[zaloguj się]
[pdf]

ROZKOPYWAĆ (5) vb impf

roſ- (4), roz- (1).

Oba o prawdopodobnie jasne (tak w roz- oraz kopać); a jasne.

Fleksja
inf rozkopywać
indicativus
praes
sg pl
2 rozkopywåsz
3 rozkopywå rozkopywają
conditionalis
sg
3 m by rozkopywåł.

inf rozkopywać (2). ◊ praes 2 sg rozkopywåsz (1). ◊ [3 sg rozkopywå.] ◊ 3 pl rozkopywają (2). ◊ [con 3 sg m by rozkopywåł. ◊ part praes act rozkopywając.]

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI w. (dwa z niżej notowanych przykładów) s.v. rozkopać.

Robić coś, kopiąc ziemię (5):
a. [Przygotowywać pod uprawę teren dotąd nieuprawiany, zwykle karczując go: Przerzeczona wieś osadzona jest z gruntu leśnego i borowego [...], co uczynił za niemałem nakładem stary Brant, rozkopywając i gbury siedląc. LustrMalb I 116.

rozkopywać co: LustrPom 147; Nowo rozkopywają folwark, który zową Zalechowo LustrWpol I 197, II 69.Cf Zwroty.

Zwroty: »rozkopywać lasy«: y iuż zá mego wieku dopiero [Paproccy] goſpodárſtwem ſię báwić pocżęli/ roſkopywáiąc láſy gwałtowne [lege: gwałtownie] polá cżynili á oſadzáli chłopy/ y ſami ſię rozradzáli PaprHerby 118 (Linde s.v. rozkopać).

»rozkopywać role, pola« [szyk zmienny]: Ten młyn [nowo budowany] jest ku wielkiej skazie korzyckiej puszczej, bo tam sobie [młynarz] rozkopywa role i ogrody LustrMaz II 187; a wszakoż role sobie rozkopywają iuxta arbitrium suum non sine praeiudicio LustrRus I 131; LustrWpol I 182.]

b. [Niwelować wzniesienie terenu (tu: sztuczne); disicere fossoriis a. ligonibus Cn [co]: z ſzańcow Polſkich náſzy Moſkwę odſtrzeláli/ ták iż dźiáłá z wáłu znieść muśieli: zácżym do ſzturmu ſkocżyli/ y po drábinkách ná wał leść pocżęli: ále ich Moſkwá ſpárłá [...] A wtym [hetman] dał iednemu motykę áby on wał roſkopywał BielKron 1597 774.
α. Usuwać fragmenty lądu sąsiadujące z nurtem wodnym: RadzPodróż 157; Ktoby groble/ álbo ſtáwy roſkopywał/ ma być ſpalon. SzczerbSpecSax 177 (Linde s.v. rozkopać).]
c. Niszczyć; w przen [co] (5):
Szereg: »rozgradzać ani rozkopywać« (1): A nie dáy Pánie rozgradzáć áni roſkopywáć przed oblicżnoſcią ſwoią tey wdzyęcżney winnicżki ſwoiey/ ku lekkośći ſwoiey. RejPos 198.
α. O zwierzętach: ryjąc w ziemi (4): [Duch Święty] Zowie ie [fałszerze prawdy Pana] wilki drapieżnemi/ wieprzmi dzikiemi/ ktorzy roſkopywáią winnicę Páńſką [Ps 80] RejAp [13]v.

W połączeniu szeregowym (1): RejPos 284 cf W porównaniu.

W porównaniu (1): Ale ty nieboże nędzny ktorykolwiek ſie ſmieſz tego ważyć/ iż pſuieſz á niſzcżyſz á roſkopywaſz iáko wieprz dziki/ thák iáko cie piſmo zowie/ thę winnicę Páńſką/ fáłecżnemi wymyſły ſwoiemi/ [...] ſłuchay co tu Pan powiedáć racży RejPos 284.

Szereg: »psować i rozkopywać« (2): Swiętą á ſtárożytną winnicę Páńſką Krol Iego M. powinien ieſt rozmnáżáć [...]: Ale Kácerze iáko dźikie źwierze/ ktorzy ią pſuią y roſkopywáią od niey odgániáć/ y káráć ma WujJud 18; WujJudConf 17v.[Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Formacje współrdzenne cf KOPAĆ.

PP