Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ODWOŁYWAĆ

Następne hasło: ODWOŁYWANIE »

ODWOŁYWAĆ SIĘ (8) vb impf

sie (5), się (3).

Oba o jasne.

Fleksja

indicativus
praes
	sg	pl
2	odwoływåsz się
3	odwoływå się	odwoływają się

praet
	sg		pl
3	m		m pers	odwoływali się
3	n	odwoływało się	subst

praes 2 sg odwoływåsz się (2). ◊ 3 sg odwoływå się (1). ◊ 3 pl odwoływają się (1). ◊ praet 3 sg n odwoływało się (1). ◊ 3 pl m pers odwoływali się (1). ◊ part praes act odwoływając się (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde bez cytatu s.v. odwołać.

Znaczenia

1. Powoływać się na coś jako na rozstrzygający dowód argument lub na czyjeś świadectwo (5)
- a. [Powoływać się na czyjś rozkaz]
- b. [Zwracać się do kogoś o rozstrzygnięcie]
2. Mówić o czymś, wzmiankować (3)
3. [Odnosić się, mieć związek znaczeniowy]

1. Powoływać się na coś jako na rozstrzygający dowód argument lub na czyjeś świadectwo; appellare Cn (5):

odwoływać się do czego (4): Bo ieſli ſie thy odwoływaſz do Kredá/ [...] tedy iuż nie wierzyſz tego cżłonku kthory też tám ſtoi: Wierzę Koſcioł powſzebythny Krześćiáńſki. SarnUzn G3; RejPos 37; Był ten cżás/ gdy [luteranowie] ſię do Greckich Kośćiołow odwoływáli/ podawáiąc ludźiom iż ſię z nimi w ſwoiey náuce zgadzaią ReszPrz 68, 68 marg.

odwoływać się na kogo, na co (1): Mowią nam przećiwni bráćia náſzy/ Vtwierdzćie Confederácią y Proces iey: odwoływáiąc ſie też w tym ná Bogá/ y Ewángelią iego. PowodPr 43; [I tak to wszystko trwa jako mu zbudowawszy pp. szpitalni oddali, odwoływając się spólnie tak p. Unger, jako i p. Brzeźnicki na te młynarze, którzy to budowali i którzy tam oblicznie byli. OpisyPozn 1592 nr 19].

a. [Powoływać się na czyjś rozkaz [na kogo]: [straż] Ichmciom z bramy wyjechać nie dopuścieli, [...] z czego Ichm. są bardzo żałosnymi, iż to wzdam Ichm. [...] potkało. A tak Ichm. Panowie z tym nas do Wmci przysłali opowiadając Wmci ten swój despekt, a wywiedając się, jeźli to stało się jest z Wm. rozkazania tak, jako się na Wm. ta straż w bramie w tym odwoływa. DiarPos 31.]

b. [Zwracać się do kogoś o rozstrzygnięcie [do kogo, ze zdaniem dopełnieniowym]: także i w tej sprawie słusznie to nas dojść ma, gdyż posłowie, bracia naszy, odwoływają się do nas w domach pozostałych, jeśliże tym naruszyli wolności naszych, albo nie. AktaSejmikPozn 1590/107.]

2. Mówić o czymś, wzmiankować (3):

odwoływać się do czego (1): [dworzanin] chociaż by tho znał być w ſobie/ co mu ktho przypiſuie/ iednák niechay ták z gołá/ nie pozwala/ bez ſporu trzymánia/ ále radniey niechay ſkromnie záprzy/ iż tego w nim niemáſz/ odwoływáiącz ſie záwżdy nie zuchwále/ do ſwego rycerſkiego rzemięſłá/ zá kthore/ ſtátecżnie trzymáć ſie/ á wſzytki ine godnośći/ y przymioty dla iego ozdoby/ mieć ma GórnDworz G7.

odwoływać się na kogo, na co (2): Potrzebá byłá wielka piſánia Ewángeliéy [...]. Abowiém Zakón ćiéniem był rzeczy przyſzłych: á Ewángelia o Chryſtuśie nápiſána [...]: iáko trąbá/ ták w głos vkázuie Chryſtuſá ónego być: ná którégo śię piſmo odwoływáło y Prorocy BiałKat 21; CzechRozm 233v.

3. [Odnosić się, mieć związek znaczeniowy: iż niektóré ſłowá máią wzgląd ná inſzé oſoby/ y ták ſą ſpoſobioné/ że to co znáczą/ nas ſie nie tycze/ ále ſie odwoływa ná inſzą oſobę/ iáko oto w tym. Brátem ieſtem/ ále komu inſzému/ nie ſobie SenekaGórn 241.]

Synonimy: 3. dotykać się, służyć, tykać się.

Formacje współrdzenne cf WOŁAĆ.