[zaloguj się]
[pdf]

OŚLICA (80) sb f

o oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N oślica oślice
G oślice oślic
A oślicę oślice
I oślicą oślicami
L oślicy

sg N oślica (20). ◊ G oślice (10). ◊ A oślicę (16). ◊ I oślicą (1). ◊ L oślicy (17). ◊ pl N oślice (4). ◊ G oślic (7). ◊ A oślice (4). ◊ I oślicami (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w.

zool. Equus asinus L. (Rost); samica osła; asina Murm, Mymer1, Vulg, PolAnt, Mącz, Cn; asella Calep (80): Oſliceć go [osła] omyliły/ Ktore mu ná myſli były. Tymżeć ſie też oſli ſzkodzą/ Ktorzy ná dwu nogu chodzą BierEz Q3, Q2v [3 r.]; OpecŻyw 71v, 72; Asina. Ein eſelin Oſlycá Murm 38; Mymer1 26; y dał ym dzyeſięc oſlow iż na nie wżyęly bogacztw z Eiptu y tyle oſlyc ktore by noſiły pſſenicę y chleb wdrodze HistJóz E; Mleko oſlicze ſubtelnieyſze ieſt á nie maſlne/ przeto ieſt dobre naprzeciw kaſzlowi FalZioł IV 4c; Tho ieſt ten Anan/ ktory nálaſl (Iemym) wody ćiepłe ná puſzcży/ gdy pásł oſlice Sebeoná oycá ſwoiego. Leop Gen 36/24; A gdy poginęły Oſlice temu Cyſowi/ rzekł do ſyná: Weźmi s ſobą chłopcá iednego á idź ſzukáć Oſlic BielKron 63v, 63v [2 r.], 93v; Initor asinus. Który po oſlicy yeźdźi. Mącz 105a; RejZwierc 33v [2 r.]; Calep 102b; WujNT 88.

W przeciwstawieniu: »mulica ... oślica« (1): iż w ten cżás damy iemu [Daryjuszowi] Bábilon gdy Mulicá vrodzi źrzebię (bo Mulice nie rodzą iedno Oſlice) BielKron 116.

W połączeniach szeregowych (4): Kthory dla niey dobrze czynił Abrámowi/ y miał owce/ woły / oſły/ ſługi / ſłużebnice/ oſlice y wielbłądy. BibRadz Gen 12/16, 1.Par 27/30; Hiſtoria wylicża iego [Joba] dobytek/ iż miał owiec ſiedḿtyſięcy/ wielbłądow trzy tyſiące/ wołow iarzm pięć ſet/ oſlic tákież. BielKron 27v; BudBib Gen 32/15.

Zwrot: »na oślicy jechać (a. wjechać, a. wyjechać, a. wjeżdżający)« [szyk zmienny] (8): KrowObr 145v; [król] potym w rynek wyiechał ná ſlepey oſlicy BielKron 215; RejPos 2v; CzechRozm 121, 165, 180, 195v; WujNT Matth 21 arg.
Szeregi: »koń i (a) oślica« (2): Hinnulus, Zrzébię od koniá y od oſlice. Mącz 156b; Hinnus – Muł ktori ſie skonia a z oſlice vrodzieł. Calep 482b.

»oślica i (a) osieł; oślica z osłem« [szyk 2:1] (2;1): A ſſedſſy zwolenicy/ vcżynili iako ijm przykázáł Iezus miły/ ij przywiedli oſlicę z oſlem OpecŻyw 71v, 70v, 71v.

»oślątko a oślica« (1): wiążąc do winnice oſlątko ſwoie/ á ku korzeniu winnemu [...] oſlicę ſwoię [Ligans ad vineam pullum suum et ad vitem ... asinam suam. Vulg Gen 49/11] BielKron 18v.

»oślica i (a) oślę; oślica (i) z oślęciem« [szyk 14:3] (14;3): OpecŻyw 71; TarDuch B6v; Y przywiedli onę oſlicę y z oſlęciem RejPos 1v; otho Krol twoy idzie do ciebie pokorny/ ſiedząc ná oſlicy y ná oſlęciu iey poſłuſznym. RejPos 2, 1, 1v, 2v [2 r.]; CzechRozm 165, 180, 195v; Oto krol twoy idźie tobie ćichy/ y ſiedzący ná oślicy y ná oślęćiu [super asinam et pullum] ſynu podiárzemney. WujNT Matth 21/5, Matth 21/2, 7, s. 88 [2 r.], Aaaaaa3.

»woł abo oślica« (1): ázaż kazdy zwas w Sábbát nie odwięzuie wołu ſwego ábo oſlice ſwey od żłobu [non solvit bovem suum, et asinum a praesepio] á nie wiedźie nápáwáć? BibRadz Luc 13/15. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

Przen (2):
a) bibl. (1):
Wyrażenie: »oślica pod jarzmem« (1): Oślicá pod iárzmem/ znáczy Zydy pod zakonem/ y pod poſłuſzeńſtwem Páná Bogá ſwego WujNT 88.
b) Kobieta lekkich obyczajów (1): (marg) Pogáńſkie práwá ná ſwowolne niewiáſty. (–) Iż gdzie iuż tháką wſzethecżnicę przeſwiádcżono/ tedy ią ná oſlicę ocżymá do ogoná wſádzono y przywiązano/ [...] thákże ią potym po vlicach wodzono/ á chłopięthá ſwowolne [...] cżym mogły zá nią ćiſkáły/ tákże ią iuż potym áż do ſmierći oſlicą zwano. RejZwierc 33v.
a. bibl. Oślica proroka Balaama; asina PolAnt, Vulg (23): [Bóg] nye tylko przez wybrane á śwyęte ſędy ſwoye/ ále y przez Ietrá pogániná/ Báláámá łákomego/ oſlicę yego nyemą/ Káiphaſſá bezduſſnego y nyepobożnego prawdę y wolą ſwoyę ludźyom obyáwyáyą. KromRozm II ſ4; KrowObr A2v; RejWiz 155v; Leop Num 22 arg; Tám oſlicá widząc Aniołá Páńſkiego/ pádłá pod Báláámem/ y rozgniewawſzy ſie Báláám/ bił kijem oſlicę. Potym Pan otworzył vſtá oney oſlice/ kthora rzekłá do Báláámá BibRadz Num 22/27-28, Num 22/21, 23, 25, I 91b marg, Num 22/29 (11); BielKron 42v [3 r.], Llll2; A nákoniec bydlątko Oſlicá oná rzecż głupia á ſproſna/ nioſąc Báálim Proroká onego ná przeklęcie ludu Páńſkiego/ wyznáłá moc ſwięthą iego/ opowiedáiąc głoſem cżłowiecżym ſwiętą wolą iego. RejPos 283v.

W charakterystycznych połączeniach: oślica mowiła (2), przemowiła, rzekła (3), wolała.

Zwrot: »jechać na oślicy« = equitare super asinam PolAnt (2): BibRadz Num 22/22; Wſtał tedy ráno Báláám/ iechał s poſły ná ſwoiey Oſlicy BielKron 42v.
Wyrażenie: »oślica Balaamowa« (1): á wyobráżenie páná náſzego Iezu Kryſtá/ ktore przez vſtá onego ieleniá iáko niegdy przes oſlicę Báláámowę mowił rzekąc. HistRzym 127.

BK