[zaloguj się]
[pdf]

OŻENIĆ SIĘ (93) vb pf

sie (77), się (16).

-e- (91), -ę- (2).

o oraz e jasne.

Fleksja
inf ożenić się
praet
sg
1 m ożeniłem się, -m się ożenił
2 m -ś się ożenił
3 m ożenił się, ożeni(e)ł się
plusq
sg
3 m był się ożenił
imperativus
sg
2 oż(e)ń się
conditionalis
sg
2 m byś się ożenił
3 m by się ożenił
con praet
sg
3 m by się był ożenił

inf ożenić się (42). ◊ fut 1 sg ożenię się (1). ◊ 2 sg ożenisz się (3). ◊ 3 sg ożeni się (2). ◊ praet 1 sg m ożeniłem się, -m się ożenił (2). ◊ 2 sg m -ś się ożenił (1). ◊ 3 sg m ożenił się (20), ożeni(e)ł się Calep (2). ◊ plusq 3 sg m był się ożenił (6). ◊ imp 2 sg oż(e)ń się (2). ◊ con 2 sg m byś się ożenił (1). ◊ 3 sg m by się ożenił (3). ◊ con praet 3 sg m by się był ożenił (2). ◊ part praet act ożeniwszy się (6).

Sł stp s.v. ożenić, Cn s.v. żenię się, Linde XVII – XVIII w.

1. Pojąć kobietę za żonę; accipere uxorem PolAnt, Vulg; ducere uxorem PolAnt, Calag, Vulg, Cn; contrahere matrimonium Mącz; coniungere sibi foeminam matrimonio Cn (92): On ſpytał/ gdzie ſwádźbá ma być/ A kto śie to ma ożenić? Ezop rzekł/ Xántus gotuie/ A iutro żonę poymuie. BierEz C4v, S; Ieſtliże też ſie ożęniſz, wiecżna pracza tobie zawſze naſtanie, narzekanie, fukanie, poſagu na ocży wymiatanie, niewiara żony z żenſkimi przyiaciołmi gniewanie, y inſze rzecży mnozenie ſinow á ich nie pewnoſć. BielŻyw 50, 108 [2 r.]; RejKup Rv; Znośnyeyſſa rzecz yeſt kápłanowi/ nyeczyſtego grzechu álbo y cudzołoſtwá ſye dopuſćić/ niż ſye ożenić. KromRozm I Cv, Cv [2 r.], C2; yáko zás ſámiſz rozumyemy być rzecż ſzkodliwą rychło á młodo ſie ożenić. GliczKsiąż P2v; DAwna y ſtára przypowyesć wtey myerze yeſt tákyemu káżdemu/ kthory ſie yedno chce ożenić/ áby ſobye rowną poyął/ á nyerowney áby nigdy żony nye nábywał. GliczKsiąż P4v, O6, O8 [2 r.], O8v, P2v, P3 [3 r.] (13); KrowObr 234v; RejWiz 44v marg, 56v marg, 60, Cc8, Dd2; OrzList e; RejFig Aa4v [2 r.], Aa8, Dd2v, Dd4, Dd8v [2 r.], Eev, Ee3v; RejZwierz 45v; Thegoż ſie roku ożenił/ poiął kmiecą dziewkę rzecżoną Hrubá BielKron 321, 204v marg, 213v, 347v marg; abhorrui semper a nuptiis ab re uxoria, Nigdym nie dbał o żonę/ Nie miáłem ſie woley ożenić. Mącz 158c; Est mihi adhuc liber lectus, Mam yeſzcze świebodne łóſzko/ to yeſt/ nie ożeniłem ſie. Mącz 190d, 178a [2 r.], 353b, 439c, 461b; Nie żáłuię tego żem ſye ożenił/ przeto/ iż mi dał Pan Bóg Zónę/ Rodem/ Vrodą/ Poſágiem/ y cnotą Zácną OrzQuin Y3v; RejZwierc 31, 274v; WujJud 210v [3 r.]; WujJudConf 210; BiałKaz I4v; A było v nas ſiedm bráćiey/ y pierwſzy ożeniwſzy ſię vmárł/ á nie máiąc naſienia zoſtáwił żonę ſwą brátu ſwemu. BudNT Matth 22/25, 1.Cor 7/28; CzechRozm 151; Weib nemen. Ożęnić śię. Ducere uxorem. Calag 560a; SkarŻyw 178; Bigamus – Ten ktori drugi raz ſie ożenieł. Calep 131a, 323a; KochAp 11; Nie żonáty ſtára ſię o rzeczách Páńſkich/ iákoby ſię podobał Bogu. A ktory ſię ożenił/ ſtára ſię o rzeczách świeckich/ iákoby ſię podobał żenie WujNT 1.Cor 7/33, przedm 14 [2 r.], Matth 22/25, 1.Cor 7/28, s. 594 marg, Ddddddv; SarnStat 600; PaxLiz B4.

ożenić się kim (2): GliczKsiąż Q2; [Stanisław] thámże ſie był pirwſzą żoną ożenił z narodu Bucżáckiego. RejZwierc 273v.

ożenić się z kim (1): Iſcye tho yeſt dar boży wielki s cnotliwą ſie ożenić/ s cnoty małżonkę ſobye poyąć. GliczKsiąż P7.

W przeciwstawieniach: »ożenić się ... na kapłaństwo święcić, kapłanem ostać« (2): że nyemal lepyey ſie drugyemu ożenić/ niż ſie ná kápłáńſthwo ſwyęćić. GliczKsiąż O4v; lepyey ſnadź ożenić ſie niż kápłanem oſtáć. GliczKsiąż O7v.

W charakterystycznych połączeniach: ożenić się młodo (2), napręcej, nowo, rychło (2).

Zwroty: »(barzo) dobrze się ożenić« (2): GliczKsiąż P5v; kiloby miáłá ze dwie wśi á w trzeciey połowicę/ by też byłá y gárbátha/ y żádna y głupia/ tedy iednák będą powiedáć iż ſie bárzo dobrze ożenił. RejZwierc 31.

»z miłości się ożenić« (2): Ow też záſię co ſie z miłośći ożeni/ to też żadnym obycżáiem długo w dobrym ſtanie trwáć nie może/ bo będą pręthkie wymowki/ á nie wziąłem nie po tobie. RejZwierc 31, 31v.

»oczyma się ożenić« (1): gdy iey powiedziano o iednym dworzáninie [...] iż ſie tákże z miłośći á nierozmyſlnie ożenił/ [...] powiedáłá: Iż ſie ten tylko ocżymá ożenił/ ále by ſie był inſzych ſmyſłow rádził/ podobnoby mu były tego nie dopuśćiły. RejZwierc 31v.

»ożenić się nad wolą [czyją]« [szyk zmienny] (3): Ita ne tandem uxorem duxit Antipho iniusiu meo, A także ſie to śmiał Antipho ożenić nád wolą moię/ álbo y wierę ſie ożenił. Mącz 439c, 461b; Ezau/ ktory ſię iuſz był nád wolą rodzicow ożenił/ y wtym ſię im był vprzykrzył SkarŻyw 346.

W przen (3): Słońce niegdy toż dziáłáło/ Iż śię też ożenić chćiáło: Ziemiá tę rzecż zrozumiáłá/ Tego dopuśćić niechćiáłá. BierEz M2v, S; Ożeń ſie iedno Wilcżku/ wnet ty ſkoki zmyliſz/ Wierz mi że iáko y ia/ też łeb w ziemię ſchyliſz. RejFig Dd8v.
2. Połączyć się, skojarzyć się [z czym] (1): Vczynkowa ſpráwiedliwość ma ſię z tą ożenić ktora z wiáry ieſt. SkarKaz 310b marg.

Synonim: 2. złączyć się.

Formacje współrdzenne cf ŻENIĆ.

Cf OŻENIENIE

EW