[zaloguj się]
[pdf]

OSTROW (58) sb m

Pierwsze o prawdopodobnie jasne (tak Cn), drugie o prawpodobnie pochylone (tak Cn).

Fleksja
sg pl
N ostrów ostrowy
G ostrowa, ostrowu ostrow(o)w
A ostrów ostrowy
I ostrow(e)m
L ostrowie ostrowi(e)ch

sg N ostrów (14). ◊ G ostrowa (7), ostrowu (1); -a : -u BudBib (1:1). ◊ A ostrów (11). ◊ I ostrow(e)m (3). ◊ L ostrowie (7). ◊ pl N ostrowy (2). ◊ G ostrow(o)w (3). ◊ A ostrowy (9). ◊ L ostrowi(e)ch (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Ziemia otoczona wodą, wyspa; wyspa na rzece lub jeziorze porosła drzewami w odróżnieniu od kępy; insula BartBydg, Vulg, PolAnt, Modrz, Cn; terra circumflua graminosa aut silvosa Cn (46): Insula, visep vel ostrow BartBydg 75b; y po dvnayv na oſtrowiech wyeze moczne porobyly niechczacz woyſka mego przepvſczycz ktorebi ſzlo Dvnayem LibLeg 10/146v; LibMal 1551/162; niech ſię rozráduie ziemiá/ niech ſię rozweſelą oſtrowy mnogie. BudBib Ps 96/1, Iob 22/30, Is 23/2, 6, 40/15, I 354b marg, Ier 25/22; Kretá oſtrow sławny ná morzu/ ktory teraz Kándyią zową BudNT v8 marg, Act 27/26; Krwáwy Niepr płynął/ miecąc ná óſtrowy [!] Moſkiewſkié łupy/ y pobité głowy. KochPieś 15; A co ieſt gruntu/ zámkniono we śrzodku Miedzy Wiſłámi/ z zádu y też z przodku. To Wyſpą zową/ lecż jeſt nie iednáka/ Ale dwoiáká. Bo gdźie dębowe drzewo z topolowem Zdawná poroſło/ zową to Oſtrowem. Kępą rzekáią gdźie chroſt ábo piaſek/ Y drobny laſek. KlonFlis F2v; Stárá Leniwká cżyni Oſtrow nowy/ Z Leniwką nową/ porządny wierzbowy. KlonFlis Hv, F2v, F4v, G [2 r.], Gv, G2, G2v; [W tej wsi jest kmieci 9, mają pod sobą ról potrosze na ostrowiech, ale niewymierne LustrWpol I 195; p. Kasper Chodzieski, wojewodzić brzeski, posiadł niemało gruntu KJM ratajskiego. Ostrów na tym to gruncie wielki rozprawił na role, które obrócił i zasiewa na folwark swój LustrWpol I 207; Ostrow na Wislie wezwany Ostruga, który należy z dawna ku Dibowu; w który gwałtem a mocą wsabiają się toruńczycy LustrWpol II 240].

W połączeniach szeregowych (3): Leop Is 42/15; y około brzegow Perſkich/ y Kálekutu/ wielkie Oſtrowy/ Páńſtwá y Kroleſtwá/ narody y ięzyki/ z twey náuki Chryſtuſowi ſię práwemu Bogu kłániáią SkarJedn 398; Miánuięć miáſtá/ wśi/ Kępy/ oſtrowy/ Y o rzekachći dam rozſądek zdrowy KlonFlis F3v.

Wyrażenie: »ostrowy dalekie« [szyk 1:1] (2): Záprawdę ná Rzecżpoſpolitą należy/ tákowe wykłádácże ná oſtrowy dálekie [in ultimas insulas] záſyłáć: ktorzi złym á przewrotnym wykłádem wielkie zarázy dobrym obycżáiom przynoſzą. ModrzBaz 100; SkarJedn 198.
Zestawienia w funkcji nazw miejscowych: »Ostrow Bobrzy« (1): Ośmći oſtrowow ná drodze záśiędźie/ [...] Nieſzewká pierwſzy/ Gorſki zá nim krocży [...]. Cżápli záś trzeći/ Bobrzy cżwarty zá nim Piąty Przylubſkich [...]: Sżoſty Solecki y miáſtecżko przy nim [...]. Siodmy Fordánſki/ támże też y Fordan Miáſtecżko/ oſmy Lęſki nádąży k nam. KlonFlis G2–G2v.

»Ostrow Borakowskich« (1): Oſtrow záś Potym Borakowſkich będźie/ Potymći drogę Iabłońſka záśiędźie Kępá. KlonFlis F4.

»Chełmieński Ostrow« (1): Imo Chełmieńſki oſtrow w lewą ſtronę/ Puść ſię do Swiećia áż pod ſámą bronę KlonFlis G3.

»Ostrow Czapli« (1): KlonFlis G2v cf »Ostrow Bobrzy«.

»Ostrow Dobrzyński« (1): Nie dáleko ſtąd trzy oſtrowy mamy/ Myśliborſki z nich naprzod oglądamy. A zá tym Wiſłę záległ nam Głowieńſki/ Potym Dobrzyńſki. KlonFlis G.

»Ostrow Fordański« (1): KlonFlis G2v cf »Ostrow Bobrzy«.

»Ostrow Głowieński« (1): KlonFlis G cf »Ostrow Dobrzyński«.

»Gołędzinowskich Ostrow« (1): Gdy będźieſz niżey Wárſzáwſkiego moſtu/ Gołędźinowſkich oſtrow będźieć w ocży/ Wiſłęć zákrocży. KlonFlis F4.

»Ostrow Gorski« (1): KlonFlis G2 cf »Ostrow Bobrzy«.

»Ostrow Karniewski« (1): Támże v zamku Mintáwá leniwa W łákomą Wiſłę nurćik ſwoy wylewá. Onoż Włodſłáwſki/ co go też oſtrowem Kárniewſkim zowiem. KlonFlis G.

»Ostrowy Kitymskie« (1): Bo przeydzićie oſtrowy Kitym(ſkie) [insulas Chittim] BudBib Ier 2/10.

»Kuchnia Ostrow« (1): (marg) Kuchnia Oſtrow. (–) Poniżey Gniewá przy długim oſtrowie Popłynieſz/ Kuchnią zową go fliſowie KlonFlis G3v.

»Ostrow Łęski« (1): KlonFlis G2v cf »Ostrow Bobrzy«.

»Malborski Ostrow« (1): Y iuż z drugimi poiedźieſz/ cżyſt y zdrow Gdźie Piekło kárcżmá/ y Malborſki oſtrow KlonFlis H.

»Ostrow Miedzyłęskiego« (1): poiedźieſz [...] Do Miedzyłężá/ gdźie też oſtrow cnego Miedzyłęſkiego. KlonFlis H.

»Mostowy Ostrow« (1): Moſtowy oſtrow vyźrzyſz wnet przed ſobą KlonFlis Gv.

»Ostrow Myśliborski« (1): KlonFlis G cf »Ostrow Dobrzyński«.

»Ostrow Myteleński« (1): Ten to Pitacus że ſie wjele wina zrodziło na oſtrowie Mythelenſkim chciał ożralſtwo zagubić BielŻyw 12.

»Nieszawski Ostrow« (1): Támżeć ſzpiklerze Brzeſtkie zaydą w ocży. Tuż Wolnych kępká/ támże też mijay zdrow Nieſzáwſki oſtrow. KlonFlis Gv.

»Ostrow Nieszewka« (1): KlonFlis G2 cf »Ostrow Bobrzy«.

»Nieznachowski Ostrow« (1): (marg) Nieznáchowſki Oſtrow. (–) Tudźieſz mieſzkáią dźicy Nieznáchowie Ná ſwym Oſtrowie. KlonFlis F4v.

»Ostrow Parchowacz« (1): Stámtąd będźieſz wnet miał zamkowy oſtrow Y drugi zánim naydźie ſię Synowkow/ Trzeći Proboſzcżow/ zá nim też Párchowácż Rzecżony obácż. KlonFlis G.

»Pomocnieński Ostrow« (1): A tákże od nich odpychay ſzkutę zdrow/ Tráfiſz przed ſobą Pomocnieńſki oſtrow. KlonFlis F4v.

»Ostrow Proboszczow« (1): KlonFlis G cf »Ostrow Parchowacz«.

»Ostrow Przylubskich« (1): KlonFlis G2v cf »Ostrow Bobrzy«.

»Ostrow Solecki« (1): KlonFlis G2v cf »Ostrow Bobrzy«.

»Ostrow Synowkow« (1): KlonFlis G cf »Ostrow Parchowacz«.

»Świecki Ostrow« (1): Tám Swiecki oſtrow/ d⟨ę⟩bowy oſobny Pod gorą płynąc/ minieſz y ozdobny. KlonFlis G3.

»Włodsławski Ostrow« (2): Zá tym [Dobrzyniem] Włodſłáwſki oſtrow/ nie nowiná Ná nim wierzbiná. KlonFlis G, G cf »Ostrow Karniewski«.

»Zamkowy Ostrow« (1): KlonFlis G cf »Ostrow Parchowacz«.

Szereg: »wysep abo ostrow« (2): Kretá, ieſt wyſep ábo oſtrow ná morzu, który dziś Kándią zową. WujNT 501 marg; Inſula wyſep/ ábo oſtrow. KlonFlis F2v marg.
2. [Prawdopodobnie: Kawałek pola między łąkami a rowami:
Wyrażenie: »ostrow rolej« [szyk zmienny]: Wieś Sowiniecz [...]Tamże jest rolej ostrów dworski, jarzynę tylko na nim siewają. LustrWpol I 136; Rzecznicy abo rybitwy są trzej, którzy nie są w tej liczbie kmieci, ma jeden 2 ostrowy rolej, 2 łące i ogród LustrWpol I 192.]
3. n-loc Miejscowość (12): Zeznał Iſch weſzrzodą przeſchla Pawlowy waſloſkowy woſtrowye wſtroną pakoſczy od Gąbycz pulthori mylye vkradl dwanaſzczye grzywyen y wyardunk LibMal 1545/97; Item wyaſzyenyv ſvknya mąſſką zelyaſzney farby vkradl v kaczmarza, thą zaſthawyl na oſtrowye nyewyeſczye v gawla myeſzkayączey woſzmy groſſi LibMal 1546/117v, 1545/95v, 1552/170; [Przemysław książę poznańskie] wźiął mu [bratu] Káliſz/ á zoſtáwił Gniezno/ Znin/ Gecż/ Nakiel/ Oſtrow/ Burchow/ Cżárnkow/ Vśćie/ á Szrzem BielKron 361v; S Polakow zginęli co známienitſzy/ Zegothá z Moráwice Chorąży Krákowſki/ Kryſtyn z Oſtrowá Chorąży Sędomierſki BielKron 372v, 342, 374v, 380v [2 r.].
Zestawienie: »Ostrow Zarzecki« (2): thi ſſą mitha na drodze począwſzi od doliny Polonie [...] Ruda Dzieſziencz tholp ſſoly Oſtrow Zareczki po pyenczdzieſzianth tholp ſſoly MetrKor 57/114v, 59/271v.
a. [Nazwa terenowa: Ciż za łąki, które zowią Ostrów płacą mc. 8. LustrMalb 1570/81.]

Synonimy: 1. insuła, wysep.

TG