[zaloguj się]
[pdf]

OGNIWO (6) sb n

Oba o jasne.

Fleksja
sg pl
N ogniwo
G ogniwa ogniw
A ogniwo ogniwa
I ogniwem ogniwami

sg [N ogniwo. ◊ G ogniwa.] ◊ A ogniwo (2). ◊ I ogniwem (1). ◊ pl G ogniw (1). ◊ A ogniwa (1). ◊ I ogniwami (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Jeden z pierścieni tworzących łańcuch; circulus a. hamus catenae Cn (3): ognywo zlaczuſzką [!] polowyczą noziczek odwynawſchi vkradl LibMal 1547/124v; zastawił lanczwch zlothy wkthorym slothych czerwonych polthorasta y trzi slothe a ognyw kopa przes dw ZapWar 1548 nr 2667.

[W porównaniu: któré [przyczyny] ſie ták dźiérżą śiebie/ iáko ogniwo ogniwá w łańcuchu SenekaGórn 177 (Linde).]

a. w pl: Łańcuch; przen: sploty (o wężu) (1): Chce [wąż] krwie Elephántowey [...] Vpląta ſobą nogi węzłámi dźiwnymi: Y z prętká ogniwámi zwiąże przećiwnymi. KlonWor 75.
[Wyrażenie przyimkowe: »w ogniwa«:
~ Szereg: »w ogniwa i w prządziona«: [Wąż] kręći ſię w ogniwá y w prządźioná rozmáite. WerReguła 115 (Linde).]
2. Narzędzie, zwykle stalowe, ktorym uderzano w krzemień dla wydobycia z niego iskier, krzesiwo; igniarium, ignitabulum Cn (2): BielKron 376; W tym krzemieniu/ widźiſzli ty ogiéń? [...] Vdérzże iedno w ten krzemień ogniwem/ hnetki go oglądaſz. OrzQuin I3.
3. Belka poprzeczna łącząca dwie belki pionowe; rozpora, rygiel (1): Záſyę ná wiérzchu od Palá do palá włożyć záczopowawſzy pal/ Ogniwá dębowé/ zową tho Réglmi. A to dla tego/ żeby ſye pale nie ſchodźiły. Strum K2v.

Synonimy: 1. kołko; 2. iskrzydło, krzesiwo; 3. rygiel.

ZCh, (MP)