[zaloguj się]
[pdf]

ROZMIAR (9) sb m

roz- (7), roź- (2), [roż-].

o jasne (w tym 1 r. będne znakowanie); -år, -ar-, [-år-].

Fleksja
sg pl
N rozmiår
G rozmiaru, rozmiara rozmiar(o)w
A rozmiår rozmiary
L rozmiåråch

sg N rozmiår (8). ◊ G rozmiaru (1), [rozmiara ]. ◊ [A rozmiår.] ◊ [pl G rozmiar(o)w. ◊ A rozmiary. ◊ L rozmiåråch.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Pewna wielkość; dimensio, mensio, mensura, metrum, modulus Calep (5): Mensio – Rozmiąr. Calep 658b, 659b, 667b.
a. Odległość [miedzy czym] (1): Antrae, [...] Dicuntur convalles, vel arborum intervalla. – Rozmiar medzi [!] ſzczepami. Calep 78a.
2. Naczynie o określonej objętości; carchesium Mącz; metreta Calep; cantharus Cn (2): Carchesium, Poculi genus, Kubek s rękoyesciámi/ Roźmiar. Mącz 38b; Metreta, Genus vasis, constans ex duobus batis – Rozmiar wſobie maiąci trzidzeſci a ſzeſcz garnci. Calep 659b; [Cirnea ſchenckKanne Roźmiar/ dzban ArtNom H4; rozmiar/ Mensura, amphora, cantharus, urceus, urna. Volck Xxx4v].
[Szereg: »zbanki, rozmiary«: [księża] nie widzą prawdy/ nie mowią/ nie vcżą iey/ [...] ſiedząc telko á lieżąc przy kuchárkach/ niewiaſtach/ przy zbankach/ rożmiarach GliczApel M2.]
3. Miara objętości; chus, congius Cn (1): Cadurcum, etiam est nomen mensurae, Róźmiar. Mącz 29b; [item masła 2 garnca po półtrzeciu rozmiaru InwSzlachKal 1565 nr 11, 1569 nr 22; ys [karczmarze] piwa nierabiayą, a chocz kthoremu dozwoli [starosta], thedi mu go niewolno przedacz niethilko klodą, ale i rozmiara yednego KsięgiSądWiej 1571 nr 4600; konew miedziana we 3 rozmiary InwMieszcz 1583 nr 244].

[rozmiar czego: po ty lata nie było z tych barci z [= około] rozmiar miodu LustrWpol I 196, I 247; Teraz tylko 1 karczmarz, który szynkuje piwo przywoźne, płaci stawnego rozmiar piwa za ½ gr LustrMaz II 39; doszli go [starosty] szluchi niepewne, ys bi [karczmarz] mial rozmiar pywa przedacz sussiadowi KsięgiSądWiej 1571 nr 4600.]

4. Narzędzie do mierzenia pola (1): Groma, Genus machinulae est, quo regiones agri cuiusque cognosci possunt – Rozmiąr. Calep 465b.
Wyrażenia: »laska rozmiaru« (1): Stolicy twoiey/ o niezwyćiężony Królu/ żaden krés nie ieſt záłożony: Laſká rozmiáru/ laſká proſtowánia/ Ieſt laſká/ królu twégo pánowánia [Ps 45/7]. KochPs 67.

[»pręt rozmiaru«: á ſſnur lniány w ręce iego/ y pręt rozmiáru [calamus mensurae] w ręce iego Leop Ez 40/3.]

Cf [ROZMIAREK]

KO