[zaloguj się]
[pdf]

PACHNĄĆ (45) vb impf

-å- (41), -a- (2); -å- : -a- GórnRozm (1:2).

Fleksja
inf påchnąć
indicativus
praes
sg pl du
1 påchnę påchniewa
2 påchnieta
3 påchnie påchną
praet
sg pl
3 m påchnął m pers
f påchnęła m an
n påchnęło subst påchnęły
fut
sg
3 m påchnąć będzie
f będzie påchnęła
conditionalis
sg pl
3 m by påchnął m pers
f by påchnęła m an
n by påchnęło subst by påchnęły

inf påchnąć (1). ◊ praes 1 sg påchnę (4). ◊ 3 sg påchnie (24). ◊ 3 pl påchną (8). ◊ [1 du påchniewa. ◊ 2 du påchnieta StatorGramm I2.] ◊ praet 3 sg m påchnął (1). [f påchnęła. n påchnęło.] ◊ 3 pl subst påchnęły (1). ◊ fut 3 sg [m påchnąć będzie.] f będzie påchnęła (1). ◊ con 3 sg m by påchnął (1). f by påchnęła (2). n by påchnęło (1). ◊ 3 pl subst by påchnęły (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Wydzielać jakąś woń; olere, redolere Mącz, Cn; sapere Mącz; adolere, afflare a. diffundere a. edere a. exspirare a. reddere a. spirare odorem, exhalare, fragrare, halare, obolere Cn (45): Aliquando sapere idem quod olere, Trącyć/ woniáć álbo pachnąć. Mącz 368a, 246d, 262c; [Pachniewá/ Pachnietá StatorGramm I2].
Przen (23): Bárzo w nim [mieszku] wielkie puſtki mogę rzec pachnęły HistLan D3.
a) Być, wydawać się czymś, jakimś, mieć cechy czegoś (9):

pachnąć czym (8): iednák [dawne polskie ubiory] pachną/ oną przyſtoyną/ á ſwiętą Polſką ſwobodą GórnDworz L6v; Nie wnoś w.m. pánie Derſniáku thego obycżáiu do nas/ bo tákowe znáki/ ábo y ſkryta mowá/ cżymśi niedobrim pachnie. GórnDworz Cc5v, I5, N4; ále Polak miły/ Nadobnie cnotą pachnie lepiey niż kto iny. RejZwierc 241; cżyśćie widzę iż wſzytká náuká X.K. Filozofią pachnie y Logiką CzechEp 71; Pachnieć to [tj. twierdzenie, że istnieje dwóch panów - ziemski i niebieski] Arryáńſtwem CzechEp 265; NiemObr 33.

pachnąć jak (1): Redolet antiquitatem [...], Stároświecko pachnie/ to yeſt/ ſtároſwieckie yeſt. Mącz 262c.

b) Zapowiadać coś (zwykle złego), zagrażać czymś [czym] (11): OrzRozm H4v; GórnDworz D5; Wſzytko v nich [tj. katolików] prawdá/ co w iych Bibliach nápiſano; a ktobj to inacżey twierdził/ táki wedle nich ogniem pachnie. BudNT przedm b; Gdźie záſię tákie zbrodnie będą/ iż poſtradániem poczćiwośći páchną GórnRozm Lv, F4v; [BronApokr 166].

pachnąć komu (1): cżym inym dworzánin/ chociaż y w odpowiedzi/ niechay vſzcżknie białągłowę/ nie tym co wiecżną ſromotą iey pachnie GórnDworz T8.

Zwroty: [»gardłem pachnąć« = grozić karą śmierci: Sżkodliwa to byłá powieść y bárzo gárdłem pachnęłá [capitalis oratio est] CiceroKosz 133.]

»pachnąć łykiem (łykami)« = grozić więzieniem lub zasługiwać na więzienie [szyk zmienny] (2): Każeſz ty mnię rowno s chłochodzić/ [...] Albo tákież z grubym rzemięſnikiem/ A on mata przeto pachnie łykiem BielKom F6; poſtępki iego [pijanego] łykámi pachną. GórnRozm H3.

»mieszkiem pachnąć« = grozić wydatkami (1): gdy wobiad [ksiądz] przybieży A kukla ná ſtole leży To ią wnet z ſtołu ogoli [...]. Potym mię pokropi wodą To iuż z bogiem idą zgodą. [...] Iednák niżli ćię rozmachnie Przed ſie tá rzecz mieſzkiem pachnie. RejRozpr A3.

[»powrozem pachnąć« = grozić powieszeniem: To powrozem pachnie. Res ſuſpendio digna. StatorGramm M8v.]

»szubienicą pachnąć« (2): Olet malitiam, Zrzi mu z oczu złość. Szubienicą pachnie Mącz 261c; GórnDworz T7v.

c) Być przedmiotem pragnień, podobać się [komu] (2): Aurum huic olet, Pachnie mu złoto/ to yeſt łákomy/ ná zysk. Mącz 261c; [Lecz jeśliż pan Mars z wojną tak wam pachnąć będzie, zła sława, złe mniemanie wiecznie was osiędzie. Apolog 33].
Fraza: »podwika pachnie« = ktoś się ugania za kobietami (1): wyárowáć ſie ma ocyec káżdy áby yákyemu leyowi [...]/ ábo ktoremuby też podwiká pachnęłá/ [...] áby tákyemu nye zlecał ſyná. GliczKsiąż L8v.
a. Wydzielać przyjemny zapach; aromatizare Cn (15): Sprawa iedna ku vmywaniu licza y rąk/ ktora pachnie á cżyni ciało biało iako mleko. FalZioł II 20b; Pſtryć też Dzyęcioł y Dudek á wżdy śmierdzi záwżdy/ Tákżeć y w tych pſtroćinach nie pachnieć też káżdy. RejWiz 68v, 83v, 84; Rosa recens a longinquo olet, Swieża roża z dáleká pachnie. Mącz 261c, 261c; iż ſiiołek álbo máieran chociay pięknie pachnie nic nie ieſt kiedy go pokrzywy zágłuſzą. RejZwierc 148v, 110v.

Bezpodmiotowo (2):BierEz R3; (nagł) Perfumy. (–) GDy ſie trzęſieſz perfumy/ pátrz iż pachnie pięknie RejZwierz 141.

pachnąć z czego (2): BierEz R3; Rozlicżne wonnośći ſſat twych k twey powadzeć dał/ Mirrę/ Aloes/ Káſyią/ [...] By z roſkoſſnych páłacow twych ták záwżdy pachnęły LubPs M3.

pachnąć czym (2): Mącz 261c; Piżmem y mirrhą pachną drogotkáné Twé ſzáty KochPs 67.

W przeciwstawieniu: »pachnąć ... śmierdzieć« (2): [lew każde zwierzę] pytał: Z mego gárłá coć ſie widzi/ Ieſli pachnie álbo śmierdzi BierEz R3; Mącz 261c.

W porównaniu (1): nie rośćże iáko krzywa ſoſná w boru [...]. Ale rość iáko drzewko oliwne/ kthorego y liſtki nadobnie pachną/ y [...] RejZwierc 18.

b. Wydzielać nieprzyjemny zapach, śmierdzieć; perolere Calep (4): Hircosus, Kto nie cudnie pachnie. Smierdźy yáko kozieł párkotem. Mącz 156d; Calep 787a.

pachnąć z kogo (1): A gdy by chciał yżby cżoſnek ſciebie nie pachnął/ z iedz trochę korzenia koſaćczowego FalZioł I 6a.

pachnąć czym (1): Iste cibus sapit adustionem, Tá potráwá pachnie prziſwędliną. Mącz 509a.

Synonimy: trącić, zalatać, zalatować; a. woniać; b. śmierdzieć.

Cf PACHNIĄCO, PACHNIĄCY, PACHNIENIE

LWil