Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ODSADZONY

Następne hasło: [ODSĄDZAĆ SIĘ] »

ODSĄDZAĆ (12) vb impf

W inf odsądzać (6), odsędzać (1) Diar. ◊ W pozostałych for odsą-.

o oraz a jasne.

Fleksja

indicativus
inf	odsądzać, odsędzać
praes
	sg	pl
1	odsądzåm	odsądzåmy
3		odsądzają

inf odsądzać (6), odsędzać (1). ◊ praes 1 sg odsądzåm (1). ◊ 1 pl odsądzåmy (1). ◊ 3 pl odsądzają (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w. s.v. odsądzić.

Znaczenia

1. Pozbawiać prawa do czegoś wyrokiem sądu lub inną prawomocną decyzją (5)
- Przen (2)
2. Prowadzić sprawy sądowe, sądzić (5)
3. Zasądzać, wydawać wyrok (1)
*** Bez wystarczającego kontekstu (1)

1. Pozbawiać prawa do czegoś wyrokiem sądu lub inną prawomocną decyzją; abdicare, abiudicare, spoliare Cn [kogo (G)] (5):

odsądzać od czego (1): KrowObr 38v cf W połączeniu szeregowym.

W połączeniu szeregowym (1): ktory broniſz krzywo przyſięſtwá/ y mężoboiſtwá [...]/ przeſto my zebráni ná iedno mieyſce/ ćiebie [papieża Grzegorza VII] od kośćiołá Swiętego/ odćinamy y odſądzamy/ y odłątzamy. KrowObr 38v.

Zwrot:praw. »czci odsądzać« = kara polegająca na pozbawieniu praw obywatelskich, z czym często wiązało się wygnanie z kraju i pozbawienie nietykalności osobistej; spoliare aliquem honestatem Cn (2): za ktorym [prawem] żaden iny, jeno sam WKM z Radami Koronnemi moc a władzą mieć raczysz tci kogo odsędzać Diar 85; OrzRozm H4.

Przen (2):

odsądzać czego (1): iż co mowi Athánázy o ſwym ſymbolum/ żeby ten ná wieki [...] zginąć miał/ ktoby tey iego wiáry kátolickiey gruntownie [...] nie trzymał [...]. Toż też y drudzy o ſwym twierdzą/ y tákże żywotá wiecżnego inſzych odſądzáią CzechEp 228.

odsądzać od czego (1): Iákoż go też od zbáwienia y nádźieie odſądzáć/ á do piekłá poſyłáć SkarKaz 383a.

2. Prowadzić sprawy sądowe, sądzić [co] (5):

Zwrot: »odsądzać rok, sprawę« [szyk zmienny] (3:2): odſądzáć tákié Roki ſąd Ziemſki będźie powinien tyle rázów/ ile czáſów ieſt w Conſtituciách którému Woiewództwu náznáczono káżdágo Roku. SarnStat 723 [przeklad tego samego tekstu 717, 734]; A gdy Duchownych ſpráwá [...] z tych Woiewództw przypádnie/ tedy Deputatów ſześć Wołyńſkich/ á ſześć Duchownych Koronnych/ tákie ſpráwy odſądzáć máią. SarnStat 869, 717, 734, 869.

3. Zasądzać, wydawać wyrok (1):

Przysłowie: wielci złodzieie małe złodzieyki na ſmierć odſądzaią. BielŻyw 99.

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Abiudico, Odſądzam. Mącz 176d.

Formacje współrdzenne cf SĄDZIĆ.

Cf ODSĄDZANIE

LWil