Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ORZECHOWNIK

Następne hasło: [ORZEĆ SIĘ] »

ORZECHOWY (29) ai

Oba o oraz e jasne.

Fleksja

sg
m	N	orzechowy	f	N	orzechow(a)	n	N	orzechow(e)
	G	orzechow(e)go		G	orzechow(e)j		G	orzechow(e)go
	D			D	orzechow(e)j		D
	A	orzechowy		A	orzechową		A
	I	orzechowym		I			I	orzechowym
	L			L			L	orzechowym

pl
G		orzechowych
L		orzechowych

sg m N orzechowy (10). ◊ G orzechow(e)go (3). ◊ [A orzechowy.] ◊ I orzechowym (2). ◊ f N orzechow(a) (1). ◊ G orzechow(e)j (1). ◊ D orzechow(e)j (1). ◊ A orzechową (1). ◊ n N orzechow(e) (5). ◊ G orzechow(e)go (1). ◊ I orzechowym (1). ◊ L orzechowym (1). ◊ pl G orzechowych (1). ◊ L orzechowych (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

Znaczenia

1. Odnoszący się do orzecha drzewa lub krzewu (8)
- a. [Zrobiony z drewna orzechowego]
2. Odnoszący się do orzecha owocu (20)
3. Przymiotnik dzierżawczy od n-pers „Orzech” (1)

1. Odnoszący się do orzecha drzewa lub krzewu (8):

Wyrażenie: »orzechowe drzewo« = orzech włoski; nux Murm, Mącz; iuglans Mącz [szyk 6:2] (8): Nux. eyn nuſzbom Drzewo orzechowe. Murm 106; Delfowie [chwalili] Wilká/ iż im pod drzewem orzechowym wykopał klenoty kościelne BielKron 24; Basilica nux, dicitur Iuglans, teste Plinio, Orzechowe drzewo. Mącz 23c; Iuglans, Włoski orzech/ orzechowe drzewo. Mącz [176]d, 39d [2 r.], 177c, 255c.

a. [Zrobiony z drewna orzechowego: Cuſtoſze ſkárbu kośćielnego chowáią y pokázuią kielich Orzechowy/ ktorym ſnadź Biſkup ś. Woyćiech vſługował TurnZwierc A4v.]

2. Odnoszący się do orzecha owocu; nuceus Mącz, Calep, Cn; caryinus Mącz, Cn (20): Nuceus, Orzechowy/ co z orzechá yeſt. Mącz 255c, 39d; Nuceus – Orzeczowi [!] Calep 710b.

Przysłowie: Cassa nuce non emam, Prov. Y łupiny bych orzechowey zá to nie dał. Mącz 38c.

Wyrażenia: »jądr(k)o orzechowe« [szyk 1:1] (2): Mącz 242b; weźmi ruty trzy drágmy/ korzenia ieleniego dwie/ orzechowych iądr cztery drágmy SienLek 109.

»łuszczyna, łupina orzechowa« = putamen nucis Mącz [szyk 2:1] (2:1): Mącz 38c, 333a; rozmąćże on popioł wodą gęſto/ á włóż go w orzechową łuſzczynę/ przyłożże ná ono mieſtce gdźie łupánie maſz SienLek 130.

»orzechowy olej« = carynion Murm, Mymer¹, BartBydg (4): Murm 161; Mymer¹ 40v; Carinion, orzechowy oley, dicitur oleum ex nucibus vel glandibus. BartBydg 23b, 23a; [záſię ieſt oléy nie przyrodzony wyſmáżony á wybity przez práſy/ táki ieſt Migdałowy/ Orzechowy/ Lniány/ Konopny/ Mákowy/ y inſzé. UrzędowHerb 449].

»olejek orzechowy« = caryinum a. nuceum oleum Mącz (8): Wezmi kobylego ſzcżawiu oſtre^go ſoku iego iakoby zedwanaſcie łyżek, oleyku orzechowego dwadzieſcia łyżek FalZioł I 73a, I 91d, III 37c, 39b, IV 2b; Drupa, Baccae, Oleyek yáki orzechowy Mącz [95]c, 39d, 255c.

3. Przymiotnik dzierżawczy od n-pers „Orzech” (1): yſz Annye dzyewcze orzechowey stroyla Walka myelczarza LibMal 1552/172.