 315.

»odrodzenie abo nowy żywot« (1): gdy do cżłowieká ſtárego choćiaſz nalepiey w zakonie Moyżeſzowym wyćwicżonego/ przyſtąpi odrodzenie/ ábo z nowego przymierza nowy żywot. CzechRozm 90.

»odrodzenie i (a) odnowienie« (7): KrowObr 46; A przez duchá/ kthorego zowie żywotem/ rozumie śię Duch Swięty/ duch odrodzenia y odnowienia/ y zywotá wiecżnego GrzegŚm 52; CzechRozm 88, 93; CzechEp 340; Bo kto iuż więc w ſobie ma to odrodzenie/ á z Duchá świętego tákie odnowienie/ ten iuż záwżdy chodźi w práwey niewinnośći ArtKanc N3v; SkarKaz Oooo2a.

α) O chrzcie (17): odrodzenie zbáwia ſámo przez śie/ ty ktorzy cżáſu pokoiu Krzeſt prziymuią KuczbKat 150; Po odrodzeniu/ iuż nie mieſzka grzech w ćiele náſzym/ ále tylko ſkłonność y popędliwość ku grzechowi WujJud 77; W odrodzeniu thedy naprzod bywa oświecony rozum przez Duchá S. áby y táiemnicę y wolą Bożą zrozumieć mogł. WujJudConf 66v; ArtKanc N4.
Wyrażenia: »odrodzenie Ducha Świętego, w Duchu, z Ducha Świętego« = regeneratio Spiritus sancti Vulg [szyk 2:1] (1:1:1): Iż według ſwego miłoſierdzia zbáwione nas vtzynił/ przes omyćie odrodzenia Duchá Sziętego [!] KrowObr 157v; WujNT Tit 3/5; SkarKaz 488b.

»duchowne odrodzenie« [szyk 2:1] (3): że Krzeſt ieſt odrodzenie duchowne/ przez ktore rodźimy śie ſynmi Bożymi. KuczbKat 130; Bo duchowne odrodzenie/ tho ieſt Krzeſt/ ieſt vlicżká ktorą do Kośćiołá káżdy wchodzi. WujJud 115v, 115v.

»omycie odrodzenia« = lavacrum regenerationis Vulg [szyk 7:1] (8): przeto teſz Páweł ſwięty zowie krzeſt/ odrodzenia náſzego omyćim/ á nie Oleiowánim/ álbo mázánim. KrowObr 83, 148, 157v; Lecż przedśię wodá we Krzćie y po poświącániu wodą zoſtáie/ choć ieſt pozwirzchnim znákiem omyćia odrodzenia WujJud 163v; WujJudConf 163v; WujNT 12, Tit 3/5, s. 747.

»wtore odrodzenie« (1): ták ná wtorym odrodzeniu (to ieſt ná krzćie) ktokolwiek Duchá ś. doſtáie/ bywa od niego nápiątnowan y náznácżon WujJud 165v.

Szereg: »odrodzenie i odnowienie« = regeneratio et renovatio Vulg (2): Przetoż y Páweł ś. krzeſt ś. [...] omyćiem ábo kąpielą odrodzenia y odnowienia zowie. WujNT 12, Tit 3/5.
a. Zmartwychwstanie po sądzie ostatecznym (3): Iedenżeć tho cżłowiek/ ćiáło y duſzá/ ále ćiáłem zowie iż śmiertelny/ A duſzą iż theż ieſt nie śmierthelny s ſthrony odrodzenia y przyſzłego zmartwychwſtánia. GrzegŚm 18; Záprawdę powiedam wam/ iż wy ktorzyśćie ſzli zá mną/ w odrodzeniu gdy vśiędźie Syn człowieczy ná ſtolicy máieſtatu ſwego/ będźiećie y wy ſiedźieć na dwánaśćie ſtolicách WujNT Matth 19/28.
Przen: Przyjście królestwa bożego [czego] (1): Odrodzenie krole: Boże. Lucae xVij. Versu xx. GrzegŚm 33 marg.
II. Rzeczownik od „odrodzić”; przen: Odrodzenie duchowe, odprzez wiarę (1): vznałem był że mi Bóg ieſt oicem/ nietilko ſtego iſz mię ſtworzył/ ale teſz i zodrodzęniá na imię przes ſyna iego miłego zbawiciela naſzego MurzHist O3.

Synonim: odnowienie.

Cf ODRODZIĆ, ODRODZIĆ SIĘ

MP, RS